روایت بانک جهانی از اثر کرونا بر بازار کار ایران؛ زنان آسیب پذیرتر از مردان - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران،تازه ترین مقاله تحقیقاتی بانک جهانی از بازار کار ایران تحت عنوان “اثرات جنسیتی بحران کرونا بر بازار کار ایران”، نشان می‌دهد که باوجود دخالت‌­های دولت برای پایدار نگه داشتن اقتصاد کشور، در سال اول همه گیری کرونا (۲۲-۲۰۲۱) حدود یک میلیون شغل از دست رفت و مشارکت نیروی کار تا ۳ واحد درصد در ایران کاهش داشته است.

براساس این گزارش، زنان ایرانی در این میان بیشترین آسیب را دیده‌­اند به‌طوری که دوسوم شغل‌های از دست رفته در فاصله سال‌های ۲۰-۲۰۱۹ و ۲۱-۲۰۲۰ در اختیار زنان بوده و این اثرات جنسیتی در افزایش آسیب‌­های زنان ایرانی موثر بوده است.

مهم‌تر اینکه، افزایش مشارکت نیروی کار زنان که از سال ۲۰۱۱ به آرامی افزایش یافته بود در این زمان از میان رفته است.

در این میان زنان دارای فرزندان کوچکتر بیشترین آسیب را از این بحران متحمل شده­‌اند؛ اتفاقی که در سایر کشورهای جهان نیز مشاهده شده است. اثرات ترکیبی “تعطیلی مدارس” و “تخصیص نابرابر مسوولیت‌­های مراقبتی درون خانوار” که با هنجارهای جنسیتی غالب مرتبط است، زنان ایرانی دارای فرزندتان کوچک را از بازار کار بیرون رانده است. از منظر محققان بانک جهانی، چه این روندها با مدیریت همه گیری کرونا و بهبود اقتصاد از شرایط بحرانی معکوس شده باشد یا نه، یک مساله سیاستی مهم در این میان وجود دارد.

براساس این گزارش، بحران کرونا تاثیر قابل توجهی بر بازار کار کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه داشته است. یک یافته رایج در ادبیات بین المللی تاثیر متفاوت همه گیری بر اشتغال گروه‌های مختلف را نشان داده است، به‌طوری که زنان در میان گروه‌هایی هستند که بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند.

تاثیرات جنسیتی کرونا عمدتا با تفاوت‌های موجود برحسب  بخش اشتغال و شغل به همراه تفاوت‌ها در مسوولیت‌های مراقبتی داخلی میان زنان و مردان توضیح داده می‌شود. باتوجه به تمرکز اشتغال زنان در بخش خدمات و بالاخص در شغل‌های با ارتباط تماسی، زیان‌های شغلی ناشی از کرونا برای زنان بیشتر بوده است. تعطیلی مدارس و مهدکودک‌ها به دلیل اقدامات قرنطینه‌ای، تقاضا برای مراقبت کودکان در این دوره را افزایش داد، و هزینه این بار بیشتر روی زنان بوده است، به‌طوری که بسیاری از مادران مجبور به خروج از کار شدند.

یافته های بانک جهانی نشان می‌دهد که در مقایسه با آنچه در کشورهای دیگر رخ داده است، تاثیر بحران کرونا در ایران از طریق افزایش بیکاری رخ نداده است، بلکه از طریق کاهش مشارکت نیروی کار اتفاق افتاده است. در واقع، نه‌تنها زنان بیشتر از مردان در نتیجه این بحران شغل خود را از دست دادند، بلکه به احتمال زیاد از نیروی کار کناره گیری کردند.

نتایج همچنین نشان می‌دهند که همه گیری کرونا “شکاف جنسیتی” در مشارکت نیروی کار و اشتغال را افزایش داده است، درحالی که “به دلیل کاهش بیشتر در مشارکت زنان ایرانی، کرونا شکاف جنسیتی در بیکاری را کاهش داده است”.

تاثیر جنسیتی بحران کرونا در میان کارکنان حقوق بگیر بخش خصوصی بیشترین بوده است. در واقع، درحالی که مشاغل مردانه در بخش خصوصی ۱۳۳ هزار واحد در فاصله سال های ۲۰-۲۰۱۹ و ۲۱-۲۰۲۰ افزایش یافته است، مشاغل زنان با کاهش ۲۴۲ هزار واحدی روبرو بوده است.

براساس آنچه در این گزارش آمده است، ایران یکی از کانون‌های اولیه بیماری کرونا در جهان بوده است و در میان کشورهای خاورمیانه بیشترین آسیب را متحمل شده است. با  نزدیک به ۷ میلیون نفر ابتلا و بیش از ۱۳۳ هزار نفر مرگ‌ومیر ناشی از کرونا، ایران در میان کشورهایی بوده است که آسیب زیادی از همه گیری کرونا دیده است. ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه در سال اولی همه گیری کرونا اقدامات نسبتا سخت گیرانه‌ای را انجام داده است که منعکس‌کننده عود و شدت امواج بیماری بوده است.

باوجود اقدامات مهار کننده دولت که با بسته محرک به مبلغ هزار تریلیون ریال (حدود ۵ درصد تولید ناخالص داخلی) برای بهبود خانوارها و شرکت‌هاهمراه بوده است، اختلال اقتصادی ناشی از کووید ۱۹ به مسائلی که اقتصاد ایران به دلیل چالش‌های ساختاری و شوک‌های خارجی ناشی از تحریم های خارجی به آن روبرو بود افزود.

تولید ناخالص داخلی ایران در طول سال‌های ۱۱-۲۰۱۰ تا ۲۰-۲۰۱۹ رشد سالانه ۰.۱- درصدی را تجربه کرده است، به‌طوری که کمتر از میانگین منطقه‌ای و گروه درآمدی بوده است.

در ۲۰-۲۰۱۹ پس از لغو معافیت‌های تحریمی ایالات متحده برای صادرات نفت، تولید ناخالص داخلی ایران تا ۶.۸ درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت. گسترش کووید ۱۹ و سقوط بازارهای نفت نیز بر تولید ناخالص داخلی در سه ماهه پایانی این دوره اثر گذاشت، چراکه تولید نفت به پایین ترین میزان در طول سه دهه قبل رسید.