متغیرهای تورم‌ساز زیر ذره‌بین؛ نرخ رشد نقدینگی در کف ۴۵ ماهه در تیر ۱۴۰۲ - افق اقتصادی

به گزارش اکو ایران، در ادامه سری گزارش‌های مربوط به بررسی روند کل‌های پولی در سال ۱۴۰۲ در این گزارش آمار این متغیرها در تیر ماه این سال مورد بررسی قرار می‌گیرد. تغییرات ذخایر پول در کشور که توسط بانک مرکزی منتشر و توسط بانک‌ها به چند برابر پول بیشتر تبدیل و در مبادلات به جریان می‌آید، بر سایر متغیرهای اقتصادی از جمله تورم اثری اساسی دارد.

 بررسی‌ رشد نقطه به نقطه یعنی تغییرات نسبت به موقعیت مشابه سال قبل نشان می‌دهد در اولین ماه از تابستان ۱۴۰۲ پایه پولی، ضریب فزاینده پول و نقدینگی رو به کاهش داشته است. همچنین سهم پول از نقدینگی کاهش و سهم شبه‌پول افزایش یافته است. با این حال در اجزای پایه پولی سهم بدهی بانک‌ها رشد زیادی داشته است. تحول مهم دیگر نیز در این ماه منفی شدن رشد دارایی‌های خارجی برای اولین بار در از تیر ۱۳۹۸ است.

افت سرعت رشد پایه پولی، نقدینگی و ضریب فزاینده

 پایه پولی پول پر قدرتی است که بانک مرکزی در ازای دارایی‌هایش منتشر می‌کند. این پول در جریان چرخه پول در بانک‌ها با یک سرعت مشخص پول بیشتری خلق می‌کند که همان نقدینگی است. به سرعت تبدیل پول پر قدرت به نقدینگی ضریب فزاینده پولی گفته می‌شود.

 در تیر ۱۴۰۲ حجم پایه پولی به ۹۲۱ هزار میلیارد تومان و رشد نقطه به نقطه این متغیر یعنی تغییرات آن نسبت به تیر ماه سال گذشته به ۴۱.۱ درصد رسید. با وجود افزایش قابل توجه رشد پایه پولی نسبت به تیر ۱۴۰۱ که برابر با ۲۶.۲ درصد بود، این رشد نسبت به ماه قبل مقداری کاهش یافت. 

 همچنین حجم نقدینگی نیز در این ماه برابر با ۶ هزار و ۶۹۴ هزار میلیارد تومان شد. همچنین ارقام رشد نقطه به نقطه در ماه‌های گذشته حاکی از این بود که نقدینگی همچنان به سرعت کاهشی رشد خود ادامه می‌داد. به طوری که از ۳۷.۴ درصد رشد در تیر ۱۴۰۱ به ۲۷.۵ درصد رشد در تیر ۱۴۰۲ رسید و ۹.۹ واحد درصد افت کرد.

 همچنین بانک مرکزی با اقدامات کنترلی خود از جمله تغییر نرخ سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی سبب شد ضریب فزاینده پول نیز از ۸.۰۴ در تیر ۱۴۰۱ به ۷.۲۷ در تیر ۱۴۰۲ برسد.  

 تحول دیگر در این ماه افزایش سهم پول و کاهش سهم شبه‌پول بود.

افزایش سهم پول در نقدینگی

 کاهش رشد نقدینگی همچنین با افزایش سهم پول و کاهش سهم شبه‌پول همراه بود. پول درجه نقدینگی بالاتری نسبت به شبه‌پول دارد، زیرا شبه‌پول در سپرده‌های بلندمدت نگهداری می‌شود در حالیکه پول بیشتر جریان مبادلات قرار می‌گیرد.

 در تیر ماه ۱۴۰۲ پول ۲۵.۳ درصد از نقدینگی را تشکیل می‌داد در حالیکه سهم آن در تیر ۱۴۰۱ برابر با ۲۲.۵ درصد بود. بنابراین سهم پول در این مدت ۲.۸ واحد درصد افزایش یافت. کارشناسان افزایش سهم پول را نشانه‌ای از افزایش نااطمینانی اقتصادی در جامعه می‌دانند.

 همچنین بررسی اجزای پایه پولی نشان می‌دهد در این ماه بدهی بانک‌ها همچنان رو به افزایش بوده است. 

بدهی بانک‌ها همچنان در حال رشد

 پایه پولی درحقیقت ترازنامه بانک مرکزی را نشان می‌دهد که سمت منابع آن چهار جزء دارد. یکی از این اجزا بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است. اگر تقاضای بخش دولتی یا خصوصی برای پول زیاد داشته باشد و بانک‌ها با کمبود منابع مواجه شوند، اقدام به دریافت وام از بانک مرکزی می‌کنند. بنابراین پایه پولی در اختیار بانک‌ها قرار گرفته و از طریق خلق اعتبار به چندین برابر تبدیل می‌شود که یکی از راه‌هایی است که می‌تواند اثر شدیدی بر تورم داشته باشد.

 مطابق آمار بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در تیر ۱۴۰۲ به ۴۴۵ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به تیر ۱۴۰۱ ۱۵۲.۴ درصد رشد کرد. این رشد در ادامه روند رشد این بدهی‌ها از ابتدای سال بود. کنترل شدید بانک مرکزی بر خلق اعتبار توسط بانک‌ها به منظور مهار رشد نقدینگی بانک‌ها را با کمبود منابع مواجه کرده و منجر به استقراض آن‌ها از بانک مرکزی شد که پایه پولی را افزایش داد. 

 منفی شدن رشد نقطه به نقطه دارایی‌های خارجی پس از چهار سال اتفاق مهم دیگر پولی در تیر ماه بود.

رشد نقطه به نقطه دارایی خارجی منفی شد

 دارایی‌های خارجی که همان ذخایر ارز و طلای بانک مرکزی هستند و در سمت منابع پایه پولی در نظر گرفته می‌شوند، از ابتدای امسال رو به کاهش گذاشت. اما رشد نقطه به نقطه این دارایی‌ها برای اولین بار پس از تیر ۱۳۹۸ یعنی پس از چهار سال منفی شد. حجم این دارایی‌ها در این ماه به ۵۴۸ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به موقعیت مشابه سال گذشته آن ۲.۸ درصد افت کرده بود.

 اهمیت این موضوع از اینجاست که افت این ذخایر در کشور می‌تواند کاهش عرضه آن‌ها از سوی بانک مرکزی و در نتیجه افزایش قیمت ارز را در پی داشته باشد.