شبح هولناک ناترازی انرژی بر فراز صنایع/ زمان تصمیم‌های سخت فرا رسیده است؟ - افق اقتصادی

همایش «ناترازی انرژی در صنایع با محوریت چالش‌های مشترک و راهکارهای نوین برای رفاه جامعه، زنگ خطری برای مسئولان و سیاست‌گذاران» برگزار شد. این همایش نه تنها چالش‌های جدی را مطرح کرد، بلکه به عنوان پلی برای رسیدن به راهکارهای نوین و پایدار در حوزه انرژی عمل کرد.

در ابتدا این رویداد دکتر علینقی مشایخی، موسس و استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف، با تحلیل وضعیت بحرانی انرژی در کشور، به دلایل ناترازی و عواقب آن اشاره کرد و تأکید کرد که انرژی موتور اقتصاد است و قطع آن می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی را متوقف کند.

مشایخی در سخنرانی خود با بررسی وضعیت برق کشور پس از سال ۱۳۸۴، به مشکلات ناشی از تثبیت قیمت برق و تأثیر آن بر افزایش تورم اشاره کرد. او هشدار داد که سیاست‌های نادرست اقتصادی می‌توانند به عقب‌ماندگی و تورم بیشتر منجر شوند. او خواستار بازنگری در سیاست‌های انرژی و حرکت به سمت قیمت‌گذاری هوشمند شد و بر اهمیت همکاری میان دولت و جامعه برای دستیابی به آینده‌ای روشن‌تر تأکید کرد.

در ادامه‌ی صحبت‌های مشایخی، توضیحات حجت میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران به میان آمد. او اشاره کرد که چالش بی‌برقی و قطع گاز به یکی از معضلات جدی صنایع و اقتصاد ایران تبدیل شده است. میرزایی به این بحران هشدار داده و آن را نشانه‌ای از حکمرانی نادرست دانسته است. 

او اشاره کرد که در کشوری با دومین یا سومین مخازن گاز جهان، قطع گاز می‌تواند به تعطیلی تولید منجر شود. میرزایی به هدررفت سالانه حدود ۶۰ میلیارد متر مکعب گاز از طریق فلرها و مشعل‌ها اشاره کرد که نه تنها به معنای از دست رفتن منابع ارزشمند است، بلکه آلودگی محیط زیست را نیز افزایش می‌دهد. او تأکید کرد که مشکل اصلی به حکمرانی برمی‌گردد و ضعف در مدیریت منابع از چالش‌های کلیدی است. در نهایت، میرزایی به اثرات اقتصادی این بحران اشاره کرد و گفت که کاهش تولید و هزینه‌های نیروی کار از دست رفته مسائل حیاتی برای بنگاه‌ها هستند.

در ادامه این همایش علیرضا توکلی کاشی، محقق بازار انرژی و کارشناس سیاست گذاری در حوزه مالی به نکات جالب توجهی اشاره کرد. او بر اهمیت اصلاح قیمت‌ها به‌عنوان راه‌حل کلیدی بحران انرژی در ایران تأکید کرد. 

توکلی کاشی بیان کرد که ترس از تغییر قیمت‌ها مانع پیشرفت و اصلاحات اساسی در نظام انرژی کشور شده است. توکلی با ارائه راهکارهایی عملی، به دنبال جلوگیری از شوک‌های اجتماعی ناشی از تغییرات قیمتی بود و بر لزوم پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد تأکید کرد. 

او معتقد است که افزایش قیمت‌ها باید با ایجاد فضایی قابل پیش‌بینی همراه باشد تا مردم و کسب‌وکارها بتوانند بهتر با این تغییرات کنار بیایند. همچنین، توکلی پنج سوال کلیدی را مطرح و بر ضرورت حمایت جامعه و دولت برای اجرای موفق این راهکارها تأکید کرد. این همایش به‌عنوان زنگ خطری برای مسئولین، نیاز به تغییرات ضروری در نظام انرژی ایران را نشان داد و پرسشی را درباره اراده لازم برای تحقق این تغییرات به وجود آورد.

سپس پنل اول برنامه آغاز شد. در این پنل به ترتیب فرشاد فاطمی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف، فریدون اسعدی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، هاشم اورعی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف و وحید یعقوبی، معاون اجرایی انجمن تولید کنندگان فولاد نظرات و راهکار های خود را به تفکیک در راستای ناترازی انرژی در صنایع بیان کردند.

در ابتدای این پنل اسعدی فریدون اسعدی، ازبحران جدی صنعت پتروشیمی ایران خبر داد. او با اشاره به اینکه ۶۰ درصد ظرفیت پتروشیمی‌ها به دلیل کمبود خوراک مناسب بلااستفاده مانده، این وضعیت را ناشی از ناکارآمدی مدیریتی دانست. اسعدی تأکید کرد که تصمیمات سیاست‌گذاران برای تأمین گاز خانگی به کاهش تولید و ارز از دست رفته‌ای بین ۱۴۴ میلیون تا ۲ میلیارد دلار منجر شده است. او بر لزوم بهبود روابط تجاری با ترکمنستان و اتخاذ سیاست‌های جدید برای افزایش تولید و اشتغال‌زایی تأکید کرد.

در سخنرانی دوم این پنل اورعی، به نقد وضعیت کنونی پرداخت و تأکید کرد که مشکلات عمیق‌تری در این بحران نهفته است. او گفت که فقدان سرمایه اجتماعی و توانمندی دولت در حل مسائل، چالش‌های اساسی را ایجاد کرده است.

اورعی تصریح کرد که راه‌حل‌های موجود برای ناترازی انرژی به بن‌بست می‌رسند و مشکل اصلی در فقدان تفکر صحیح نهفته است. وی مدیریت دولتی را ناکارآمد دانست و اعلام کرد که مقامات تنها در خرج کردن ثروت مهارت دارند و در خلق آن ناتوان‌اند. بنظر می‌رسد اورعی بر این باور است که برای حل معضلات انرژی، چهار پیش‌شرط کلیدی شامل صداقت، صراحت، شجاعت و درایت ضروری است. این عناصر به عنوان کلیدهای بازگشایی قفل‌های پیشرفت کشور معرفی شدند و نشان‌دهنده نیاز به تغییر رویکرد در سیاست‌های کنونی است.

این پنل توسط سخنان یعقوبی به پایان رسید. یعقوبی سخن خود را این گونه آغاز کرد که بحران انرژی در کشور ناشی از سیاست‌های نادرست اقتصادی و توجه بیشتر به مسائل سیاسی است. او صنعت فولاد اشاره کرد که به یک صنعت فصلی تبدیل شده است و گفت که این صنعت تنها ۳ تا ۴ ماه در سال به‌طور مؤثر فعالیت می‌کند. 

آن‌طوری که یعقوبی گفت حاشیه سود شرکت‌های فولادی از ۲۴ درصد قبل از سال ۱۳۹۹ به زیر ۱۰ درصد کاهش یافته، که با نرخ تورم بالای ۴۰ درصد، ادامه فعالیت را دشوار می‌کند. یعقوبی همچنین تصریح کرد که تصور عمومی مبنی بر مصرف بالای آب توسط صنعت فولاد نادرست است و این صنعت تنها کمتر از ۰.۲ درصد از آب کشور را مصرف می‌کند. او در نهایت بر لزوم جذب سرمایه‌گذاران خارجی و تأمین امنیت سرمایه‌گذاری تأکید کرد تا مشکلات موجود حل شود.

در قسمت بعدی برنامه پنل دوم آغاز شد.

در ابتدای پنل بیان شد که کم‌کاری و غفلت شرکت نفت در سرمایه‌گذاری، به پتروشیمی‌ها آسیب زده است. محمدرضا سلمان زاده، مدیر زنجیر تامین و سرآمدی عملیات هلدینگ خلیج فارس، به عدم راه‌اندازی فاز جدیدی از پارس جنوبی در ۱۰ سال گذشته اشاره کرد و گفت که افزایش مصرف در مقابل کاهش تولید، مشکل اساسی است. 

او هشدار داد که اگر سرمایه‌گذاری بهبود نیابد، ممکن است برخی صنایع در ۱۰ سال آینده مجبور به تعطیلی شوند. سلمان‌زاده همچنین به افزایش مصرف سوخت در ایران در حالی که کشورهای دیگر در حال کاهش مصرف هستند، انتقاد کرد و بر لزوم تغییر رویکرد به سمت انرژی‌های نو تأکید کرد. او خواستار سیاست‌گذاری درست دولت و واگذاری کار به بخش خصوصی شد تا با برنامه‌ریزی مناسب، بحران جدی انرژی جلوگیری شود.

همچنین امید شاکری، مدیر کل سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی راهبردی و مدیریت انرژی وزارت نفت نکات جالبی را مطرح کرد. شکری خاطر نشان کرد بحران ناترازی انرژی در ایران به کمبود گاز نزدیک شده است، چرا که مصرف گاز در یک دهه گذشته به شدت افزایش یافته و کشور با کمبود مواجه است. او تأکید کرد که برای حل این مشکل، نیاز به بازتخصیص منابع داریم؛ یعنی انتقال گاز از نقاطی که هدر می‌رود به بخش‌هایی که می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند.

همچنین شاکری به انتقاد از سیاست‌های صنعتی اوایل دهه ۸۰ پرداخت که موجب توسعه صنایع انرژی‌بر و ایجاد مشکلات کنونی شده‌اند و تصریح کرد که انرژی موضوعی چندوجهی است و نیاز به رویکردی جامع دارد که شامل تجدیدپذیری و بهینه‌سازی باشد و هشدار داد که در صورت عدم اقدام، مشکلات عرضه و تقاضای انرژی هر سال تشدید خواهد شد و بحران عمیق‌تر خواهد شد. بنابراین، برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است تدابیر جدی اتخاذ شود تا از بحران‌های آینده جلوگیری گردد.

در پایان این پنل سجاد برخورداری، سرپرست گروه اقتصاد ایران، موسسه توسعه و تحقیقات اقتصاد دانشگاه تهران به بیان نکات جالبی پرداخت.

او سخن خود را اینگونه آغاز کرد که برخلاف تصور عمومی، سرانه مصرف بنزین، خودرو و برق در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایین است. مشکل اصلی نه در مصرف بالا، بلکه در نوع وسایل و کارایی آن‌هاست.

برخورداری اشاره می‌کند که دولت‌ها به جای حل ریشه‌ای مشکلات، اولین راه‌حل خود را افزایش قیمت‌ها قرار می‌دهند. این رویکرد بیشتر به جبران کسری بودجه معطوف است و نه رفع ناترازی انرژی. او هشدار می‌دهد که این سیاست‌های قیمت‌گذاری معمولاً شکست می‌خورند و در صورت عدم توجه به ذی‌نفعان، ناترازی انرژی هر سال تشدید خواهد شد.

بنظر می‌رسد وی اعتقاد دارد که کارایی و بهره‌وری تنها در سایه مدیریت صحیح و پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه معنا پیدا می‌کند. در نهایت، برای حل مشکلات انرژی، لازم است که دولت‌ها به جای افزایش قیمت‌ها، به دنبال راهکارهای جامع و پایدار باشند تا از بحران‌های آینده جلوگیری کنند.