پروژ‌ه‌های چند صد میلیارد دلاری عربستان فراتر از توانایی‌ بن‌سلمان است؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، محمد بن سلمان -ولیعهد سعودی- در سال ۲۰۱۷ اظهار کرد که شیوه‌ها و برنامه‌های بسیار زیادی برای متنوع‌سازی اقتصاد عربستان سعودی وجود دارد. اتفاقی که باعث جذب سرمایه‌گذاران و شرکت‌هایی شده که خواهان منفعت بردن از فرصت‌های اقتصادی موجود در عربستان هستند. اما همزمان با رسیدن برنامه جاه‌طلبانه چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد سعودی به نقطه میانی، این چشم‌انداز با حقایق و چالش‌هایی مواجه شده است.

به نوشته فایننشال تایمز،‌ این چالش‌ها می‌تواند پروژ‌ه‌های داخلی عربستان و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی را تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به این موضوع که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در عربستان کمتر از حد انتظار بوده و نرخ‌های بهره در سطح جهان همچنان بالا باقی مانده‌اند، رهبران عربستان سعودی در حال تجدید نظر در اولویت پروژه‌ها هستند.

اولویت‌بندی و عقب‌نشینی از پروژه‌ها

همزمان با نزدیک شدن به اولتیماتوم‌هایی که این کشور برای تکمیل پروژه‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ در نظر گرفته‌ است، مقامات سعودی در حال چاره‌اندیشی درباره بهترین راه ممکن در جهت تأمین سرمایه پروژ‌ه‌های بسیار زیاد و عظیم خود هستند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که ساخت نئوم به عنوان یک منطقه فوق مدرن و آینده‌گرایانه که ساخت یک شهر خطی به نام «لاین» را نیز در خود جای داده است، کوچک‌تر و محدودتر از آنچه پیش‌تر اعلام شده، خواهد بود؛ همانطور که هدف دو برابر کردن جمعیت ریاض و رساندن آن به ۱۵ میلیون نفر با تغییراتی همراه شد و اکنون رساندن جمعیت پایتخت عربستان به ۱۰ میلیون نفر، مد نظر مقامات سعودی است.

شهر لاین قرار بود ۱۷۰ کیلومتر طول داشته باشد و ۱/۵ میلیون نفر را در خود جای دهد، اما مسئولانِ ساخت این پروژه اخیرا اعلام کرده‌اند که تغییراتی در اولویت‌های ساخت شهر لاین اعمال‌ شده که در نتیجه آن، طول این شهر بسیار کوتاه‌تر خواهد شد و جمعیت ‌آن نیز با کاهش قابل توجهی همراه می‌شود.

شهر لاین به عنوان جاه‌طلبانه‌ترین پروژه چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان

یکی از منابع که با روند و تصمیم‌گیری‌های صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی آشنایی دارد به فایننشال تایمز اعلام کرد، محمد بن سلمان احتمالا آماده انجام چند مذاکره دشوار در خصوص پروژ‌ه‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ است؛ مذاکراتی که محوریت آن‌ها انتخاب پروژه‌هایی است که باید روند تکمیل آن‌ها ادامه داشته باشد و پروژه‌هایی که باید با تأخیر همراه شوند.

رئیس مأموریت صندوق بین‌المللی پول در عربستان سعودی اعلام کرده: «فکر می‌کنم که مقامات عربستان از این موضوع آگاه هستند. آن‌ها در حال بررسی دوباره هستند تا ببینند آیا تأمین مالی برخی از این پروژه‌ها می‌تواند با تأخیر انجام شود یا خیر.»

وضعیت اقتصاد عربستان و اذعان نسبت به چالش‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰

طبق پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی عربستان طی سال جاری میلادی به ۲/۶ درصد می‌رسد و این میزان تا سال ۲۰۲۵ به ۶ درصد افزایش خواهد یافت. دولت عربستان انتظار دارد رشد غیرنفتی این کشور در میان‌مدت بیش از ۵ درصد باشد. عربستان سعودی رشد غیرنفتی خود را به عنوان یک معیار مهم برای سنجش عملکرد اصلاحات اقتصادی خود می‌داند.

مقامات سعودی در ماه گذشته میلادی در مجمع جهانی اقتصاد در ریاض، سعی داشتند خوش‌بینی خود را ابراز کنند و در عین حال به چالش‌ها در تأمین مالی و کاهش نقدینگی برای بانک‌های محلی اذعان کردند.

وزیر دارایی عربستان در این مجمع اعلام کرده بود:‌ «ما مسیر را تغییر خواهیم داد، برخی پروژه‌ها را تمدید خواهیم کرد، برخی پروژه‌ها را کاهش خواهیم داد، برخی پروژه‌ها را تسریع خواهیم کرد.»

در میان پروژه‌های مختلفی که هدف آن‌ها متنوع کردن اقتصاد عربستان است و ورود بیشتر به حوزه‌هایی نظیر معدن و گردشگری را شامل می‌شود، پروژه نئوم به ظن قوی دارای نزدیک‌ترین ارتباط با محمد بن سلمان است و او به طور دقیق این پروژه را که جاه‌طلبانه‌ترین پروژه  چشم‌انداز ۲۰۳۰ است، زیر نظر دارد.

علاوه بر شهر خطی لاین و جزیره تفریحی سنداله، نئوم شامل چندین پروژه مختلف در خلیج عقبه است که از ماه اکتبر تاکنون معرفی شده‌اند. نئوم در ابتدا یک پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری اعلام شده بود، اما کارشناسان اعلام کرده‌اند که هزینه‌های آن بسیار بیشتر خواهد شد.

یکی از پروژه‌های نئوم که از چندین بخش مختلف تشکیل شده است

شک و تردیدها درباره پروژه نئوم

از مدت‌ها پیش شک و تردیدهایی در خصوص اینکه نتیجه نهایی پروژه عظیم نئوم چه خواهد بود، وجود داشته است و در این میان، بسیاری از کارشناسان معتقد هستند جاه‌طلبی‌های این پروژه حالت افراطی داشته‌اند.

حتی با وجود اینکه عربستان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است، این سوال مطرح بوده که این کشور چگونه خواهد توانست تأمین مالی تمام این پروژه‌ها را انجام دهد؛ پروژه‌هایی که هزینه‌ کلی آن‌ها از یک تریلیون دلار فراتر خواهد رفت.

صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی به عنوان ابزار اصلی محمد بن سلمان برای پیشبرد اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ تبدیل شده است. دیگر ابتکارات این صندوق که ارزش دارایی‌های تحت مدیریت آن به ۹۲۵ میلیارد دلار می‌رسد، شامل توسعه املاک و مستغلات مکعبی شکل و یک مجتمع سرگرمی در ریاض است که دارای بزرگ‌ترین پارک آبی منطقه است که در ماه جاری میلادی رونمایی شد.

منابع مالی صندوق ثروت دولتی عربستان عمدتا از طریق تزریق نقدی دولت، استقراض، درآمد حاصل از شرکت‌های پرتفوی و درآمدهای حاصل از خصوصی‌سازی تأمین می‌شود. این صندوق به شکل قابل توجهی از خصوصی‌سازی غول نفتی آرامکو سود برده است و ۱۲ درصد از سهام آرامکو به صندوق ثروت دولتی منتقل شده است. پیش‌بینی می‌شود که در جهت تقویت منابع مالی این صندوق، سهام بیشتری از آرامکو به آن منتقل شود.

میزبانی رویدادهای مهم توسط عربستان

عربستان سعودی اخیرا توانسته میزبانی چندین رویداد مهم را به دست بیاورد که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه هستند.

عربستان قرار است میزبان نمایشگاه جهانی اکسپو در سال ۲۰۳۰ باشد و در حال حاضر، تنها درخواست‌کننده میزبانی جام جهانی فوتبال مردان برای سال ۲۰۳۴ محسوب می‌شود. همچنین یک قرارداد ۴/۷ میلیارد دلاری با یک شرکت ایتالیایی (WeBuild) برای توسعه یک دریاچه آب شیرین در عربستان به عنوان بخشی از پیست اسکی برای میزبانی بازی‌های زمستانی آسیایی در سال ۲۰۲۹ امضا شده است.

یک بانکدار بین‌المللی اشاره کرده که پول کافی برای تأمین مالی همه پروژه‌ها وجود ندارد که ممکن است منجر به عدم دستیابی برخی سرمایه‌گذاری‌ها به بازده مورد انتظار شود. با وجود این، به دلیل نگرانی در مورد شهرت و توانایی پادشاهی سعودی برای اجرای چنین برنامه‌های بلندپروازانه‌ای، تمایلی به بحث درباره عقب‌نشینی از این پروژه‌ها به شکل علنی وجود ندارد.

با این حال، وزیر اقتصاد عربستان با تأکید بر بی‌سابقه بودن اهداف این کشور، اعلام کرده همه پروژه‌ها با سرعت تمام در حال پیشرفت است.