طرحی که در مجلس خاک می‌خورد/ نمره مردودی به حمایت‌های اجتماعی از این زنان - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران؛ قرار بود «طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» برای زنان سرپرست خانوار در قانون برنامه ششم توسعه، تدوین و اجرا شود. اما این طرح علی‌رغم تصویب در هیات دولت در مجلس تصویب نشد تا این اقشار در تنگنای مشکلات گرفتارتر از قبل باشند. 

از آنجایی که زنان سرپرست خانوار یکی از گروه‌های هدف برنامه ششم توسعه در بخش سیاست‌های حمایت اجتماعی هستند، این روند سیاستگذاری باعث شد تا انسجام در سطح اجرای سیاست‌های حمایتی که جزء اهداف این برنامه درباره زنان سرپرست خانوار بود، نامطلوب ارزیابی شود. 

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، زن سرپرست خانوار از نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، زنی است که هرگز ازدواج نکرده و سن او ۱۸ سال و بیشتر بوده یا ازدواج کرده، اما بنا به عللی از قبیل طلاق، متارکه یا فوت، ازکارافتادگی، مفقودالاثر شدن، سربازی، محکومیت به زندان، مجهول‌المکان بودن، اعتیاد، مهاجرت، متواری شدن یا بیماری صعب‌العلاج همسر، سرپرست خانوار شده است.

در قانون برنامه ششم توسعه در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار دو تکلیف عمده برای دستگاه‌های مسئول مشخص شده است. ابتدا تهیه طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و سپس اجرای کامل این طرح در طول اجرای برنامه ششم توسط معاون امور زنان ریاست جمهوری با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر نهادهای ذیربط.

در راستای اجرای این تکلیف قانونی، هیات دولت در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۹۸، مصوبه‌ای در پاسخ به پیشنهاد معاون زنان ریاست جمهوری تصویب کرده و دستور تهیه، ابلاغ و نظارت بر اجرای طرح مذکور را به دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ کرده است، اما این مصوبه هیات وزیران به منزله تصویب طرح نبود.  

دولت وقت معتقد بود که به دلیل ماهیت اجرایی و عملیاتی، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار نیاز به تصویب هیات وزیران و مجلس ندارد. به همین علت لایحه «اصلاح بند ت ماده ۸۰ قانون برنامه ششم» با هدف حذف الزام تصویب در هیات دولت و تصویب مجلس به مجلس دهم ارسال شد، اما به هر ترتیب در مجلس تصویب نشد و نمایندگان خواستار نظارت مجلس بر تدوین طرح شدند تا سرانجام طرح جامع توانمندسازی زنان تا سال ۱۴۰۰ تصویب نشود.

با این حال تشکیل کارگروه ملی و تدوین «آیین‌نامه کارگروه ملی طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۶ گام اجرایی مهمی در راستای تحقق طرح جامع بود.

اما اجرای این طرح که بناست به شکل جامع به مسئله زنان سرپرست خانوار بپردازد و انسجام به فعالیت‌های نهادهای گوناگون در این حوزه دهد، تحت تأثیر وضعیت عدم تصویب طرح در مجلس قرار دارد.

وضعیت حمایت بهزیستی از زنان سرپرست خانوار

از آنجایی که رسیدگی به امور زنان بی‌سرپرست و سرپرست خانوار یکی از وظایف سازمان بهزیستی است، این سازمان در سال ۱۴۰۰، تعداد ۵۹۹ هزار و ۹۵۶ مددجوی زن را در طرح‌های توانمندسازی تحت پوشش قرار داده است.

۵۴ درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد

کمیته امداد نیز در سال ۱۴۰۰ درمجموع یک میلیون و ۲۱۱ هزار و ۸۴۷  زن سرپرست خانوار را تحت پوشش قرار داده است. در این سال ۵۴.۱ درصد از سرپرستان خانوار تحت پوشش کمیته امداد را زنان تشکیل داده‌‌اند.

حدود ۵۳ درصد از زنان سرپرست خانوار تحت پوشش این نهاد بالای ۶۰ سال دارند و در واقع کمیته‌امداد در مواجهه با آنان همزمان با مقوله سالمندی نیز روبروست. از نظر پراکندگی محل سکونت، ۵۴ درصد از این جمعیت نیز در شهرها و ۴۶ درصد در روستا زندگی می‌‌کنند.

سهم عجیب چهار استان در تعداد زنان سرپرست خانوار

استان‌های خراسان رضوی، فارس، سیستان و بلوچستان و اصفهان به ترتیب با ۱۱۲ هزار و ۵۲۰ نفر، ۹۵ هزار و ۵۶۴ نفر، ۷۲ هزار و ۳۱۸ نفر و ۶۷ هزار و ۱۰۲ نفر بیشترین زن سرپرست خانوار کشور تحت پوشش کمیته امداد را دارند.

در واقع این چهار استان در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۹ درصد از زن سرپرست خانوار تحت پوشش کشور را دارا هستند.

همچنین ۸۲.۶ درصد از این جمعیت فاقد همسر هستند و مستقیما معاش خانواده خویش را برعهده دارند.

پرداخت حق بیمه اجتماعی یکی از مهمترین خدمات برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار است. این بیمه اجتماعی در دو صندوق تأمین اجتماعی و روستاییان و عشایر انجام می‌پذیرد.

در کل ۱۰۴ هزار و ۹۷۲ نفر در هر دو نهاد حمایتی تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار دارند و شامل دریافت حق بیمه تأمین اجتماعی می‌شوند. از این تعداد ۵۷ هزار و ۳۳ زن دارای بیمه تامین اجتماعی تحت پوشش کمیته امداد و ۴۷ هزار و ۹۳۹ زن دارای بیمه تامین اجتماعی تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند.

 به نظر می‌‌رسد این خدمات به بخش کمی از زنان سرپرست خانوار کشور تعلق می‌گیرد. تنها ۴.۷ درصد زنان سرپرست خانوار کمیته امداد تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند.

زنان سرپرست خانوار قربانی بی‌تدبیری مجلس

با وجود احساس ضرورت حمایت از زنان سرپرست خانوار در دستگاه‌‌های مختلف کشور، کیفیت خدمات ارائه شده همچنان مبهم است.

ارزیابی اجرای سیاست‌های حمایت اجتماعی در برنامه ششم توسعه برای زنان سرپرست خانوار، وضعیت نامطلوبی را نشان می‌دهد.

مجلس طرح حمایتی زنان را تعلیق کرد

عدم تصویب، طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در مجلس شورای اسلامی آن را در وضعیت تعلیق قرار داده است، به همین دلیل با وجود فعالیت‌های مختلفی که نهادهای حمایتی درخصوص زنان سرپرست خانوار انجام می‌دهند، کماکان بهبود قابل توجهی در وضعیت این گروه هدف با اجرای برنامه منسجم در سطح ملی دیده نمی‌شود. این اقدامات اجرایی در برای حمایت از زنان سرپرست خانوار نشان از فعالیت پراکنده نهادها بدون تصویر بزرگی از رصد این گروه هدف دارد.

تهیه و اجرای کامل طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار طبق قوانین و مصوبات شورای اجتماعی تا پایان اجرای قانون برنامه ششم توسعه نامطلوب ارزیابی شده است.

سیاستهای مربوط به جمعیت هدف زنان سرپرست خانوار نشان از عدم تصویب سند جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و عدم اجرای منسجم طرح دارد. بنابراین وضعیت اجرای سیاستهای این گروه هدف نامطلوب است.

بند «ت» ماده (۸۰) قانون برنامه ششم توسعه، تدوین «طرح جامع توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» و اجرای آن در طول برنامه ششم را تکلیف کرده است.

در راستای تکلیف اول، به دلیل عدم تصویب این طرح در مجلس، ارزیابی اجرای این حکم نامطلوب است. به همین دلیل با وجود ارائه خدمات اجتماعی متعدد ازسوی نهادهای گوناگون، همچنان خلا عدم تصویب، طرح جامع توانمندسازی برای زنان سرپرست خانوار احساس می‌شود و فعالیت‌های نهادهای حمایتی پوشش کامل و خدمات مورد نیاز این جمعیت هدف مهم را تأمین نمی‌کند. بنابراین اهداف برنامه ششم توسعه درباره زنان سرپرست خانوار که انسجام در سطح اجرای سیاست‌‌های حمایتی است نامطلوب ارزیابی می‌‌شود.

بازوی پژوهشی مجلس برای بهبود وضعیت زنان سرپرست خانوار در کشور راهکار داده که فرایند تصویب و اجرای «طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» در برنامه هفتم توسعه با مشارکت حداکثری ذینفعان تسهیل شود تا این بخش از افراد جامعه با مشکلات کمتری دست و پنجه نرم کنند.