گزارش عملکرد دولت سیزدهم در حوزه بنادر و دریانوردی در سه بخش امور بندری و اقتصادی، امور دریایی و توسعه امور زیربنایی تهیه و در قسمت اول عملکرد بخش امور بندری و اقتصادی تشریح شد.
به گزارش بازار، سازمان بنادر و دریانوردی (PMO) به عنوان یک سازمان دولتی تابعه وزارت راه و شهرسازی، مرجع قانونی و متولی اعمال حاکمیت در حمل و نقل دریایی کشور است و نمایندگی دولت جمهوری اسلامی ایران در نهادها، سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی مرتبط با امور بنادر، دریانوردی و حمل و نقل دریایی را بر عهده دارد و ایجاد، توسعه و تجهیز بنادر بازرگانی کشور و مدیریت و بهره‌برداری از آن‌ها، سیاست‌گذاری و نظارت کامل در امور کشتیرانی ساحلی و بازرگانی و تأمین ایمنی عبور و مرور شناورها و اجرای قانون دریایی، بخشی از وظایف قانونی و رسالت وجودی سازمان را تشکیل می‌دهند.
در ادامه مشروح کامل اقدامات سازمان بنادر و دریانوردی در بخش‌های مختلف اعم از امور بندری و اقتصادی، طی دولت سیزدهم آمده است:
سازمان بنادر و دریانوردی در امور عملیات بندری موفق به تخلیه و بارگیری ۴۴۶ میلیون تن کالا در بنادر بازرگانی، تخلیه ۶۴ میلیون تن کالای اساسی در راستای تأمین امنیت غذایی کشور، تخلیه و بارگیری ۷ میلیون TEU کالای کانتینری و تخلیه و بارگیری ۲۷ میلیون تن کالای ترانزیتی در طول دولت سیزدهم شده است.
همچنین در زمینه امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری می‌توان به انعقاد توافق‌نامه سرمایه‌گذاری با بخش خصوصی و مردمی (داخلی و خارجی) و برنامه ریزی انتخاب سرمایه گذار برای بیش از ۳۰ طرح سرمایه‌گذاری به ارزش بالغ بر ۵۱ همت، انعقاد بیش از ۱۲ همت قرارداد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مردمی در زیرساخت‌ها و روبناهای بندری و ایجاد ظرفیت عملیاتی معادل ۱۲۶۰۰۰۰ تن در قالب قراردادهای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مردمی در طول دولت سیزدهم اشاره کرد.
از مهم‌ترین سیاست‌ها و اقدامات نیز می‌توان به تعرفه گذاری، ارتقای عملکرد لجستیک و حمل و نقل چند وجهی، تدوین فرایندهای عملیاتی، مکانیزاسیون و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها، ممیزی و ساماندهی عملیات و خدمات بندری، تدوین طرح جامع بنادر کشور، مدیریت جذب سرمایه، دیپلماسی بندری و دریایی، اقتصاد دریا محور، قراردادهای سرمایه‌گذاری بخش غیرسازمانی در بنادر جنوبی اشاره کرد که در زیر به صورت جداگانه به هر یک پرداخته شده است:
در زمینه تعرفه گذاری؛ اصلاح ساختار تعرفه‌های خدمات بندری و دریایی، اختصاص مشوق و تخفیفات تعرفه‌ای به منظور تسهیل ترانزیت کالا از بنادر کشور، تخفیف بر کلیه شناورهای رو- رو حامل کامیون‌های ترانزیتی در بنادر جنوبی کشور، اصلاح تعرفه‌های ارائه خدمات دریایی در بنادر شمال کشور، اعطای تخفیف به انبارداری کالاهای اساسی در دستور کار قرار گرفت و اجرایی شد.
ارتقای عملکرد لجستیک و حمل و نقل چند وجهی ارتقای عملکرد لجستیک و حمل‌ونقل چند وجهی نیز در دستور کار این سازمان قرار دارد که در این راستا؛ تصویب مطالعات مکان‌یابی و جانمایی مراکز لجستیک در پهنه‌های بنادر (امیرآباد، رجایی، ماهشهر، جاسک، چابهار، بوشهر)، تدوین و پالایش شاخص‌های عملکرد لجستیکی، احصای شاخص‌های لجستیکی بنادر و سنجش تاثیر آن بر شاخص‌های لجستیکی کشور تحت عنوان پروژه PLPI و تدوین و مصوب نمودن مدل قراردادی حمل ریلی درون بندری کالا انجام گرفت.
گفتنی است، فرایندهای عملیاتی نیز تدوین شد که شامل؛ تهیه، تدوین و تصویب آیین نامه صدور مجوز شرکت‌های کارگزاری بندری و دریایی، تهیه، تدوین و تصویب دستورالعمل ایمنی و بازرسی کانتینر و کالاهای خطرناک، تهیه، تدوین و تصویب دستورالعمل مدیریت افسر عملیات اسکله در بنادر (Loading Master)، تهیه، تدوین و تصویب آیین نامه تردد اشخاص و وسایط نقلیه موتوری در بنادر کشور، تهیه، تدوین و تصویب دستورالعمل اجرایی «آیین نامه تردد اشخاص و وسائط نقلیه موتوری در بنادر کشور، تدوین دستورالعمل تردد وسایل نقلیه خشکی و مدیریت ترافیک درون بندری می‌شوند.
در بحث مکانیزاسیون و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها شاهد تصویب سند سیاست‌گذاری سامانه یکپارچه عملیات بندری، ایجاد سامانه یکپارچه عملیات بندری، راه اندازی سامانه مدیریت تردد بنادر کشور، مدیریت ارتباطات یکپارچه با سازمان‌های متعامل از جمله گمرک، صمت و…، تبادل اطلاعات یکپارچه عملیات بندری با سامانه جامع تجارت کشور و اتصال سامانه‌های صدور مجوز سازمانی به درگاه ملی مجوزهای کسب و کار در دولت سیزدهم بودیم.
همچنین در بحث ممیزی و ساماندهی عملیات و خدمات بندری؛ کنترل، بازرسی و نظارت بر بنادر حاکمیتی و مالکیتی، تدوین طرح ساماندهی و نظارت بر بنادر تجاری کوچک، ساماندهی کالاهای مهلت منقضی و متروکه در بنادر کشور، انجام ممیزی تعرفه‌های خدمات بندری در بنادر مختلف در دولت سیزدهم انجام شده است.
تدوین طرح جامع بنادر کشور در خصوص تدوین طرح جامع بنادر کشور نیز اقدامت مهمی صورت گرفته است که عبارت‌اند از: آغاز تدوین و به‌روزرسانی طرح‌های جامع بنادر کشور با رویکرد نوین با تاکید بر انطباق‌پذیری و چابک سازی، انجام مطالعات مفهومی و توجیهی ایجاد مجتمع بندری مکران و آغاز تدوین طرح جامع مجتمع بندری مکران، انجام امکان‌سنجی و طرح جامع بندر جدید لنگه و بندر خلیج فارس، انجام طرح جامع توسعه‌های کلان (۲۴۰۰ هکتاری شهید رجایی)، بازنگری طرح ساماندهی بنادر کوچک (بنادر ریگ، دیلم، خمیر، بوموسی) و…
برای حوزه مدیریت جذب سرمایه اقدامات انجام شده طی دولت سیزدهم چند اقدام برجسته در شش مرحله انجام شده است و به ترتیب؛ تهیه، تدوین و تصویب فرایند و ضوابط اجرایی سرمایه‌گذاری در بنادر، انعقاد قرارداد تجهیز و بهره برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی در بندر شهید بهشتی چابهار با جمهوری هند؛ عملیاتی‌سازی منشور سرمایه‌گذاری جهت جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی با رویکرد ایجاد فضای برابر و رقابتی؛ بهره گیری از راهبرد واگذاری فرصت‌های سرمایه‌گذاری در قالب پروژه‌های بزرگ مقیاس؛ انعقاد قراردادهای احداث مخازن نگهداری فرآورده‌های نفتی، پایانه کانتینری، پایانه ترانزیتی و صادراتی و کارخانجات صنعتی؛ تامین تجهیزات استراتژیک شامل مکنده‌های غلات، جرثقیل‌های سنگین، تجهیزات پسکرانه هستند.
دیپلماسی بندری و دریایی دیپلماسی بندری و دریایی در دولت سیزدهم توسط سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان دستگاه تابعه وزارت راه و شهرسازی و مجری اصلی سیاست‌ها و اقدامات این وزارتخانه همواره مورد پیگیری قرار داشته است و پیگیری‌های انجام شده منجر به توسعه همکاری با کشورهای عضو سازمان‌های اکو، همکاری شانگهای و بریکس در حوزه حمل و نقل بندری و دریایی، مشارکت فعال در نشست‌های تخصصی مرتبط با کریدورهای شمال-جنوب، تراسیکا، موافقت‌نامه عشق آباد، موافقت نامه چابهار و…، فعال کردن خطوط مستقیم کشتیرانی از بنادر کشور با کشورهای چین، هند و امارات متحده عربی، همچنین راه اندازی خط کشتیرانی رو-رو از بنادر شمالی کشور شده است.
اقتصاد دریا محور بخش دیگری از سیاست‌ها و اقداماتی است که البته طی دولت سیزدهم در اولویت قرار داشته است. تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموماً با عنوان اقتصاد آبی یا Blue Economy از آن یاد می‌شود، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می‌گردد. بنابراین، حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی است و مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و ازجمله حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدن‌کاری دریایی است.
در این راستا اقدامات مهمی انجام شده است که می‌توان به «همکاری در ایجاد، تقویت و توسعه مراکز لجستیک ملی و بین المللی»، «ارتقا مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی برای توسعه فعالیت‌های دریایی و بندری و افزایش سهم کشور از تجارت بین الملل»، «ایجاد مشوق؛ اعمال تخفیف‌ها و اصلاح نظام تعرفه‌گذاری خدمات بندری به منظور رقابت با بنادر منطقه»، «برنامه ریزی برای استقرار دولت الکترونیک و هوشمندسازی بنادر از طریق سامانه جامع عملیات بندری»، «تسهیل و تسریع مراحل ایجاد کسب و کار با استفاده از آیین نامه‌های جدید برای شرکت‌های متقاضی فعالیت‌های دریایی و بندری»، «حمایت و مشارکت در طرح ساماندهی بنادر کوچک با هدف ایجاد اشتغال و ارتقا وضع معیشت فعالین دریایی و بندری»، «ایجاد نظام نوین استانداردهای آموزشی و گواهینامه‌های شایستگی بندری برای ارتقای دانش و مهارت متولیان بندری» می‌شود.
در ادامه این گزارش به منظور معرفی سایر اقدامات انجام شده در امور بندری و سرمایه گذاری، موضوعات قراردادهای سرمایه‌گذاری بخش غیر سازمانی در بنادر جنوبی به شرح زیر اعلام می‌شوند:
بندر شهید رجایی: ساخت و بهره برداری از پایانه ترانزیتی و صادراتی، ساخت و بهره برداری از مخازن نفتی، ساخت و بهره برداری پایانه خدمات و کالای کانتینری، ساخت و بهره برداری از پایانه مکانیزه غلات، توسعه و راهبری بنادر جاسک و سیریک، توسعه و راهبری پایانه کانتینری ۱ و ۲؛ بندر امام خمینی (ره) : ساخت و بهره برداری از کارخانه تولید قیر، ساخت و بهره برداری از انبارهای چندمنظوره نگهداری کالا، ساخت و بهره برداری از مخازن نگهداری فرآورده‌های نفتی، ساخت و بهره برداری از پایانه مکانیزه غلات، پایانه مواد معدنی؛ بندر چابهار: ساخت و بهره برداری از انبارهای چند منظوره نگهداری کالا، ساخت و بهره برداری از ترمینال چند منظوره، ساخت و بهره برداری از فاز ۲ سیلوی ۱۰۰ هزار تنی غلات؛ بندر بوشهر: اجاره اراضی و راهبری بندر دیر، موضوعات قراردادهای سرمایه‌گذاری بخش غیرسازمانی در بنادر شمالی؛ بندر امیرآباد: ساخت و بهره برداری از سیلوی غلات، ساخت و بهره برداری از کارخانه تولید خوراک دام، ساخت و بهره برداری از کارخانه تولید آرد بلغور و ذرت؛ بندر انزلی: ساخت و بهره برداری مخازن روغن خوراکی؛ بندر نوشهر: ساخت و بهره برداری از احداث کارخانه تجهیزات آزمایشگاهی.
یاددآور می‌شود؛ اقدامات دیگری هم در زمینه امور بندری و اقتصادی در دولت سیزدهم و از سوی سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان دستگاه تابعه وزارت راه و شهرسازی انجام شده است. این اقدامات شامل مذاکره با طرف‌های روسی جهت توسعه همکاری‌های ترانزیتی منطقه‌ای با هدف رونق ترانزیت در مسیر کریدور شمال- جنوب، برگزاری نشست سه جانبه ایران- هند- روسیه برای تسهیل ترانزیت در مسیر کریدور شمال-جنوب به علاوه توسعه همکاری شرکت‌های بخش خصوصی کشورهای محصور در خشکی با توجه به موقعیت مناسب بنادر ایران در منطقه و تخفیفات قابل ملاحظه برای جابه‌جایی کالاهای ترانزیتی در بنادر و نیز مذاکره و تفاهم با شرکت‌های بزرگ چینی جهت سرمایه‌گذاری در پسکرانه بندری بندر شهید رجایی و ایجاد مرکز لجستیک، انبار و همکاری مشترک در مدیریت هوشمند بندری در بندر شهیدرجایی می‌شود. در ادامه می‌توان به مذاکره با شرکت‌های چینی جهت سرمایه‌گذاری و فاینانس جهت ساخت و بهره برداری و تأمین تجهیزات مجتمع بندری مکران، مذاکره و نهایی‌سازی پیش‌نویس قراردادهای همکاری با شرکت‌های چینی جهت تأمین ناوگان تجاری و نفتکش، تأمین تجهیزات دریایی و تجهیزات راهبردی بندری و فعال‌سازی تفاهمات دو جانبه با پاکستان و برگزاری چهارمین کمیته مشترک بندری و دریایی با کشور پاکستان اشاره داشت.
به علاوه تفاهم و انعقاد قرارداد با طرف هندی برای مشارکت در تجهیز و بهره برداری از بندر چابهار، برگزاری نشست سه جانبه ایران- هند- روسیه برای تسهیل ترانزیت در مسیر کریدور شمال-جنوب، مذاکره و تفاهم با قطر برای سرمایه‌گذاری و مطالعه توسعه بندر دیر در بوشهر، امضای سند همکاری دریایی و بندری ایران و قطر شامل سه استان ساحلی ایران و بنادر قطر، مذاکره با طرف‌های اماراتی برای ایجاد مراکز لجستیکی پیشرفته و رونق تجارت فیمابین امارات و کشورهای CIS و روسیه از طریق ایران نیز از دیگر اقدامات انجام شده در حوزه امور بندری و اقتصادی محسوب می‌شود.
شایان ذکر است؛ توسعه همکاری‌ها با کشور عمان، مذاکره با کشورهای حوزه خلیج فارس جهت تکمیل کریدورهای ترانزیتی ترکیبی و حمل ونقل چندوجهی با محوریت ایجاد شرکت‌های حمل و نقل چندوجهی جهت مدیریت یکپارچه حمل یکسره از شرق آسیا به روسیه و بالعکس از طریق ایران، توسعه تعاملات راهبردی با کشورهای حوزه اقیانوس هند (IORA) در حوزه جستجو و نجات، مدیریت بندری، ایمنی دریانوردی و… هم در ادامه این اقدامات انجام شده است. در امتداد همین اقدامات در نشست‌ها و اجلاس‌های کمیسیون مشترک اقتصادی ایران با سایر کشورها از جمله ترکیه، بلاروس، ارمنستان، مجارستان، رومانی، صربستان، بوسنی و هرزگوین، مالتا، بلژیک و… سازمان بنادر و دریانوردی مواضع، برنامه‌ها و سیاست‌های خود را اعلام کرده است. از طریق انعقاد پروتکل‌های همکاری بندری و دریایی و برگزاری نشست‌های مجازی تعاملات بین‌المللی بندری و دریایی و همکاری‌های ترانزیتی با کشورهای اولویت دار آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا و کوبا، پاناما و بولیوی، پاناما، برزیل و نیکاراگوئه توسعه یافت.
همچنین تعاملات بندری و دریایی با کشورهای افریقایی من جمله کشورهای کنیا، آفریقای جنوبی، غنا و… برای راه اندازی خطوط منظم کشتیرانی کانتینری، سرمایه‌گذاری مشترک در زیربناهای بندری و دریایی، ایجاد نقاط مشترک بندری برای تسهیل لجستیک و رونق ترانزیت منطقه‌ای نیز در دولت سیزدهم توسعه یافت.
