به گزارش اکوایران، رشد پایه پولی در ایران بجز در مواردی محدود، تک رقمی نبوده و اکثرا بالای ۱۰ درصد به ثبت رسیده است. این درحالیست که در دوره‌های مختلف دلایل اصلی رشد‌دهنده پایه پولی متفاوت بوده است. با توجه به اینکه پایه پولی یکی از عوامل تعیین کننده میزان نقدینگی در جامعه است، تغییرات آن […]
به گزارش اکوایران، رشد پایه پولی در ایران بجز در مواردی محدود، تک رقمی نبوده و اکثرا بالای ۱۰ درصد به ثبت رسیده است. این درحالیست که در دوره‌های مختلف دلایل اصلی رشد‌دهنده پایه پولی متفاوت بوده است. با توجه به اینکه پایه پولی یکی از عوامل تعیین کننده میزان نقدینگی در جامعه است، تغییرات آن طی ۴۵ سال اخیر بررسی شده است.
اجزای هسته پولی بانک مرکزی
پایه پولی هسته اصلی نقدینگی در جریان کشور را تشکیل می‌دهد. به‌طور کلی هر چیزی که وارد ترازنامه بانک مرکزی شود پایه پولی را افزایش و بالعکس هرچیزی که از آن خارج شود، پایه پولی را کاهش می‌دهد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌طور کلی رشد پایه پولی در ایران عموما بیش از ده درصد بوده و صرفا در مقاطعی خاص مانند سال ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۸۲ به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.
پایه پولی از ۴ جزء اصلی تشکیل می‌شود شامل خالص بدهی دولت به بانک مرکزی، خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و خالص سایر اقلام که شامل ودیعه‌ها، اسناد و دارایی‌های بانک مرکزی می‌شود.
قله‌های دوقلو در رشد پایه پولی و دو دلیل متفاوت
بررسی‌ها نشان می‌دهد قله‌های دوقلو در رشد پایه پولی دو بار در تاریخ ایران تکرار شده‌اند و بیشترین ارقام تجربه شده در حدودا ۵۰ سال اخیر ایران رقم زده‌اند. اولین بار مربوط به سال ۱۳۵۳-۱۳۵۷ و دومین سری مربوط به ۱۳۸۴-۱۳۸۷ بنظر می‌رسد.
توضیح آنکه در سال ۱۳۵۲ خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی شدیدا افزایش می‌یابد و رشد پایه پولی بالغ بر ۶۵ درصد می‌رسد. این درحالیست که در سال ۵۷ اصلی‌ترین دلیل رشد حدودا ۶۴ درصدی پایه پولی، رشد خالص بدهی دولت در پی انقلاب اسلامی به شمار می‌آید.
در ادامه مشاهده می‌شود از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ عمدتا رشد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی چشمگیر است و در مقابل رشد بخش‌های دیگر ترازنامه مانند خالص بدهی بانک‌ها یا خالص سایر اقلام به این موضوع دامن زده است. بنابراین در این برهه زمانی نیز پایه پولی یکبار ۴۶ درصد و بار دیگر در سال ۱۳۸۷ بیش از ۴۷ درصد رشد پیدا میکند.
تداوم رشد پایه پولی در سطوح بالا طی سال‌های اخیر
باور برخی از کارشناسان این است که پیشتر از این هرچند شوک‌هایی در رشد پایه پولی دیده می‌شد اما تقریبا هر افزایشی با یک کاهش نیز همراه بود. این درحالیست که در سال‌های اخیر، برای چندین سال مداوم رشد پایه پولی بیش از میانگین بلندمدت آن یعنی نرخ رشد ۲۵ درصد است. روند صعودی در رشد پایه پولی تقریبا از سال ۱۳۹۳ آغاز شده، از سال ۱۳۹۷ فراتر از میانگین بلندمدت رفته و در انتهای سال گذشته به بیش از ۴۲ درصد رسیده است.
علاوه بر این موضوع، مشاهده می‌شود در سال گذشته، حدود ۴۰ درصد از کل رشد ۴۲ درصدی پایه پولی تحت تاثیر رشد بدهی بانک‌ها رخ داده است.
کاهش رشد پایه پولی در ۱۴۰۲
با توجه به اینکه داده‌های پایه پولی در انتهای ۱۴۰۲ هنوز منتشر نشده است، از اخرین داده های رسمی پولی کشور که در شهریور ۱۴۰۲ منتشر شده است برای تحلیل استفاده می‌کنیم. آمارها حاکی از آن است که رشد نقطه به نقطه پایه پولی در انتهای تابستان ۱۴۰۲ نیز همچنان حدود ۴۲ درصد قرار دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این بازه زمانی چنان رشد خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی بالا بوده که چنانچه خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی کاهش نمی‌یافت، رقم رشد پایه پولی حتی از این رقم فراتر نیز می‌رفت.
هرچند جزئیات داده‌های پولی امسال صرفا تا شهریور ماه انتشار یافته است اما رقم کلی پایه پولی تا دی ماه در دسترس است. مشاهده می‌شود به طور کلی رشد پایه پولی از ابتدای سال ۱۴۰۲ روند نزولی در پیش گرفته و خود را به حدود ۳۱ درصد در دی ماه رسانده است.
با توجه به التهابات در بازار بین بانکی و بازار باز طی هفته‌های پایانی سال ۱۴۰۲، بنظر می‌رسد محدودیت نقدینگی در انتهای سال برای بانک‌ها و بنگاه‌های اقتصادی مشکلی جدی باشد. به همین دلیل ممکن است پایه پولی نتواند در چند ماه آینده به روند نزولی در رشد خود ادامه دهد اما حتی اگر روند فعلی ادامه دار باشد و پایه پولی به‌طور متوسط هرماه حدود ۳.۷ درصد در مقایسه با ماه گذشته خود رشد کمتری تجربه کند، همچنان حداقل تا نیمه سال ۱۴۰۳ زمان لازم است تا رشد پایه پولی به مرز متوسط بلندمدت بازگردد.
