در این گزارش به تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ پرداختیم.
تجارت خارجی به فعالیت‌های تجاری ارتباطی یک کشور با سایر کشورها اشاره دارد. این فعالیت‌ها شامل صادرات و واردات کالاها و خدمات بین المللی است. در تجارت خارجی، کشورها کالاها و خدماتی را که تولید می‌کنند، به سایر کشورها صادر می‌کنند و در عوض کالاها و خدماتی را که در داخل کشور تولید نمی‌شوند، وارد می‌کنند.
تجارت خارجی اهمیت بسیار زیادی در اقتصاد کشور دارد. این فعالیت به کشورها امکان می‌دهد تا به منابع و بازارهای خارجی دسترسی پیدا کنند و کالاها و خدمات خود را به دیگر کشورها صادر کنند. از طرف دیگر، تجارت خارجی به کشورها امکان می‌دهد تا کالاها و خدماتی را که در داخل کشور تولید نمی‌شوند را وارد کنند و نیازهای داخلی خود را تامین کنند.
رکوردهای تجارت در ۱۴۰۲
بیشترین کسری تجاری در ماه آبان حاصل شد. در این ماه، کسری تجاری به مبلغ ۲ میلیارد و ۱۲۹ میلیون دلار رخ داد. همچنین، بررسی ارزش صادرات و واردات در یازده ماه گذشته نشان می‌دهد که بیشترین صادرات در ماه خرداد انجام شده است، در حالی که کمترین مقدار صادرات مربوط به ماه تیر است. در بخش واردات نیز، کمترین ارزش برای واردات در ماه فروردین ثبت شده است و بیشترین ورود کالا در ماه آذر رقم خورده است.
نمای صادرات و واردات در سال ۱۴۰۲
صادرکنندگان در سال ۱۴۰۲ با فروش ۳ میلیارد و ۸۱۳ میلیون دلار کالای ایرانی در بازارهای هدف فعالیت خود را آغاز کردند. در ماه دوم سال، یعنی اردیبهشت، این رقم اندکی افزایش یافت و ارزش صادرات به میزان ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار رسید که نسبت به فروردین افزایش ۲.۲۸ درصدی داشت. در خردادماه، ارزش صادرات با افزایش ۲۳.۸۷ درصدی نسبت به ماه قبل، به ۴ میلیارد و ۸۳۱ میلیون دلار رسید. اما در تیرماه، این روند کاهش یافت و ارزش صادرات ۲۵.۷۹ درصد نسبت به خرداد کاهش یافت و به ۳ میلیارد و ۵۸۵ میلیون دلار رسید. در مردادماه، صادرات با رشد ۵.۶۳ درصدی نسبت به ماه قبل، به ۳ میلیارد و ۷۸۷ میلیون دلار افزایش یافت. این روند رشد در ماه بعد نیز ادامه یافت و با رشد ۱۱.۰۹ درصدی نسبت به مرداد، به ۴ میلیارد و ۲۰۷ میلیون دلار رسید. در مهرماه، صادرکنندگان توانستند ۴ میلیارد و ۲۴۱ میلیون دلار کالا را به بازارهای هدف صادر کنند که نسبت به ماه قبل رشد اندک ۰.۸ درصدی داشت. اما در آبان، این روند مجدداً کاهش یافت و با کاهش ۸.۵۸ درصدی، به ۳ میلیارد و ۸۷۷ میلیون دلار رسید.
در آذرماه، با رشد ۸ درصدی در صدور کالا نسبت به ماه قبل، کاهش صادرات متوقف شد و ارزش صادرات کالاهای ایرانی در این ماه به ۴ میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار رسید. اما این افزایش نتوانست در ماه بعد ادامه پیدا کند و در دی‌ماه، ۴ میلیارد و ۳۸ میلیون دلار کالا به بازارهای هدف صادر شد که نسبت به ماه قبل یک کاهش ۳.۶۵ درصدی را نشان می‌دهد. اما در بهمنماه، مشاهده کردیم که صادرات دوباره رشد کرده است. در ماه یازدهم سال، صادرات کالای ایرانی با رشد ۹.۴۱ درصدی به ۴ میلیارد و ۴۱۸ میلیون دلار رسید.
واردکنندگان در سال جاری با واردات ۳ میلیارد و ۸۶ میلیون دلار کالا کار خود را آغاز کردند. اما این مقدار کمترین میزان واردات تا ماه یازدهم این سال است و بسیار غیرمعمول به نظر می‌رسد که در ماه دوازدهم ارزش واردات کمتر از این مقدار باشد. در اردیبهشت‌ماه، واردات کالا با رشد ۶۸.۷۹ درصدی نسبت به فروردین، به ۵ میلیارد و ۲۰۹ میلیون دلار رسید.
در خرداد نیز روند افزایشی ادامه یافت و واردات با رشد ۱۱.۵۵ درصدی، به ارزش ۵ میلیارد و ۸۱۱ میلیون دلار رسید. اما در تیرماه، کارنامه واردات از توقف افزایش واردات خبر داد. در این ماه، واردات با کاهش ۵.۱۶ درصدی نسبت به ماه قبل، به مقدار ۵ میلیارد و ۵۱۱ میلیون دلار رسید. واردات در ماه پنجم سال، یعنی مردادماه، نیز با کاهش ۴.۵۳ درصدی نسبت به ماه قبل، به ۵ میلیارد و ۲۶۱ میلیون دلار رسید. اما در شهریور، این روند متوقف شد و ما شاهد رشد ۶.۰۲ درصدی واردات کالا نسبت به ماه قبل بودیم. در این ماه، ارزش کالاهای وارداتی به کشور ۵ میلیارد و ۵۷۸ میلیون دلار بود و در ماه بعد، یعنی مهرماه، با افزایش ۲ درصدی، به ۵ میلیارد و ۶۹۰ میلیون دلار رسید.
در آبان نیز شاهد ادامه سیر صعودی واردات بودیم، به گونه‌ای که ارزش کالاهای وارداتی با رشد ۵.۵۵ درصدی نسبت به مهرماه، به مقدار ۶ میلیارد و ۶ میلیون دلار رسید. در آذرماه نیز این رشد به ۲.۵۴ درصد کاهش یافت و میزان واردات به ۶ میلیارد و ۱۵۹ میلیون دلار رسید. اما در دی‌ماه، رشد ورود کالا متوقف شد و ما شاهد یک کاهش ۲.۵۶ درصدی در واردات بودیم. ارزش کالاهای وارد شده در این ماه به مقدار ۶ میلیارد و یک میلیون دلار ثبت شد. در بهمنماه نسبت به ماه قبل، یک کاهش ۷.۹۹ درصدی در واردات کالا ثبت شد و ارزش کالاهای وارد شده به مقدار ۵ میلیارد و ۵۲۱ میلیون دلار بود.
پنج مقصد اصلی صادرات ایران در سال ۱۴۰۲
از جمع ۵ کشور اول مقصد صادراتی کشورمان در این مدت، چین به عنوان کشور نخست معرفی شده است. بدین ترتیب، ۱۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار کالا به چین، ۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به عراق، ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار به امارات، ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار به ترکیه و ۲ میلیارد دلار به هند صادر شد. در نتیجه، ۷۵ درصد از وزن و ۷۳ درصد از ارزش کل صادرات کشور تا پایان سال به این ۵ کشور فوق الذکر صادر شد.
مبادلات تجاری نفتی و غیر نفتی
براساس تصویر کلی صادرات و واردات کشور، با در نظر گرفتن صادرات نفت، تجارت خارجی کشور با یک مازاد ۱۹ میلیارد دلاری مواجه است. اما بدون در نظر گرفتن صادرات نفت، تجارت خارجی کشور با یک کسری ۱۵ میلیارد دلاری همراه بوده است. لازم به ذکر است که نکته مهم این است که در ماه پایانی سال، شیب نمودار کسری تجاری بدون در نظر گرفتن صادرات نفت به کاهش رو به‌رو بوده است.
بر اساس آمار صادرات غیرنفتی، با استثنای صادرات برق، نفت و خدمات فنی مهندسی، در این بازه زمانی، ۱۲۴ میلیون و ۷۵۶ هزار تن کالا به ارزش ۴۴ میلیارد و ۸۹۰ میلیون دلار به خارج از کشور صادر شده است. همچنین، در این مدت، ۳۲ میلیارد و ۵۹۰ میلیون دلار نفت و یک میلیارد و ۹۰ میلیون دلار خدمات فنی مهندسی صادر شده است. بنابراین، مجموع صادرات کشور در پایان ماه یازدهم امسال به مقدار ۷۸ میلیارد و ۸۹۰ میلیون دلار رسیده است.
تجارت چمدانی
طبق داده‌های گمرک اگرچه تراز تجاری بدون نفت ۱۴ میلیارد دلار است؛ اما با صادرات ۳۰ میلیارد دلاری نفت تراز تجاری کشور ۱۷ میلیارد دلار مثبت است. در مدت مورد بررسی ۳۳ میلیارد دلار برق و ۲۰۰ میلیارد دلار ایران صادرات چمدانی داشته است.
مبادلات تجاری ایران با ۱۰ شریک تجاری
مبادلات تجاری کشورمان با ۱۰ شریک تجاری ایران انجام شده است. ۱۰ شریک تجاری نخست ایران شامل چین، امارات متحده عربی، ترکیه، عراق، هند، پاکستان، فدراسیون روسیه، عمان، آلمان و افغانستان هستند که ۸۴ درصد از ارزش کل مبادلات تجاری کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین، در مقایسه با بازه مشابه سال قبل، مبادلات تجاری کشور با ۱۰ شریک تجاری اصلی شامل چین، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، عمان و افغانستان در زمینه وزن و ارزش افزایشی را تجربه کرده است.
بین ۱۰ شریک تجاری اصلی ایران تا پایان سال قبل، بیشترین افزایش مبادلات تجاری به لحاظ وزن و ارزش به فدراسیون روسیه تعلق داشت. این افزایش به لحاظ وزن ۵۴ درصد و به لحاظ ارزش ۲۴ درصد بوده است.
