فرار زنان از بازار کار ایران - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، بازار کار زنان در همه جای دنیا با چالش‌های متعددی مواجه بوده‌ است. نابرابری جنسیتی و بعضا تبعیض‌های سیستماتیک باعث شده تا زنان در دستیابی به فرصت‌های شغلی برابر با مردان دچار مشکل شوند. مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد، این نابرابری نه تنها بر اقتصاد خانواده‌ها تأثیر منفی دارد بلکه بر توسعه اجتماعی نیز سایه می‌افکند. بازار کار ایران هم در یک دهه گذشته شاهد تغییرات قابل توجهی در وضعیت زنان بوده است. طبق آمارها باوجود کاهش نرخ بیکاری که ممکن است اتفاق مثبتی قلمداد شود، اما به نظر علت اصلی کاهش این نرخ، خارج شدن زنان از بازار کار باشد.

داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که کاهش نرخ بیکاری لزوماً به دلیل ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای زنان نبوده، بلکه ممکن است ناشی از کاهش تعداد زنان جویای کار باشد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که بازار کار ایران هنوز نتوانسته زمینه‌های لازم برای مشارکت زنان را فراهم کند. در نتیجه، کاهش نرخ بیکاری زنان می‌تواند تفسیر دیگری داشته باشد؛ به عبارت دیگر دلیل اصلی کاهش نرخ بیکاری زنان، ناامیدی آن‌ها از پیدا کردن شغل مطلوب و در نتیجه خروج از بازار کار است. البته لازم به ذکر است که این تحلیل از داده‌های رسمی است و آن بخش از اقتصاد غیررسمی ایران که در آمارها انعکاس نمی‌یابد، مورد بررسی قرار نگرفته‌است.

کاهش مشارکت زنان در بازار کار ایران

نرخ بیکاری به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی بازار کار، نسبت تعداد افراد بیکار به افراد شاغل یا در جست‌وجوی شغل را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی نشان‌دهنده‌ نسبت جمعیت فعال، چه شاغل و چه جویای کار، به کل جمعیت در سن کار است. این نرخ نشان می‌دهد که چه بخشی از جمعیت حاضر به مشارکت در بازار کار است. به عقیده کارشناسان، کاهش این نرخ می‌تواند به معنای ناامیدی افراد از یافتن شغل مطلوب باشد.

نرخ بیکاری زنان در بازه سال‌های ۹۲ تا ۱۴۰۳ بین ۲۱.۹ درصد و ۱۳.۷ درصد در نوسان بوده‌ است. بالاترین نرخ بیکاری زنان در تابستان سال ۱۳۹۵ رقم خورده است؛ در حالی که کمترین میزان آن در بهار سال ۱۳۹۹ و پاییز ۱۴۰۳ مشاهده شده است. نوسانات بازار کار عمدتا تحت تاثیر عوامل اقتصادی و فرهنگی است. نرخ مشارکت زنان نیز در بهار ۱۳۹۷ با ۱۸.۳ درصد در بالاترین سطح خود قرار داشته اما در زمستان ۱۳۹۲ یا ۱۰.۲ درصد پایین‌ترین مقدار خودش را تجربه کرده است.

نکته قابل توجه این است که در مقاطعی مانند اواخر سال ۹۸ یا ۱۴۰۰، هم نرخ بیکاری و هم نرخ مشارکت کاهش یافتند. یعنی زنان از جست‌وجوی کار منصرف شده و دیگر جز جمعیت فعال نیروی کار به‌شمار نمی‌روند. کارشناسان دلایل رخ دادن این اتفاق را ناشی از ناامیدی از یافتن شغل جدید، تغییرات فرهنگی و یا چرخه‌های اقتصادی می‌دانند.

آخرین داده‌های مرکز آمار از وضعیت اشتغال زنان در پاییز ۱۴۰۳ نیز نشان می‌دهد که سناریوی سقوط هم‌زمان نرخ بیکاری و نرخ مشارکت تکرار شده است. در پاییز سال گذشته نرخ بیکاری به ۱۳.۷ درصد رسید که کمترین میزان در ۱۰ سال گذشته بوده است. با این حال محاسبات حاکی از آن است که نرخ مشارکت در زمان مشابه به ۱۴.۵ درصد رسیده است. این کاهش نرخ مشارکت می‌تواند حاکی از ناامیدی برخی زنان از یافتن شغل یا ترجیح آن‌ها برای خارج‌شدن از بازار کار باشد.