رشد «چند صد درصدی» قیمت سفره خانوار؛ گرانی بیشتر به کدام کالا اصابت کرد؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، طبق اعلام مرکز آمار «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» تقریبا ۳۰ درصد از سبد مصرف خانوارهای کشور را به خود اختصاص داده‌اند. داده‌های این نهاد از متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در شهر تهران و مقایسه آن در دی ۱۳۹۹ و دی ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که در همین بازه زمانی قیمت برخی کالاهای خوراکی حداقل ۴۰۰ درصد رشد کرده است.

رشد قیمت سبد خوراکی از تورم کل جلو زد

در ادبیات علمی اقتصاد، تورم به رشد مداوم سطح عمومی قیمت‌ها گفته می‌شود. در این تعریف، دو قید وجود دارد که تورم را از «گرانی» متمایز می‌کند: «مداوم» و «عمومی».

بنابراین برای اینکه به وضعیتی تورمی گفته شود باید افزایش قیمت‌ها به صورت مداوم و مستمر در یک بازه زمانی رخ دهد و همچنین متوجه عموم کالاها باشد نه یک یا چند کالای به خصوص. از این رو، اگر رشد قیمت مداوم کالاهای خوراکی محاسبه شود نباید به صورت کلی به آن «تورم» گفت چرا که تنها به یک گروه کالایی معطوف شده است. در این حالت، باید به این نکته نیز توجه شود که در محاسبه علمی تورم، هر کالا بر اساس الگوی مصرف جامعه ضریب اهمیت مشخصی دارد در حالی که در محاسبه رشد قیمت خوراکی‌ها مسئله ضریب اهمیت مطرح نیست.

مرکز آمار در جدیدترین گزارش خود، تورم کل ماهانه دی را ۲.۹ درصد اعلام کرده است؛ یعنی قیمت یک سبد یکسان از کالا و خدمات برای یک خانوار ایرانی از آذر تا دی ۲.۹ درصد بیش‌تر شده است. این سبد متشکل از کالای خوراکی، غیرخوراکی و خدمات است. طبق اعلام مرکز آمار، تورم خوراکی‌ها نیز بالای ۳.۲ درصد بوده است.

محاسبات اکوایران با استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده حکایت از آن دارد که سطح عمومی قیمت‌ها (خوراکی و غیرخوراکی) از دی ۱۳۹۹ تا دی ۱۴۰۳ بیش از ۲۶۳ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که خوراکی‌ها به تنهایی رشد ۳۲۶ درصدی را تجربه‌ کرده‌اند.

بنابراین، به نظر می‌رسد افزایش قیمت اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات به تنهایی، بالاتر از تورم کل سبد مصرف خانوار بوده است. برای دستیابی به درک بهتر از وضعیت قیمت اقلام خوراکی، این تغییر قیمت برای اقلام موجود در «سبد مطلوب غذایی اکوایران» نیز محاسبه شده است.

رشد ۳۳۰ درصدی قیمت در سبد معیشتی اکوایران

 اکوایران با رصد داده‌های رسمی که توسط مرکز آمار منتشر می‌شود، شاخصی  توسعه داده که «هزینه ماهانه تأمین سبد غذایی مطلوب» را برای هر فرد ارزیابی می‌کند. این ابزار تحلیلی نه تنها تصویری واقع‌گرایانه از تغییرات قیمت‌ها ارائه می‌دهد، بلکه امکان بررسی روند افزایش هزینه‌های معیشتی را در بازه‌های زمانی مختلف برای سیاستگذاران و عموم مردم فراهم می‌آورد. البته باید توجه داشت که سبد پیشنهادی انستیتو تغذیه «گروه‌های خوراکی» مثل «لبنیات» و «حبوبات»‌ را در سبد جای داده اما سبد معیشتی اکوایران به جای استفاده از «گروه»، از برخی «اقلام خوراکی» منتخب در هر گروه استفاده کرده تا تخمین هزینه تامین آن ممکن شود. قیمت اقلام نیز بر اساس متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری که مرکز آمارآن را اعلام می‌کند، بررسی شده است.

از میان اقلام موجود در این سبد، کمترین درصد رشد قیمت ۱۳۳ درصد بوده که به «نان لواش» مربوط می‌شود. این رشد ۱۳۳ درصدی از دی ۹۹ تا دی سال جاری در شرایطی رخ داده که این نوع نان ارزان‌‌ترین نان سنتی است که در تمام شهرها پخت می‌شود و از لحاظ غذایی نیز ارزش پایینی دارد. همچنین، قیمت این نوع نان به صورت دستوری و دولتی تعیین می‌شود و قیمت‌ آن به راحتی افزایش نمی‌یابد.

مرغ ماشینی و گوشت گاو یا گوساله نیز هر کدام به ترتیب ۳۲۳ درصد و ۴۳۱ درصد افزایش قیمت داشتند. از میان میوه‌ها، سیب و پرتقال با رشد قیمت ۲۸۸ درصدی و ۱۷۰ درصدی در میانه این طیف قرار گرفتند.

نکته جالب توجه در این مقایسه، رشد قیمت سیب‌زمینی بوده که به بالای ۵۲۰ درصد رسیده است. این میزان، بالاترین رشد قیمت در این بازه زمانی و در بین اقلام مذکور بوده است. قیمت کل این سبد از دی سال ۹۹ تا دی ماه سال جاری، ۳۳۷ درصد گرانتر شده که بالاتر از تورم خوراکی مرکز آمار در همین بازه زمانی است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل بالاتر بودن تورم سبد معیشتی نسبت به سبد خوراکی مرکز آمار، تفاوت جامعه آماری باشد. مرکز آمار در محاسبات خود کل کشور و خانوارها را در نظر می‌گیرد در حالی که برای ارزیابی قیمت سبد معیشتی از «متوسط قیمت خوراکی در مناطق شهری» مرکز آمار استفاده شده است.