روایتی جدید از کاهش نرخ بیکاری در مناطق شهری+ نمودار - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، روند نرخ بیکاری در مناطق شهری، از اواسط دهه ۹۰ رو به کاهش بوده و در پاییز ۱۴۰۳ به کمترین میزان خودش رسیده‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در مدت زمان مشابه، نرخ مشارکت در نوسان بوده اما در پاییز سال ۱۴۰۳، کاهش معناداری داشته است. برخی کارشناسان، این دو اتفاق همزمان را یک زنگ خطر برای بازار کار ایران می‌دانند.

نرخ بیکاری اصلی‌ترین شاخص بازار کار است. این نرخ برابر نسبت تعداد بیکاران به جمعیت فعال است. نرخ مشارکت اقتصادی هم نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت نیروی کار است. جمعیت فعال شامل افراد ۱۵ ساله به بالاست که یا شاغلند یا کار ندارند ولی به دنبال شغل می‌گردند. تا قبل از سال ۱۳۹۸، افراد ۱۰ سال به بالا جز جمعیت نیروی کار محسوب می‌شدند.

در ده سال گذشته، نرخ بیکاری در مناطق شهری نسبت به کل کشور بالاتر بوده است. از آن جایی که جمعیت شهرها نسبت به روستاها بیشتر است، تعداد افراد جویای کار هم در این مناطق بیشتر است. این اتفاق رقابت را برای جایگاه‌های شغلی موجود افزایش می‌دهد. همچنین عمده شغل‌های موجود در مناظق شهری بیشتر مبتنی بر صنعت و خدمات است، درحالی که مناطق روستایی معمولا به کشاورزی و دامداری وابسته‌اند. یکی دیگر از دلایلی که باعث می‌شود تا نرخ بیکاری در شهر نسبت به روستاها بیشتر باشد این است که مشاغل روستایی کمتر تحت تاثیر تحولات اقتصادی قرار می‌گیرند. اگر چه این مشاغل درآمد کمتری داشته باشند، باعث می‌شوند نرخ بیکاری در روستاها کمتر دیده شود.

جوانان شهری ناامید از یافتن شغل جدید؟

طبق داده‌های مرکز آمار از بازار کار ایران، نرخ مشارکت در سال ۸۴ نزدیک ۴۵ درصد بوده‌است. از آن تاریخ تا پاییز ۱۴۰۳ نرخ مشارکت ایران هرگز به این رقم نرسید. کمترین نرخ مشارکت در مناطق شهری هم در زمستان ۹۲ با ۳۸ درصد مشاهده شده‌ است. بالاترین نرخ بیکاری ثبت شده در این مناطق هم ۱۶ درصد در زمستان ۱۳۸۹ بوده، در حالی که کمترین رقم ثبت شده مربوط به آخرین آمار یعنی پاییز ۱۴۰۳ بوده است.

سقوط نرخ بیکاری در مناطق شهری از تابستان ۹۷ آغاز شده و تا پاییز ۱۴۰۳ از ۱۳.۹ درصد به ۷.۸ درصد رسیده است. در مدت زمان مشابه نرخ مشارکت هم کاهش یافته که البته بخش عمده آن به خاطر تغییر معیار محاسبه سن نیروی کار از ۱۰ سال به بالا به بالای ۱۵ سال است.

از آن جایی که مهاجرت از روستا به شهرها به ویژه برای یافتن شغل بهتر، منجر به افزایش عرضه نیروی کار در شهرها می‌شود، این افزایش عرضه باعث بالاتر رفتن نرخ بیکاری در مناطق شهری می‌شود. به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر این موج مهاجرت کاهش یافته و می‌تواند یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری باشد.

البته کارشناسان اقتصادی، اعتقاد به تحلیل نرخ بیکاری با نگاه همزمان به نرخ مشارکت دارند. این دسته از کارشناسان معتقدند با وجود اینکه کاهش نرخ مشارکت یک اتفاق مثبت تلقی می‌شود، اما کاهش نرخ مشارکت می‌تواند به معنای ناامید شدن افراد از پیدا کردن کار مناسب باشد. با توجه به اینکه بخش عمده تولید کشور مربوط به مناطق شهری است، این روند می‌تواند پیامدهایی همچون کاهش رشد اقتصادی، افزایش فشار بر نظام‌های حمایتی و افت بهره‌وری نیروی کار را به دنبال داشته باشد.