تصادفات جاده‌ای هر ساله جان هزاران نفر از مردم جهان را می‌گیرد. اگر سرعت مجاز ماشین‌ها به ۱۰ کیلومتر بر ساعت کاهش یابد، احتمالا تلفات جانی تصادفات به صفر خواهد رسید. آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که چرا چنین تصمیمی گرفته نمی‌شود تا دیگر انسانی جان خود را در تصادف از دست ندهد؟
بله درست است اگر سرعت مجاز ۱۰ کیلومتر باشد احتمالا دیگر فردی در تصادف جان خود را از دست نخواهد داد اما عملا با این تصمیم زندگی بشر مختل خواهد شد. فرض کنید اگر این سیاست اجرا شود اگر تا به امروز شخصی نیم ساعته به محل کار خود می‌رسید، از فردا ۳ ساعت طول می‌کشد تا همان مسیر را طی کند. به بیان ساده تر اگر این تصمیم اتخاذ شود کارایی به شدت کاهش خواهد یافت.
کارایی یکی از مهم‌ترین مفاهیم اقتصادی محسوب می‌شود و اقتصاد سعی میکند انسان‌ها را به وضعیتی کارا تر راهنمایی کند.
در جهان ما همواره هزینه وجود دارد، به محض اینکه انسانی اقدام به انجام کاری کند با هزینه‌ها و فوایدی رو به رو خواهد شد. کارایی حالتی است که بتوانیم با کمترین هزینه بیشترین فایده را کسب کنیم.
از سوی دیگر حقوق و نظام قانونی نیز یکی از اصلی‌ترین رسالت های خود را افزایش کارایی می‌داند. به عبارت دیگر حقوق سعی میکند با یک قانون‌گذاری صحیح به افزایش کارایی در اقتصاد و جامعه کمک کند.
اما همیشه ماجرا به این اندازه ساده نیست، در مواردی به مرز بین کارایی و «حق و عدالت» برخورد می‌کنیم. یعنی ممکن است در برخی مواقع در راه رسیدن به کارایی، حق و عدالت پایمال شود. اکنون تکلیف چیست؟
در قسمت دوم تراز دکتر حمید قنبری پژوهشگر حقوق اقتصادی و شهریار صادقی به جایگاه «کارایی» در اقتصاد و حقوق و همچنین پاسخ به پرسش فوق پرداخته‌اند.
