تغییر ترکیب تورم در ایران؛ فشار بر کدام مناطق بیشتر است؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، تورم نقطه به نقطه کل خانوارهای کشور ۳۲.۲ درصد بوده است. تورم نقطه به نقطه سطح قیمت‌ها در یک ماه مشخص را با همان ماه در سال گذشته مقایسه می‌کند. به عبارت دیگر، خانوارهای ایرانی در تیر ماه امسال ۳۲.۲ درصد بیشتر از تیر ماه سال گذشته برای یک سبد مشخص از کالا و خدمات هزینه کرده‌اند.

خانوارهای شهری در مقایسه با تیر ماه سال گذشته ۳۲.۸ درصد بیشتر در تیر ماه امسال هزینه کرده‌اند که از متوسط خانوارهای کل کشور به اندازه ۰.۶  واحد درصد بیشتر است. تورم نقطه به نقطه خانوارهای روستایی در تیر امسال نیز ۲۹ درصد بوده است. این بیانگر شکاف ۳.۸ واحد درصدی خانوارهای شهری و روستایی است. بررسی ها نشان می دهد فشار تورمی بین مناطق شهری و روستایی، ارتباط مستقمی با تورم خوراکی ها و غیر خوراکی ها دارد. به عبارت دیگر در زمانی که تورم خوراکی ها بالا باشد، شاهد تورم بیشتر در مناطق روستایی خواهیم بود.

قاب ۴۰ ماهه تورم نقطه‌ای خانوارهای شهری و روستایی

از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا اوایل سال ۱۴۰۱، روند تورم نقطه به نقطه خانوارهای شهری، روستایی و کل کشور در یک راستا و نزولی بوده است. در ابتدای سال ۱۴۰۱، با حذف ارز ۴۲۰۰، تورم نقطه‌ای سیری صعودی به خود گرفته و در فروردین ۱۴۰۲ به اوج خود رسیده است. به طوری که، تورم نقطه‌ای کل خانوارهای کشور به ۵۵.۵ درصد، خانوارهای شهری به ۵۴.۵ درصد و خانوارهای روستایی به ۶۱ درصد رسیده است.

از آنجایی که سبد مصرفی خانوارهای روستایی تا حد زیادی به کالاهای اساسی، بویژه خوراکی وابسته است، با حذف ارز ۴۲۰۰ و اصلاح قیمت کالاهای اساسی، ضربه محکمی به این بخش از جامعه وارد شده است. چون خانوارهای روستایی نسبت به افزایش قیمت این اقلام حساس هستند، تورم بالایی را در این دوره تجربه کرده‌اند.

با توجه به روند تورم «گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» و «گروه غیر خوراکی‌ها و خدمات» می‌توان متوجه این موضوع شد. در ابتدای سال ۱۴۰۱ با حذف ارز ۴۲۰۰ و اصلاح قیمت کالاهای اساسی که عمدتا خوراکی بودند، تورم این گروه سیری صعودی به خود گرفته است. وابستگی سبد مصرفی خانوارهای روستایی به این گروه باعث شد تا تورم نقطه‌ای آنها نیز در این دوران افزایشی باشد.

از طرفی با تخلیه اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰، تورم نقطه‌ای گروه «غیر خوراکی و خدمات» پیشی گرفته است. به دنبال این اتفاق، تورم خانوارهای شهری نیز از خانوارهای روستایی سبقت گرفته است. به دلیل بالاتر بودن درآمد خانوارهای شهری، بخش بیشتری از آن صرف خدمات می‌شود و سبد مصرفی آنها تا حد زیادی به این گروه بستگی دارد.

به واسطه اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰، شکاف تورمی شهری‌ها و روستاییان در تیر ۱۴۰۱ با شکاف ۸.۳ واحد درصدی به حداکثر خود رسیده است. همچنین، با تخلیه شدن اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰، این شکاف در مرداد و آذر ۱۴۰۲ به حداقل خود در ۰.۲ واحد درصد رسیده است.

سبقت تورم روستاییان از شهری‌ها

از نکات قابل توجه در این روند، بیشتر بودن تورم نقطه‌ای خانوارهای روستایی از خانوارهای شهری در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ است. البته از آبان سال گذشته تورم نقطه‌ای خانوارهای شهری از خانوارهای روستایی پیشی گرفته است. در ادامه به بررسی چندین دلیل این اتفاق پرداخته شده است.

یکی از اصلی‌ترین دلیل‌ها می‌تواند تفاوت سطح درآمد خانوارهای شهری و روستایی باشد. به وضوح، اکثر خانوارهای شهری بیشتر از خانوارهای روستایی درآمد دارند. این اتفاق باعث می‌شود تا قدرت خرید خانوارهای روستایی کمتر از خانوارهای شهری باشد. همچنین، سطح درآمد الگوی مصرف خانوار را نیز تعیین می‌کند. خانوارهای روستایی ممکن است بیشتر به کالاهای اساسی و خدمات محلی وابسته باشند، ولی خانوارهای شهری به دلیل بالا بودن سطح درآمد، تنوع بیشتری در الگوی مصرفی خود دارند. همین که خانوارهای روستایی به کالاهای اساسی وابسته‌تر هستند، باعث می‌شود تا به افزایش قیمت حساس‌تر شوند. زیرا به هنگام شوک‌های اقتصادی یا به طور کلی به هنگام تورم، کالاهای اساسی افزایش قیمت بیشتری دارند.

دلیل دیگر می‌تواند وابستگی مصرف و درآمد خانوارهای روستایی به بخش کشاورزی باشد. این در حالیست که تغییرات اقلیمی تاثیر بسزایی بر مقدار محصولات کشاورزی می‌گذارد. زیرا ممکن است به دلیل کمیابی محصولات، قیمت‌ها افزایش یابند و خانوارهای روستایی نسبت به افزایش قیمت حساس‌تر از خانوارهای شهری هستند. بنابراین، تغییرات آب و هوایی به طور غیر مستقیم می‌تواند بر وضعیت اقتصادی آنها تاثیر بگذارد.

نعمت‌های شهری و محرومیت‌های روستایی

در مناطق روستایی زیرساخت‌های اقتصادی کمتر و ضعیف‌تر از مناطق شهری است. به همین دلیل، عرضه کالا و خدمات در مناطق روستایی کمتر است که خود دلیلی برای قیمت‌های بالا است. همچنین، روستاییان دسترسی کمی به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و آنلاین دارند. آنها باید برای تهیه مایحتاج خود به بازارهای محلی مراجعه کنند که به دلیل هزینه‌های تولید و حمل و نقل قیمت‌ها در آنجا بالاتر است.

همچنین، سیاست‌های اقتصادی که دولت در پیش می‌گیرد، ممکن است در مناطق شهری و روستایی نتایج متفاوتی داشته باشد. زیرا سیاست‌های اعمالی به طول عام بر مناطق شهری متمرکز است. حتی سیاست‌های پولی و مالی نیز ممکن است اثرات متفاوتی بر جای بگذارد. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره ممکن است تاثیر بیشتری بر خانوارهای روستایی بگذارد. زیرا مشتری اصلی تسهیلات بخش کشاورزی روستاییان هستند.

این تفاوت در سبک زندگی و سبد مصرفی خانوارهای روستایی و شهری و کاهش رونق بخش کشاورزی، موج‌های جدیدی از مهاجرت روستا به شهر را ایجاد کرده است. شکاف تورمی باعث شده است تا روستاییان به کلان شهرها و شهرهای بزرگ‌تر مهاجرت کنند و در حاشیه این شهرها سکونت کنند.

البته از آبان ماه سال گذشته تورم خانوارهای شهری از روستایی سبقت گرفته که از دلایل اصلی آن تخلیه اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ و پیشی گرفتن تورم «گروه غیر خوراکی و خدمات» از «گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» است. از آنجایی که بخش قابل توجهی از سبد مصرفی خانوارهای شهری را کالاهای غیر خوراکی و خدمات تشکیل می‌دهد، تورم خانوارهای شهری از خانوارهای روستایی بیشتر شده است.