تحقق مالیات ۱۴۰۲ فراتر از حد انتظار - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، دولت‌ها برای تامین نیازهای خود و انجام مسئولیت‌هایی که بر عهده دارند به منبع درآمدی احتیاج دارند. این منبع درآمد در دول مختلف بوده و بسته به نوع کشور ممکن است جهت‌گیری درآمدی دولت‌ها متفاوت باشد. اما چیزی که بین اکثر کشورهای دنیا مشترک بوده «مالیات» است.

اقتصاد ایران نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست. ایران به دلیل منابع ویژه نفت و گازی که سالیان سال در اختیار داشته به مرور به سمت استفاده از این منبع خدادادی حرکت کرده و درآمد حاصل از فروش این منابع، درآمد اصلی دولت‌ها را شکل داده است.

به همین جهت دولت‌ها در ایران حرکت آهسته‌ای به سمت هدفمندی مالیات‌ستانی داشته‌اند. اما در سال‌های اخیر سازمان امور مالیاتی سعی بر بهبود عملکرد مالیات‌ستانی و قوانین مالیاتی کشور داشته است. به طوریکه بر اساس تازه‌ترین آمارهای این سازمان نرخ تحقق بیشتر مالیات‌ها در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۰ درصد بوده است. به عبارتی سازمان امور مالیاتی در سال گذشته توانسته بیشتر از مالیات پیش‌بینی شده در قانون بودجه این سال، عمل مالیات‌ستانی را انجام دهد.

در ادامه این گزارش به بررسی دقیق‌تر انواع مالیات‌ها و نرخ تحقق آنها خواهیم پرداخت و اجزای آن را مورد ارزیابی قرار خواهیم داد.

تحقق ۱۰۷ درصدی مالیات‌ها در سال ۱۴۰۲

بر اساس آمارهای سازمان امور مالیاتی کشور نرخ تحقق کل مالیات‌ها معادل ۱۰۷ درصد بوده است. به عبارتی پیش‌بینی بودجه در سال گذشته برای درآمدهای مالیاتی معادل ۷۵۳ هزار میلیارد تومان بوده که دولت توانسته ۷ درصد بیشتر از این مقدار یعنی ۸۰۶ هزار میلیارد تومان را وصول کند.

اگر بخواهیم نگاهی به اجزای مالیات‌ها بیاندازیم و نرخ تحقق مالیاتی را برای آن‌ها محاسبه کنیم ابتدا باید با انواع این مالیات‌ها آشنا شویم.

کل مالیات‌های کشور به دو دسته اصلی «مالیات‌های مستقیم» و «مالیات‌های غیرمستقیم» تقسیم می‌شود. مالیات‌های مستقیم نیز خود به سه دسته تقسیم می‌شود؛ «مالیات اشخاص حقوقی»، «مالیات بر درآمدها» و «مالیات بر ثروت». سوی دیگر مالیات‌های غیرمستقیم قرار دارد که مهمترین جزء آن «مالیات ارزش افزوده» است.

برای بررسی آمار عملکرد مالیاتی ابتدا  به «مالیات‌های غیرمستقیم» خواهیم پرداخت و آن را بررسی خواهیم کرد.

تحقق مالیات بر کالا و خدمات به بیش از ۱۰۵ درصد رسید

آمار مالیات بر کالاها و خدمات (غیرمستقیم) در کشور حاکی از آن است که در قانون بودجه ۱۴۰۲ رقم پیشنهادی برای این پایه مالیاتی معاد ۳۰۴ هزار میلیارد تومان بوده که سازمان امور مالیاتی توانسته حدود ۳۲۲ هزار میلیارد تومان از این درآمد را وصول کند. به بیان دیگر نرخ تحقق این مالیات در سال گذشته معادل ۱۰۵.۷ درصد بوده است.

همانطور که پیش‌تر عنوان شد مهمترین بخش مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر ارزش افزوده بوده است. بر اساس داده‌های این مرکز نرخ تحقق مالیات بر ارزش افزوده بیش از ۱۱۰ درصد بوده است. به بیان دیگر میزان وصول این مالیات ۱۰ درصد بیشتر از برآورد دولت در قانون بودجه سال گذشته بوده است.

پیش‌بینی دولت از مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۲ در قانون بودجه معادل ۱۸۹ هزار میلیارد تومان بوده که دولت توانسته ۱۰ درصد بیشتر یعنی ۲۰۹ هزار میلیارد تومان از این درآمد را وصول کند.

در ادامه این گزارش به بررسی دسته دیگر مالیات‌ها یعنی «مالیات مستقیم» خواهیم پرداخت و جزئیات آن را بررسی خواهیم کرد.

وصول مالیات بر درآمدها در صدر انواع مالیات‌های مستقیم

مالیات‌های مستقیم یکی از انواع مالیات‌ها هستند که به طور مستقیم از درآمد و دارایی افراد دریافت می‌شود. آمارها گویای آن است که پیش‌بینی دولت از درآمد حاصل از این پایه در سال ۱۴۰۲ معادل ۴۴۹ هزار میلیارد تومان باشد. در صورتیکه سازمان امور مالیاتی توانسته در سال گذشته چیزی در حدود ۷.۸ درصد بیشتر از برآورد دولت یعنی ۴۸۴ هزار میلیارد تومان را وصول کند.

اما تمام انواع مالیات‌های مستقیم به یک میزان محقق نشده است. برای مثال میزان تحقق مالیات‌های درآمد و اشخاص حقوقی بیش از میزان برآورد دولت در قانون بودجه بوده در حالیکه میزان تحقق مالیات بر ثروت کمتر از برآورد دولت بوده است.

بررسی «مالیات بر اشخاص حقوقی» نشان می‌دهد دولت در قانون بودجه سال گذشته رقم ۲۹۶ همتی را برای درآمدهای این پایه مالیاتی در نظر گرفته بود که توانست بیشتر از برآورد خود و معادل ۳۱۳ همت را محقق کند. به عبارتی میزان تحقق این پایه مالیاتی در سال گذشته در حدود ۱۰۵.۸ درصد بوده است.

دیگر پایه مالیاتی مالیات‌های مستقیم «مالیات بر درآمد» است. نرخ تحقق این پایه مالیاتی به طور ویژه‌ای از دیگر پایه‌های مالیاتی بیشتر بوده است. بر اساس آمارها نرخ تحقق مالیات بر درآمد در سال ۱۴۰۲ معادل ۱۲۳.۴ درصد بوده است. رقم پیشنهادی دولت برای این پایه مالیاتی در سال گذشته حدود ۱۱۵ همت بوده که توانسته چیزی در حدود ۱۴۲ همت از آن را از مودیان دریافت کند.

چنانچه پیش‌تر هم اشاره شد سومین نوع از مالیات‌های مستقیم، «مالیات بر ثروت» است. شاید بتوان گفت تنها عملکرد منفی سازمان امور مالیاتی کشور در میان انواع مالیات‌ها مربوط به این پایه مالیاتی بوده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که رقم قانون بودجه برای این پایه مالیاتی معادل ۳۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده که دولت توانسته تنها ۷۶ درصد آن یعنی حدود ۲۹ هزار میلیارد تومان را محقق سازد.

به طور کلی جمعبندی پرونده مالیاتی دولت در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد عملکرد دولت و سازمان امور مالیاتی در این سال قابل دفاع بوده و بجز در «مالیات‌ بر ثروت» در دیگر بخش‌ها توانسته بیشتر از برآورد خود در قانون بودجه را عملی سازد.