کوبا بدون منابع و بدون ایده؛ فقر شدید جزیره را به سمت چین و روسیه سوق می‌دهد - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، کوبا کمتر از نیازش تولید می‌کند: نه شکری که زمانی بزرگترین عرضه‌کننده جهان بود، نه تخم مرغ که اخیرا از کلمبیا وارد می‌کند، نه شیر خشک که از سازمان ملل دریافت می‌کند و نه برق که با موج گسترده خاموشی مواجه شده است. دولت ارز کمی دارد تا وارد کند. تورم افسار گسیخته و ارزش دلاری پزو کوبا در بازارهای غیررسمی کمتر از ۷سنت است و قیمت یک جعبه تخم مرغ از حداقل دستمزد ماهانه بیشتر است. 

به نقل از اکونومیست، بحران اقتصادی در روند فعلی را شتاب بخشیده است. اول، موجب شده تا دولت کمونیست در حال از دست دادن کنترل کشور باشد که البته به معنای سقوط رژیم نیست. میگل دیاز-کانل همین ماه گفته بود:« همه ما اینجا هستیم تا انقلاب و سوسیالیسم را زنده نگه داریم». اما افراد کمی به این شعارهای ایدئولوژیک باور دارند. دولت حتی قادر به فراهم کردن سبد معیشتی هم نیست چه برسد به چیزهای دیگر. نتیجه افزایش نابرابری، نارضایتی و مهاجرت شده است. در دو سال منتهی به پایان سال ۲۰۲۳، یک دهمم جمعیت کوبا از این کشور رفته‌اند. دوم، در جستجوی کمک، دولت حتی به چین و روسیه نزدیک‌تر می‌شود. این روابط اقتصادی و امنیتی رو به رشد در زمانی اتفاق می‌افتد که مقامات آمریکایی از نفوذ فزاینده این کشورها در آمریکای لاتین نگران هستند.

مقامات کوبا دوست دارند تحریم‌های آمریکا را مقصر مشکلات جزیره بدانند که البته کمکی به آنها نمی‌کند. پس از اینکه گشایش در دوره باراک اوباما با جواب درخوری از سوی کوبا مواجه نشد، دونالد ترامپ تحریم‌ها را تشدید کرد و میزان پولی را که آمریکایی‌های کوبایی می‌توانستند برای اقوامشان ارسال کنند، کاهش داد. دولت جو بایدن فشار در این حوزه را کم کرده؛ اما تقریباً تمام اقدامات دیگر آقای ترامپ در کوبا را به اجرا گذاشته است. علاوه بر این مشکلات، فروپاشی ونزوئلا در سال ۲۰۱۴ باعث کاهش محموله‌های سوخت یارانه‌ای به جزیره شد و بیماری همه‌گیر کرونا جریان گردشگران و ارزهای خارجی حیاتی آنها را مسدود کرد.

اما تعهد رژیم به برنامه‌ریزی مرکزی و کنترل دولتی علت اصلی این مشکلات است. برای یک حکومت کمونیستی، ناتوانی در تامین نیازهای مردمش زخمی است. زنی که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: «موارد اصلی گم شده‌اند و زمانی که به میان می‌آیند، مبهم است: تخم‌مرغ‌های بدون زرده که زرد هستند». به لطف بخش خصوصی نوپا، همه چیز از شکلات Lindt گرفته تا پنیر فیلادلفیا در دسترس است، اما با قیمت‌هایی بسیار فراتر از دسترس اکثریت قریب به اتفاق مردم. به دلیل تورم که رسماً ۳۰ درصد است، کوبا در واقع تحت تاثیر دلار است اما دلارهای کمی موجود است. 

کوبایی‌ها به طور فزاینده‌ای ناآرامند. اعتراضات بزرگ در سال ۲۰۲۱ با حکم حبس برای بیش از ۷۰۰ نفر به پایان رسید. موارد بعدی کوچکتر بوده و تمایلی به سرنگونی رژیم نداشتند. در ماه مارس، برخی از کوبایی‌ها به خیابان‌ها آمدند تا از قطع برق، که در خارج از پایتخت ساعت‌ها طول می‌کشد، و همچنین کمبود غذا شکایت کنند. کارولینا باررا، یک فعال تبعیدی، می گوید: «ترس مردم شروع به فروکش کرده است.»

واکنش بی‌اثر دولت

پاسخ مقامات اما بی‌اثر بوده است. فیدل کاسترو در سال ۲۰۱۶ درگذشت و برادر کوچکترش رائول ۹۳ ساله است و در وضعیت نامناسبی قرار دارد. رهبری جمعی حزب کمونیست بین اصلاحات و ارتجاع منحرف می شود. در سال ۲۰۲۱، دولت به کسب و کارهای خصوصی اجازه داد تا ۱۰۰ نفر را در بخش محدودی از فعالیت‌ها بکار گیرند. اما آنها به سختی می‌توانند ارز دریافت کنند. مارتا دیوس، که یک شرکت تحویل غذا را اداره می‌کند، می‌گوید که دولت اخیرا دامنه آنها را محدودتر کرده و مالیات آنها را افزایش داده است. صاحبان مشاغل اجازه سفر به خارج از کشور را ندارند و برخی به شدت مورد بازرسی قرار گرفته‌اند.

عمر اورلنی، اقتصاددان می‌گوید که گردشگری می تواند کمک کند، اما کوبا با رقابت شدیدی از سوی کشورهایی مانند جمهوری دومینیکن و کانکون در مکزیک مواجه است. ورود گردشگران اخیراً افزایش یافته است، اما بسیار کمتر از ۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ باقی مانده است. روس‌ها که در هتل‌های ارتش در هاوانا کار می‌کنند و لاتین‌تبارها نسبت به اروپایی‌ها یا آمریکایی‌هایی که پس از کاهش تحریم‌ها توسط اوباما به آنجا هجوم آورده‌اند، کمتر هزینه می‌کنند. و چینی‌ها هم کمتر به کوبا می‌آیند.

رژیم یک بار دیگر به دنبال دوستان خود برای نجات آن است. صحبت از سرمایه‌گذاری روسیه در تولید شکر و صنعت داروسازی است. روابط امنیتی نیز در حال رشد است. ماه گذشته، کوبا برای اولین بار پس از تهاجم گسترده به اوکراین، با کشتی‌های روسی از هاوانا دیدار کرد. این کشور به دنبال عضویت در بریکس است، گروهی از کشورهای نوظهور که به طور فزاینده‌ای تحت سلطه چین است. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، یک اتاق فکر در واشنگتن، ادعا می‌کند که چین در حال توسعه چهار تاسیسات است که ممکن است برای جاسوسی از ایالات متحده استفاده کند.

دولت بایدن نگرانی‌ها در مورد این تحولات را کم اهمیت جلوه داده است. روابط کوبا با روسیه رو به افول و زوال است. مقامات آمریکایی بیشتر نگران نفوذ چین در حیاط خلوت خود هستند. و هیچ کدام از این کشورها چیز زیادی ارائه نمی‌دهند. به نظر می‌رسد روسیه و چین از ناتوانی سفت و سخت رژیمی که حاضر نیست حتی سرمایه‌داری دولتی را بر اساس خطوط ویتنامی در نظر بگیرد، ناامید شده‌اند. سال گذشته اولگ دریپاسکا، یک الیگارشی روسی که تحت تحریم‌های غرب قرار دارد، یک اتاق فکر در هاوانا راه‌اندازی کرد که گفته می‌شود مدل کشورش برای فروش شرکت‌های دولتی را به یک حلقه کوچک تبلیغ می‌کند.

ترس ایالات متحده

ایالات متحده می‌تواند کارهای بیشتری برای ارائه جایگزینی برای این روابط انجام دهد. مقامات آمریکایی می‌گویند در حرف می‌گویند چنین قصدی دارند. در ماه مه، دولت قوانین خود را تغییر داد تا به مشاغل کوبایی اجازه دهد به خدمات مالی دیجیتال آمریکایی، از جمله حساب‌های بانکی دسترسی داشته باشند. اما مشکل اساسی مدت‌هاست که بی‌اعتمادی دولت کوبا به بخش خصوصی بوده است. این نشان‌دهنده ناراحتی برخی از کوبایی‌ها است که ثروت بی‌سابقه‌ای را در کشور خود می‌بینند، اما در دستان معدودی. شب‌ها، در حالی که بسیاری بیکار در مالکون، تفرجگاه ساحلی هاوانا می‌چرخند، دیگران تسلاهای خود را در مقابل کلوب‌ها و بارها پارک می‌کنند. یک زن غر می‌زند: «همه کسب‌وکارهای جدید به رژیم مرتبط هستند». 

بسیاری از کوبایی‌ها مدت‌هاست رویای فروپاشی رژیم را در سر می‌پرورانند. اما این بعید است و مشکلات دیگری را به همراه خواهد داشت. کارلوس آلزوگارای، دیپلمات سابق کوبایی، می گوید که اپوزیسیون فاقد ساختار، برنامه یا افراد، در داخل یا خارج است. “بهترین شانس تغییر از سوی دولت فعلی است.”

اما این اتفاق نمی‌افتد. ریکاردو زونیگا، یکی از مقامات سابق آمریکایی می‌گوید: «ما با رژیمی کار می‌کنیم که هیچ برنامه‌ای، راه رو به جلو و راه خروجی ندارد. این نه تنها باعث فروپاشی اقتصادی، بلکه فروپاشی اجتماعی نیز می شود.» مهاجرت به بالاترین حد خود رسیده است. جونیر که در حومه هاوانا زندگی می کند، می گوید: «محله ما در حال خالی شدن از جوانان است. اگر این کشور مرزهای [زمینی] داشت، هیچکس باقی نمی‌ماند.»