فاصله ۲۳۰ همتی دخل و خرج دولت در یارانه‌ها - افق اقتصادی

به گزارش اکو ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی تبصره مربوط به هدفمندی یارانه‌ها را در لایحه بودجه ۱۴۰۳ مورد بررسی قرار داد.

در سال‌های اخیر هدفمندی یارانه‌ها با ناترازی شدید منابع و مصارف مواجه بود. به طوری‌که این کسری در سال ۱۴۰۱ برابر با ۷۲ هزار میلیارد تومان بوده و در سال ۱۴۰۲ به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. بخشی از این کسری به عدم تامین کامل منابع بر می‌گردد و بخشی به فشار مصارف.

 در این گزارش سمت مصارف یارانه‌ها در سال ۱۴۰۲ مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می‌دهد در لایحه بودجه ۱۴۰۳ در مجموع ۷۵۸ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانه‌ها در هشت مورد در نظر گرفته شده که نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۵ درصد رشد کرده است. در میان این موارد مصرف، بیشترین سهم را یارانه‌های نقدی و معیشتی داشته‌اند. همچنین یارانه‌ نان بیش از ۵۰ درصد رشد کرده است. در حالی که یارانه شرکت‌های دولتی تولید و توزیع انرژی تقریبا نصف شده است.

یارانه‌های دولتی در سال ۱۴۰۲ و میزان تحقق آن

 یارانه (سوبسید) کمک مالی است که دولت به صورت نقدی یا بر روی کالاها و خدمات پرداخت می‌کند تا تخصیص کالاها و خدمات در جامعه به شکل بهتری انجام شود و رفاه عمومی جامعه افزایش یابد. دولت منابع یارانه‌ها را به صورت‌هایی که در قانون بودجه مشخص شده تامین می‌کند و آن‌ را مطابق قانون بودجه در چند بخش مصرف می‌کند. این موارد در سال ۱۴۰۲ شرکت‌های دولتی تولید و توزیع انرژی، یارانه نقدی، معیشتی و کالابرگ، مستمری کمیته امداد و بهزیستی، یارانه نان و مالیات ارزش افزوده و یارانه دارو بوده‌اند.

 در سال ۱۴۰۲ مصوب شده بود که در مجموع ۶۶۰ هزار میلیارد تومان خرج پرداخت یارانه‌ها شود که از این رقم ۶۱۴ هزار میلیارد تومان آن پرداخت شد. بنابراین ۴۶ هزار میلیارد تومان نیز پرداخت‌نشده باقی ماند. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کسری پرداخت شامل حال یارانه شرکت‌های دولتی تولید و توزیع انرژی و یارانه دارو شده است. این در حالی است که یارانه نقدی، یارانه نان و مستمری کمیته امداد و بهزیستی بیش از رقمی که در قانون مشخص شده، پرداخت شده است که نشان می‌دهد در پیش‌بینی بودجه این موارد خطا وجود داشته است.

 در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، مواردی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد به هشت مورد افزایش یافته و رقم کل مصارف یارانه‌ها ۱۵ درصد رشد کرده است.

در ۱۴۰۳ عمده یارانه دولتی خرج یارانه‌ نقدی و یارانه نان خواهد شد

 مطابق لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ پرداخت انواع یارانه‌ها در سال جدید در مجموع ۷۵۹ هزار میلیارد تومان برای دولت خرج خواهد برداشت. این مبلغ در هشت مورد مصرف خواهد شد که پنج مورد مشابه قبل هستند و سه مورد جدید شامل واردات فرآورده، سازمان هدفمندی یارانه‌ها و بیمه ملوانان به آن‌ها افزوده شده است.

 در این میان، بیشترین سهم را یارانه‌های نقدی خواهند داشت. ۴۱.۵ درصد از کل یارانه‌های دولتی صرف این یارانه‌ها خواهد شد و به این یارانه‌ها همچون سال قبل ۳۱۵ هزار میلیارد تومان تخصیص داده خواهد شد. هرچند مرکز پژوهش‌ها در دو سناریو تخمین زده که در عمل دولت مجبور به پرداخت مبلغ بیشتری برای این یارانه‌ها شود.   

 پس از یارانه‌های نقدی، یارانه‌ی نان با ۲۱.۳ درصد بیشترین سهم از مجموع مصارف یارانه‌ها را خواهد داشت. در سال ۱۴۰۳ مقرر شده که ۱۶۱ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان صرف یارانه نان شود که این رقم نسبت به بودجه ۱۴۰۲ به میزان ۵۴ درصد رشد داشته است.

 میزان یارانه دارو و مستمری کمیته امداد و بهزیستی نیز نسبت به سال قبل افزایش یافته است. یارانه دارو از ۶۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ به ۷۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ رسیده و مستمری‌ها نیز از ۴۵ هزار میلیارد تومان به ۶۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است. هرچند مطابق گزارش مرکز پژوهش‌ها، عملکرد یارانه دارو در سال ۱۴۰۲ تنها ۳۴ هزار میلیارد تومان بوده  به نظر می‌رسد با وجود افزایش مبلغ مشخص شده برای این یارانه‌ در تامین منابع آن‌ مشکل جدی وجود دارد.

 تنها موردی که یارانه آن در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته شرکت‌های دولتی تولید و توزیع انرژی هستند که میزان یارانه آن‌ها از ۱۲۶ هزار میلیارد تومان به ۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده و بیش از ۵۰ درصد افت کرده است. هرچند میزان تحقق یارانه این بخش در سال ۱۴۰۲ نیز تنها ۲۸ درصد بوده و تنها نزدیک به ۳۶ هزار میلیارد تومان یارانه شامل حال آن‌ها شده است. هدف این یارانه‌ها کمک به بهینه‌سازی انرژی است که با توجه به وضعیت ناترازی انرژی یکی از اولویت‌های اصلی اصلاحات در کشور است، با این حال به نظر می‌رسد توجهی به این بخش وجود ندارد.

 علاوه‌بر این پنج مورد، یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان نیز به سازمان هدفمندی یارانه‌ها و بیمه ملوانان اختصاص خواهد یافت و برای واردات فرآورده نیز ۸۰ هزار میلیارد تومان از سوی دولت به عنوان یارانه پرداخت خواهد شد.

 اما مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرده که یارانه این موارد همچون سال‌های قبل در سال ۱۴۰۳ نیز به طور کامل پرداخت نخواهد شد.

در سال ۱۴۰۳ هدفمندی یارانه‌ها ۲۳۰ همت کسری خواهد داشت

 مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرده که کسری هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۴۰۳ نیز همچون سال‌های قبل ادامه خواهد یافت.

 با وجود اینکه دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۳ منابع هدفمندی یارانه‌ها را برابر با ۶۷۹ هزار میلیارد تومان اعلام کرده، این مرکز برآورد کرده که تنها ۵۳۰ هزار میلیارد تومان آن محقق خواهد شد. حال اگر مصارف یارانه‌ها برابر با ۷۵۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شود، دولت ۲۳۰ هزار میلیارد تومان کسری خواهد داشت و نمی‌تواند یارانه برخی بخش‌ها را به طور کامل پرداخت کند.

 باید توجه کرد که این میزان کسری حداقل میزانی است که می‌توان برآورد کرد، زیرا مرکز پژوهش‌ها در مورد برخی موارد از جمله یارانه نان توضیح داده است که کمتر از میزان واقعی تخمین زده شده‌اند.