کاهش هم‌زمان مشارکت و بیکاری؛ مرگ اشتغال یا کاهش بیکاری؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، در سال گذشته نرخ مشارکت اقتصادی ۴۱ درصد برآورد شده که تقریبا معادل مقدار این شاخص در سال‌های بحرانی بازار کار در دوران کرونا است. نرخ بیکاری نیز در سال ۱۴۰۳ برابر با ۷.۶ درصد محاسبه شده که از سال ۱۳۹۶ روندی نزولی را تجربه کرده است.

کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در کنار روند نزولی نرخ بیکاری با توجه به شرایط ساختاری اقتصاد ایران و نااطمینانی‌های موجود می‌تواند بیانگر خروج افراد از جمعیت فعال در بازار کار به علت نبود امید جهت یافتن شغل باشد. در واقع کاهش نرخ بیکاری نیز احتمالا در این اتفاق نهفته است.

مختصری در مورد شاخص‌های بازار کار

دو شاخص نرخ مشارکت اقتصادی و بیکاری مهمترین متغیرهای مربوط به بازار کار هستند. در واقع با استفاده از این دو شاخص می‌توان تحولات کلی رخ داده در بازار کار را مورد بررسی قرار داد.

نرخ مشارکت اقتصادی از نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت ۱۵ سال و بالاتر محاسبه می‌شود. جمعیت فعال از مجموع افراد شاغل و بیکار اما در جستجوی شغل که ۱۵ سال یا بیشتر سن دارند تشکیل شده است. نرخ بیکاری نیز از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال برآورد می‌شود.

جهت درک و فهم تحولات مربوط به بازار کار دو شاخص نرخ مشارکت اقتصادی و بیکاری با هم باید مورد بررسی قرار گیرند. به طور مثال کاهش نرخ بیکاری همزمان با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی می‌تواند نشان دهنده خروج افراد از بازار کار به دلیل ناامیدی از یافتن شغل باشد.

افزایش نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری به طور همزمان احتمالا بیانگر کافی نبودن فرصت‌های شغلی در بازار کار است. اگر نرخ مشارکت کاهش و نرخ بیکاری افزایش پیدا کند این امر قطعا به معنای بحران در بازار کار است. در نهایت نیز افزایش نرخ مشارکت اقتصادی و کاهش بیکاری یعنی وضعیت بازار کار خوب و مناسب است.

روند نرخ مشارکت و بیکاری در اقتصاد ایران

آمارها حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های ۹۵ و ۹۶ ، ۳۹.۴ و ۳۹.۶ درصد بوده است. با این‌وجود نرخ بیکاری در این دو سال به ترتیب ۱۲.۴ درصد و ۱۳.۳ درصد محاسبه شده که افزایش نرخ مشارکت و نرخ بیکاری می‌تواند نشان دهنده کافی نبودن فرصت‌های شغلی در بازار کار باشد.

 با این‌حال بعد از اینکه مبنای محاسبات بازار کار از جمعیت ۱۰ سال و بالاتر به جمعیت ۱۵ سال و بیشتر تغییر کرد نرخ مشارکت اقتصادی افزایش یافت. در واقع همانطور که گفته شد نرخ مشارکت از نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت در سن کار به دست می‌آید و از همین‌رو با کاهش جمعیت در سن کار و حذف افراد در گروه سنی ۱۰ تا ۱۵ سال از محاسبات، نرخ مشارکت اقتصادی افزایش پیدا کرده است.

در نتیجه نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به بالاتر از ۴۴ درصد رسیده است. به بیان دقیق‌تر نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری در این دو سال کاهش یافته‌اند.

بعد از شیوع کرونا، بازار کار به کلی دگرگون شد. نرخ مشارکت اقتصادی که در سال ۹۸ معادل ۴۴.۱ درصد بود در سال ۹۹ به ۴۱.۳ درصد رسید و کاهش شدیدی را تجربه کرد. در واقع به علت فراگیری کرونا، افراد از فعالیت و مشارکت در بازار کار امتناع کرده‌اند. از طرف دیگر در این مدت نرخ بیکاری نیز ۱۰.۷ درصد به ۹.۶ درصد کاهش یافته که عمدتا در نتیجه خروج جمعیت از بازار کار بوده است.

در سال‌های بعد نیز در دهه ۱۴۰۰ نرخ مشارکت اقتصادی در حوالی ۴۱ درصد نوسان داشته و در سال گذشته نیز معادل ۴۱ درصد اعلام شده است. در همین بازه زمانی اما نرخ بیکاری روندی نزولی را پی گرفته و در سال گذشته برابر با ۷.۶ درصد برآورد شده است. به عبارتی کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری در اقتصادی مانند ایران به احتمال زیاد حاکی از ناامیدی در پیدا کردن شغل است.