ضربه جنگ به اقتصاد روسیه؛ صنایع با کمبود شدید نیرو مواجه شدند - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، صنعت نفت و گاز روسیه نقش مهمی را در تامین مالی جنگ در اوکراین ایفا می‌کند و به کرملین بودجه کافی برای جنگ را می‌دهد. این صنعت اما اکنون با کمبود نیروی انسانی مواجه شده است؛ چراکه بسیج کامل اقتصاد کشور برای جنگ بحران جمعیتی طولانی مدت آن را تشدید کرده است.

براساس گزارشی از بلومبرگ، در کشوری که شعار «رویاها به حقیقت می‌پیوندند» شرکت گازپروم، مدت‌ها آرزوهای شغلی بسیاری از شهروندان را خلاصه می‌کرد، شرکت‌های انرژی با دستمزدهای بالا امروز باید برای نیروی کار با ارتش و کارخانه‌های اسلحه‌سازی رقابت کنند. پاداش نام‌نویسی برای جنگ در اوکراین به‌تنهایی معادل حدود یک سال متوسط دستمزد در صنعت نفت و گاز است.

اما این مشکل کاملا هم جدید نیست؛ روسیه دو دهه است که با کاهش جمعیت در سن کار مواجه است. سقوط نرخ زاد و ولد در دهه ۱۹۹۰ علت اصلی است، همه‌گیری کرونا نیز به این چالش افزود و حمله به اوکراین نیز آن را بدتر کرد.

براساس گزارش‌های اخیر بانک مرکزی روسیه، کمبود نیروی کار اکنون در کل اقتصاد این کشور احساس می‌شود. در حالی‌که به نظر می‌رسد صنعت نفت و گاز به آرامی پیش می‌رود، ممکن است اثرات طولانی‌مدت بر آن داشته باشد.

به گفته رئیس یک پلتفرم استخدام آنلاین، کمبود نیروی کار حتی بر صنایع ثروتمند نیز اثر گذاشته است. بخش نفت و گاز قادر است برای جذب دستمزدهای بالاتر پرداخت کند، ولی دولت با ارائه قراردادهای نظامی با آن‌ها رقابت می‌کند.

کمبود ۴۰ هزار نیروی کار در صنعت نفت و گاز روسیه

بر اساس تخمین‌های یک شرکت مشاور مستقر در مسکو، صنعت نفت و گاز روسیه امسال با کمبود ۴۰ هزار نیروی کار مواجه است. این صنعت تعداد فهرست مشاغل آنلاین خود را در سه ماهه اول امسال، ۲۴ درصد نسبت به سال قبل افزایش داده است، به‌ طوری‌که نه‌تنها به دنبال پرسنل حرفه‌ای است، بلکه نیازمند کارکنان کم مهارت نیز هست.

محاسبات بلومبرگ نشان می‌دهد که صنعت نفت و گاز روسیه مدت‌هاست یکی از بالاترین دستمزدها را پرداخت می‌کند، به‌ طوری‌که از سال ۲۰۱۷ دستمزدهای آن حدودا ۷۰ درصد بالاتر از میانگین ملی است. در ماه‌های ژانویه و فوریه دستمزد اسمی ماهانه در این صنعت از جمله کارکنان تولید نفت و گاز، خدمات، پالایش و حمل‌و‌نقل خط لوله به‌ طور میانگین ۱۲۵ هزار روبل (معادل ۱۳۴۰ دلار) بود.

با این حال این مبلغ دیگر با آنچه ارتش پیشنهاد می‌دهد قابل رقابت نیست. علاوه‌بر پاداش ثبت‌نام ثابت در سراسر کشور به مبلغ ۱۹۵۰۰۰ روبل، هر منطقه پرداخت یک باره خود را به استخدام جدید ارائه می‌دهد که تا یک میلیون روبل می‌رسد.

اگر کارگری نمی‌خواهد در اوکراین بجنگد، قراردادهای پرسودی نیز با تولیدکنندگان نظامی در دسترس است. تقاضا برای تانک، خودروهای زرهی و سلاح افزایش یافته است و کارخانه‌های اسلحه‌سازی به دنبال کارگران هستند. سال گذشته، شرکت دفاع روسیه، روستک، حقوق‌ها را به‌طور متوسط ۱۷.۲ درصد افزایش داد.

بحران جمعیتی

تصمیم پوتین برای بسیج اقتصاد روسیه برای جنگ، مشکل دیرینه جمعیتی را بدتر کرده است.

در دهه ۱۹۹۰، آشفتگی اقتصادی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باعث کاهش نرخ باروری شد. براساس داده‌های آماری، بین سال ۲۰۰۷ تا پایان ۲۰۲۱، جمعیت در سن کار این کشور ۵.۸ میلیون نفر کاهش یافته است و همه‌گیری کرونا این موضوع را تشدید کرد.

یکی دیگر از پیامدهای حمله نظامی روسیه به اوکراین، محدود کردن جریان نیروی کار از خارج از کشور است. تحریم‌های جهانی باعث تضعیف روبل، افزایش تورم و پیچیده‌تر شدن نقل‌ و انتقالات پولی جهانی شده و باعث شده روسیه برای مهاجران کشورهای شوروی سابق جذابیت کم‌تری داشته باشد. سال گذشته، ورودی خالص مهاجران خارجی به کشور تقریباً ۱۱۰ هزار نفر بود که تنها یک‌چهارم میزان سال ۲۰۲۱، آخرین سال قبل از شروع جنگ بود.

مزایای کارکنان

از آنجایی که دستمزدها به‌تنهایی برای جذب نیروی کار جدید کافی نیست، شرکت‌های نفت و گاز روسیه که اغلب عملیات اصلی خود را در مناطق دورافتاده با آب‌وهوای سخت اداره می کنند، مزایای بیشتری را ارائه می دهند.

کارگری که شیفت‌های ماهانه را در جایی در سیبری یا قطب شمال انجام می‌دهد، می‌تواند انتظار سه وعده غذای گرم در روز و معاینات پزشکی منظم تحت پوشش کارفرما را داشته باشد. بر‌اساس فهرست‌های اخیر در سایت، برخی از کارفرمایان نیز مشوق‌های سبک شوروی، مانند هدایای سال نو برای بچه‌ها و سفر به استراحتگاه‌های شرکتی را به‌ کار می‌گیرند.

برای گسترش دایره کارمندان بالقوه، برخی از شرکت‌ها سیاست «دوست خود را بیاورید و دستمزد دریافت کنید» را معرفی کرده‌اند که حدود ۵۰ تا ۱۰۰ دلار برای هر استخدام جدید ارائه می‌دهد.

همه این مزایا هنوز برای جذب کارگران ماهر جوان به صنعت انرژی کافی نیست و این شرکت‌ها را مجبور می‌کند به کارگران مسن‌تر روی آورند.

نفت و گاز؛ صنعت حیاتی

از زمان حمله به اوکراین، بخش نفت و گاز روسیه هدف تحریم‌های بین‌المللی فزاینده‌ای قرار گرفته است که برای مهار جریان دلارهای نفتی طراحی شده است. با این حال، این صنعت به آرامی به کار خود ادامه داده است و به مسکو بودجه لازم برای ادامه اعزام سربازان به خط مقدم و خرید سلاح برای حمله به اوکراین را می‌دهد.

نرخ حفاری تولید نفت در سال گذشته رکورد پس از شوروی را به ثبت رساند و صادرات نفت خام روسیه با وجود کاهش تولید با مشارکت سازمان کشورهای صادرکننده نفت، همچنان قوی است. تولید گاز طبیعی این کشور نیز پس از افت شدید در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، زمانی که جریان خط لوله به اروپا متوقف شد، درحال بازگشت است و دولت انتظار دارد که صادرات سوخت از طریق خط لوله در سال جاری به دلیل افزایش جریان به چین، تقریباً یک‌پنجم بهبود یابد.

اما کمبود نیروی کار سوالاتی را در مورد اینکه آیا صنعت نفت و گاز روسیه می‌تواند این عملکرد را در بلندمدت حفظ کند، ایجاد می‌کند.