سهم گروه‌ها از حجم اقتصاد ایران؛ دست کشاورزی خالی ماند - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، بر اساس آخرین آمار منتشرشده از تولید ناخالص داخلی توسط مرکز ملی آمار ایران، نرخ رشد اقتصادی سال ۱۴۰۱ معادل ۴.۸ درصد برآورد شده است. این در حالی است که اگر ارزش تولیدات نفتی را از ارزش تولیدات کشور در سال ۱۴۰۱ کسر کنیم، این نرخ رشد به ۴.۵ درصد می‌رسد. همچنین، از میان بخش‌های اقتصادی، بخش «خدمات» بیشترین سهم از کیک اقتصاد را به خود اختصاص داده است. در مقابل، بخش «کشاورزی» کمترین سهم از بخش حقیقی اقتصاد را دارد و کمترین رشد اقتصادی سالانه میان بخش‌های اقتصادی نیز مربوط به همین گروه است.

دست خالی بخش کشاورزی از پاییز کم باران سال گذشته

آمارها نشان می‌دهد که رشد بخش «کشاورزی» در تمام فصل‌های سال ۱۴۰۱ منفی بوده و در پاییز آن سال به ۷.۹- درصد رسیده است. با توجه به این که نرخ رشد اقتصادی بخش کشاورزی در سال ۱۴۰۰ معادل ۳.۶- درصد بوده و حجم بارش‌ها در سال بعد نیز حدود ۲۲ درصد کاهش یافته، رشد منفی این بخش در سال ۱۴۰۱ تداوم یافته و به رقم ۴.۴- درصد رسیده است.

این کاهش رشد سبب شده است تا سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد نیز کاهش یابد. به طوری که در سال ۱۴۰۰ سهم این بخش از تولیدات کشور ۶.۶ درصد بوده و در سال ۱۴۰۱ به ۶ درصد کاهش یافته است.

افزایش سهم نفت از کیک اقتصاد علی‌رغم کاهش رشد

«نفت خام و گاز طبیعی» زیربخش گروه «صنایع و معادن» محسوب می‌شود که به دلیل اهمیت آن به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. علی‌رغم این که رشد این بخش در سال ۱۴۰۱ مثبت بوده اما میزان رشد آن کمتر از سال ۱۴۰۰ است. به طوری که رشد سالانه زیربخش «نفت خام و گاز طبیعی» در سال ۱۴۰۰ برابر ۹.۷ درصد و در سال ۱۴۰۱ برابر ۷ درصد بوده است. بهترین رشد فصلی این زیربخش به سبب افزایش تقاضای انرژی در فصول سرد در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ به میزان ۱۰.۷ درصد و بدترین عملکرد آن در بهار همان سال به میزان ۱.۱ درصد محقق شده است. با این که رشد مثبت بخش نفت در سال ۱۴۰۱ کمتر از سال ۱۴۰۰ بوده، سهم این بخش از اقتصاد در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. به صورتی که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳.۶ درصد از کل تولیدات کشور را تولیدات نفتی تشکیل داده در حالی که این سهم در سال ۱۴۰۱ به ۱۳.۹ درصد رسیده است.

بخش صنایع و معادن غیرنفتی

بخش صنایع و معادن دومین گروه از بخش‌های فعالیت اقتصادی است که شامل زیربخش‌های «استخراج نفت خام و گاز طبیعی»، «سایر معادن»، «صنعت»، «تامین آب، برق و گاز طبیعی» و «ساختمان» می‌شود. حجم این بخش از اقتصاد در سال ۱۴۰۰ به میزان ۶ درصد نسبت به سال قبل از آن بزرگ‌تر شده است. در حالی که این رقم برای سال ۱۴۰۱ به ۶.۴ درصد می‌رسد. این نرخ رشد برای حالتی است که ارزش حاصل از استخراج نفت و گاز نیز در نظر گرفته شده است. اگر صرفا به بخش غیرنفتی «صنایع و معادن» بپردازیم، نرخ رشد آن از ۴.۱ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۶.۲ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. برخلاف بخش «استخراج نفت خام و گاز طبیعی» که بدترین عملکرد فصلی خود را در بهار ۱۴۰۱ محقق کرده بود، بخش غیرنفتی «صنایع و معادن» بهترین عملکرد خود را با رشد ۷.۸ درصدی در این فصل به عمل رسانده است. سهم بخش «صنایع و معادن» بدون احتساب نفت از کیک اقتصاد نیز از ۲۴.۳ درصد در سال ۱۴۰۰ با افزایشی جزئی به ۲۴.۶ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

پیشرفت «صنعت» و عقب‌رفت «ساختمان» در رشد اقتصادی

از میان دیگر زیربخش‌های این مجموعه، بخش «صنعت» عملکرد قابل توجهی را به ثبت رسانده است. به طوری که رشد این بخش از ۳.۱ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۷.۷ درصد در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. بهترین عملکرد فصلی این زیربخش با رشد ۱۱.۹ درصدی در زمستان ۱۴۰۱ برآورد شده است. علاوه بر رشد مثبت، سهم صنعت از بخش حقیقی اقتصاد نیز افزایش یافته است. به طوری که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۲.۴ درصد از کل تولیدات و خدمات کشور مربوط به بخش صنعت بود در حالی که این رقم برای سال ۱۴۰۱ به ۱۲.۷ درصد رسیده است.

در حالی که عمده زیربخش‌های گروه «صنایع و معادن» عملکرد مثبتی در زمینه رشد و سهم از اقتصاد محقق کرده‌اند، بخش «ساختمان» با عقب‌رفت خود از این پیشروی جا مانده است. این بخش علی‌رغم این که در سال ۱۴۰۰ رشد ۳.۹ درصدی محقق کرده بود، در سال ۱۴۰۱ با پسرفتی چشم‌گیر به رشد ۲.۳- رسید. با این که رشد منفی محقق شده در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ قابل توجه است اما سهم این بخش از اقتصاد به میزان کمتری کاهش یافته است. به طوری که از ۲.۸ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۲.۶ درصد در سال  ۱۴۰۱ رسیده است.

بیشترین رشد میان گروه‌های اقتصادی در بخش «انرژی»

زیربخش «آب، برق و گاز طبیعی» که مختصرا «انرژی» خوانده می‌شود هم با رشد مثبت همراه بوده و هم سهم آن از اقتصاد کشور افزایش یافته است. به عبارت دیگر، رشد حجم این بخش در سال ۱۴۰۰ معادل ۷.۱ درصد بوده که با رشدی کمتر از ۱ درصد به ۷.۸ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. اگر کل تولید کالا و خدمات کشور را در نظر بگیریم، بخش «انرژی» در سال ۱۴۰۰ حدود ۷.۶ درصد آن را تشکیل می‌داده است. این سهم برای سال ۱۴۰۱ به ۷.۸ درصد رسیده است.

«امور عمومی، آموزش و بهداشت»؛ ترمز رشد بخش خدمات

گروه «خدمات» بزرگترین بخش اقتصاد کشور بوده و بیش از نیمی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است. با این حال هم از منظر رشد و هم از منظر سهم اقتصادی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ عملکرد ضعیف‌تری داشته است. این بخش توانسته بود حجم خود را در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ به میزان ۵.۲ درصد افزایش دهد در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ تنها ۴.۴ درصد افزایش داشته است. یکی از دلایل کاهش سرعت رشد بخش خدمات این است که در سال ۱۳۹۹ به واسطه شیوع کرونا بخش خدمات به واسطه تعطیلی‌های گسترده و آثار جانبی منفی همه‌گیری آسیب دید و بخش قبل توجهی از ظرفیت آن از چرخه فعالیت خارج شد. اما در سال ۱۴۰۰ پس از فروکش کردن بیماری و عادی‌شدن فعالیت بخش خدمات، ظرفیت خالی شده مجددا به کار گرفته شد که رشد ۵ درصدی بخش خدمات را به همراه داشت. به همین دلیل سرعت رشد بخش خدمات در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است.

این کاهش رشد عمدتا به دلیل کاهش چشمگیر رشد در زیربخش‌های این گروه مانند «امور عمومی، بهداشت، آموزش و مددکاری» و «حمل‌ونقل، ارتباطات و انبارداری» است. برای مثال رشد زیربخش «امورعمومی، بهداشت و آموزش» در سال ۱۴۰۰ حدود ۶.۶ درصد بوده است در حالی که این رقم برای سال ۱۴۰۱ به کمتر از یک درصد می‌رسد. با این که گروه «خدمات» همچنان بیش از نیمی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داده است، سهم آن در سال ۱۴۰۱ به ۵۵.۱ درصد رسیده است که حدود ۰.۲ کمتر از سال ۱۴۰۰ است. سرعت بالای رشد در بخش «صنعت» و «نفت» سبب شده است تا علی‌رغم تحقق رشد مثبت در بخش خدمات، حجم این بخش در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش یابد.