با نفت یا بدون نفت فرقی نمی‌کند، تحریم کار خودش را می‌کند - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، یافته‌ها حاکی از این امر است که با امضای برجام رشد اقتصادی بدون نفت افزایش پیدا کرده اما بازگشت تحریم‌ها و خروج آمریکا از برجام به نزولی شدن روند رشد اقتصادی بدون نفت منجر شده است. با این‌وجود با تغییر دولت آمریکا در اواخر سال ۹۹ و تسهیل تحریم‌ها رشد غیر نفتی در وضعیت بهتری قرار گرفته است. از طرف دیگر حجم اقتصاد ایران بدون نفت در فاصله سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ ، ۶.۷ درصد بزرگتر شده و متوسط رشد سالانه‌ای معادل ۱.۷ درصد داشته است.

اعداد و ارقام نشان می‌دهد رشد اقتصادی بدون احتساب نفت در شرایط تحریمی اغلب نزولی و منفی بوده و با رفع تحریم‌ها افزایش داشته است. این امر حاکی از آن است که حتی بخش‌های غیر نفتی اقتصاد ایران نیز تا حدی به نفت ارتباط دارد؛ مانند صنایع پتروشیمی. البته نااطمینانی که تحریم در اقتصاد ایجاد میکند نیز اثر بالایی بر روی سایر بخش های غیر نفتی ندارد.

سود و زیان نفت برای اقتصاد ایران

کشف نفت در ایران منجر به تحول اقتصاد کشور شد. به طوری که اقتصادی که عمدتا مبتنی بر کشاورزی و تجارت بود، در این تغییر و تحول به درآمدهای نفتی وابسته شد. از همین‌رو نفت یکی از مهم‌ترین منابع اقتصادی ایران است که نقش کلیدی در تامین درآمدهای دولت، ایجاد اشتغال، و توسعه زیرساخت‌ها دارد. صادرات نفت منبع اصلی تامین ارز خارجی در ایران است که برای واردات کالاها، خدمات، و سرمایه‌گذاری‌های خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درآمدهای نفتی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، مانند جاده‌ها، پل‌ها، و صنایع پتروشیمی، بسیار حیاتی بوده و بخش عمده‌ای از توسعه صنعتی ایران را تحت تاثیر قرار داده است. با این‌حال مسئله‌ای که وجود دارد این است که وابستگی به درآمد نفتی منجر به آسیب‌هایی در اقتصاد کشور شده است. از همین‌رو درآمدهای نفتی می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند، اما در صورت مدیریت نامناسب، ممکن است باعث وابستگی بیش از حد اقتصاد به نفت شود و بخش‌های دیگر اقتصادی را تضعیف کند.

همچنین نوسانات قیمت نفت تاثیر مستقیمی بر سیاست‌های مالی و بودجه‌ای دولت دارد. کاهش قیمت نفت می‌تواند منجر به کسری بودجه و افزایش فشار بر منابع داخلی شود. علاوه بر این به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی، اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر تحریم‌ها و نوسانات بازار جهانی نفت قرار می‌گیرد.

آسیب تحریم بر اقتصاد غیرنفتی

تحریم ابزاری است که برای اعمال محدودیت‌های تجاری و مالی از آن استفاده می‌شود. این یعنی وضع تحریم‌ منجر به توقف جریان آزاد تجارت و مبادلات مالی میان بانک‌ها خواهد شد. از همین‌رو کشوری که در محاصره تحریم‌ها گوناگون قرار بگیرد از لحاظ اقتصادی در وضعیت دشواری قرار گرفته، عدم قطعیت و نااطمینانی بالاتر رفته و به طور کلی محیط سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تولیدی و صنعتی با موقعیت بشدت نامناسبی روبرو می‌شوند.

کشور ما ایران مدت زیادی است که با انواع و اقسام تحریم‌ها مواجه شده و در نتیجه متغیرهای اقتصادی تحت تاثیرات منفی شدیدی قرار گرفته‌اند. یکی از این متغیرها رشد اقتصادی ایران بدون احتساب نفت است. در واقع وقتی ارزش افزوده بخش نفت را از کل اقتصاد جدا کنیم، حجم اقتصادی ایران بدون نفت برآورد می‌شود.

آمارها حاکی از آن است که بعد از امضای برجام در تیرماه سال ۹۴ و رفع تحریم‌ها، رشد اقتصادی ایران بدون نفت افزایش یافته است. به طوری که رشد این متغیر در بهار سال ۹۴ معادل منفی ۲.۳ درصد برآورد شده اما بعد از رفع تحریم در زمستان سال ۹۵ برابر با ۱۵.۵ درصد محاسبه شده است. با خروج ایالات متحده از برجام در بهار سال ۹۷ رشد اقتصاد بدون نفت سقوط کرده و در پاییز سال ۹۷ به کمترین مقدار از سال ۹۲ رسید. در پاییز این سال نرخ رشد اقتصادی بدون نفت منفی ۴ درصد محاسبه شده است.

با این‌وجود ریاست جمهوری بایدن در اواخر سال ۹۹ با گشایش اقتصادی در ایران همراه بود و در نتیجه رشد حجم اقتصاد کشور بدون احتساب نفت در بازه مثبتی قرار گرفت و بین صفر تا ۵ درصد نوسان داشته است.

حجم اقتصاد ایران بدون احتساب نفت در سال‌های اخیر چقدر تغییر کرده است؟

محاسبات اکوایران نشان می‌دهد که براساس داده‌های مرکز آمار، حجم اقتصاد کشور بدون احتساب نفت در سال ۱۴۰۲ نسبت به ابتدای سال ۱۴۰۰ ، ۶.۷ درصد رشد داشته و متوسط رشد سالانه آن نیز ۱.۷ درصد برآورد شده است. این‌ها درحالی است که کیک اقتصاد ایران بدون بخش نفتی در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۹ ، ۷.۱ درصد افزایش داشته است.

همچنین براساس آخرین گزارش مرکز آمار از ارقام رشد اقتصادی در پاییز سال ۱۴۰۳ ، رشد اقتصادی ایران بدون نفت در پاییز این سال معادل ۱.۵ درصد بوده و حجم کیک اقتصاد بدون نفت نیز برابر با ۱۸۹۷ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.