روزهای درخشان آلمان به عنوان اَبرقدرت صنعتی رو به پایان است؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، پاییز گذشته در یک کارخانه بزرگ در شهر دوسلدورف آلمان، یک رویداد رسمی برگزار شد تا پایان فعالیت یک کارخانه که بیش از یکصد سال در حال فعالیت بود، اعلام شود.

به نوشته بلومبرگ، در میان سوسو زدن شراره‌ها و مشعل‌ها، عمده ۱۶۰۰ نفری که شغل خود را در این کارخانه از دست داده بودند، با چهره‌ای خشک و بی‌احساس مشغول تماشای فلز درخشان آخرین محصول کارخانه -‌یک لوله فولادی‌- بودند. این مراسم به ۱۲۴ سال فعالیت در کارخانه یادشده پایان داد؛ کارخانه‌ای که فعالیت خود را در اوج دوران صنعتی شدن آلمان آغاز کرد و دو جنگ جهانی را پشت سر گذاشت، اما نتوانست از پیامدهای بحران انرژی جان سالم به در ببرد.

واقعیت دردآور برای آلمان

طی یک سال گذشته، موارد مشابهی مانند سرنوشت این کارخانه در آلمان مشاهده شده است؛ اتفاقی که بر یک واقعیت دردآور که پیش‌روی آلمان است،‌ تأکید می‌کند: روزهای درخشان آلمان به عنوان یک ابرقدرت صنعتی ممکن است در حال پایان باشد. تولیدات کارخانه‌ای در بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا از سال ۲۰۱۷ به این سو، رو به کاهش بوده و این افت با کمتر شدن رقابت، در حال سرعت گرفتن است.

زیربناهای ماشین صنعتی آلمان مانند دومینو در حال افتادن است. آمریکا در حال جدا شدن از اروپا است و قصد دارد با کشورهای اروپایی بر سر جذب سرمایه‌گذاری پروژه‌های آب‌وهوایی به رقابت بپردازد. چین در حال تبدیل شدن به یک رقیب بزرگ‌تر است و دیگر یک خریدار سیری‌ناپذیر کالاهای آلمانی به حساب نمی‌آید. ضربه نهایی برای برخی از تولیدکنندگان صنایع سنگین آلمان، پایان یافتن حجم عظیمی از گاز طبیعیِ ارزان‌قیمت روسیه بود.

مشکلات آلمان شامل چه مواردی است؟

به غیر از بی‌ثباتی‌ها در نقاط مختلف جهان، بن‌بست سیاسیِ آلمان در حال بدتر کردن مشکلات طولانی‌مدت داخلی این کشور است: مانند زیرساخت‌هایی که در حال قدیمی شدن هستند، نیروی کار در حال پیر شدن و شبکه پیچیده مقررات و فرآیندهای اداری این کشور.

نظام آموزشی آلمان که زمانی نقطه قوت به حساب می‌آمد، نمادی از فقدان طولانی‌مدت سرمایه‌گذاری در خدمات عمومی است. برآوردهای یک موسسه تحقیقاتی مستقر در مونیخ موسوم به «Ifo» نشان می‌‍‌دهد افت مهارت‌های ریاضی در آلمان می‌تواند تا پایان قرن ۲۱، باعث زیان ۱۴ تریلیون یورویی در خروجی اقتصادی این کشور شود.

در شرایط خاص، افت صنعت به تدریج رخ می‌دهد، مانند کاهش برنامه‌های رشد و سرمایه‌گذاری. این اتفاق در موارد دیگر مانند تغییر خطوط تولید و کاهش تعداد کارکنان، بیشتر قابل توجه است. در موارد شدیدتر، مانند کارخانه لوله «Vallourec SACA»، نتیجه تعطیلی دائمی بوده است.

آلمان هنوز فهرستی قابل توجه از تولیدکنندگان کوچک و انعطاف‌پذیر دارد و بانک مرکزی این کشور و سایر موسسات مالی مخالف این ایده هستند که صنعتی‌زدایی کامل در آلمان، قریب‌الوقوع است؛ اما با توقف اصلاحات، مشخص نیست که افت صنعت آلمان چگونه می‌تواند متوقف شود.

«کریستین لیندر» -‌وزیر دارایی آلمان‌- به تازگی اعلام کرده: «ما دیگر یک صنعت رقابتی نداریم. در حال فقیرتر شدن هستیم زیرا رشدی نداریم. آلمان در حال عقب ‌افتادن است.»

دولت ائتلافی اولاف شولتس، صدر اعظم آلمان، در اواسط نوامبر ۲۰۲۳ با آشفتگی بیشتری مواجه شد چراکه این کشور با بحران بودجه روبه‌رو شده است.

«فولکر تریر» -‌رئیس تجارت خارجی اتاق‌های بازرگانی و صنایع آلمان‌- گفته: «تدابیر فعلی کافی نیست و سرعت تحولات ساختاری هشدار دهنده است.»

شرکت‌هایی که آلمان را ترک می‌کنند

«ماریا روتگر» -‌رئیس اروپای شمالیِ شرکت میشلین که در زمینه تولید تایر خودرو فعالیت دارد- اعلام کرده: «رقابت صنعتیِ‌ در حال کاهش خطر هدایت آلمان به یک مارپیچ منفی را به همراه دارد. علی‌رغم فداکاری کارکنانمان، ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که نمی‌توانیم تایرهای کامیون را از آلمان با نرخ رقابتی صادر کنیم. اگر آلمان نتواند از نظر صادرات در سطح بین المللی رقابت کند، یکی از مزیت‌های اصلی خود را از دست می‌دهد». این شرکت فرانسوی در حال بستن دو کارخانه خود در آلمان است و قصد دارد تا سال ۲۰۲۵، حضور خود در بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا را به یک‌سوم کاهش دهد و این اتفاق، بیش از ۱۵۰۰ کارگر را تحت تأثیر قرار خواهد داد. یک شرکت آمریکاییِ رقیب به نام «گودیِر» نیز برنامه مشابهی برای دو کارخانه خود در آلمان دارد.

نمونه‌های دیگر افت صنعتی آلمان به طور متوالی در حال ظاهر شدن هستند. شرکت GEA در حال بستن یک کارخانه پمپ در نزدیکی شهر ماینتس است تا بتواند یک کارخانه جدید در لهستان برپا کند. شرکت سازنده قطعات خودرو موسوم به «کانتیننتال آگ» اعلام کرده که می‌خواهد در ماه جولای کارخانه خود در آلمان را که به ساخت قطعات مرتبط با امنیت خودرو و سیستم ترمز می‌پردازد، تعطیل کند. شرکت بوش نیز از برنامه خود برای کاهش قابل توجه تعداد کارکنان خبر داده است.

قطع شدن گاز روسیه، عامل مهم مشکلات آلمان

بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ یک عامل مهم در بروز مشکل برای صنعت آلمان بوده است. در حالیکه از بدترین سناریوهای آن زمان مانند سرد ماندن خانه‌ها و احتمال جیره‌بندی جلوگیری شد، قیمت‌ها در مقایسه با سایر اقتصادها بالاتر مانده که این امر بر هزینه‌های ناشی از دستمزدهای بالاتر و پیچیدگی نظارتی می‌افزاید.

یکی از بخش‌هایی که به‌شدت دچار مشکل شده به صنایع شیمیایی آلمان مربوط می‌شود و این مسئله مستقیما با از دست رفتن گاز طبیعیِ ارزان‌قیمت روسیه در ارتباط است. با توجه به اینکه تغییر به سوی هیدروژن -‌که سازگار با محیط زیست است‌- هنوز با بلاتکلیفی روبه‌روست، از هر ۱۰ شرکت حدود ۱ شرکت در حال برنامه‌ریزی برای توقف دائمی تولیدات خود هستند.

شرکت آلمانی «BASF SE» که بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد شیمایی اروپا محسوب می‌شود، در حال کاهش ۲ هزار و ۶۰۰ شغل است و شرکت «Lanxess AG» هم تصمیم دارد ۷ درصد از کارکنان خود را اخراج کند.

فرآیندهای پیچیده اداری

از سوی دیگر، فرآیندهای اداری پیچیده آلمان با تغییری همراه نشده، حتی زمانی که شرکت‌ها آماده سرمایه‌گذاری هستند. شرکت GEA در یکی از کارخانه‌های خود در غرب آلمان که در آن به تولید تجهیزات جداکننده خامه از شیر می‌پردازد، ظرفیت خورشیدی نصب کرده است. این شرکت در ژانویه گذشته خواستار دریافت مجوز برای استفاده از انرژی خورشیدی شد و با گذشت دو سال از آغاز این پروژه، هنوز منتظر دریافت مجوز است.

مشکل‌آفرینی چین برای آلمان

کمبود انرژی در آلمان بلافاصله پس از اختلالات ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ رخ داد که منجر به توقف خطوط مونتاژ شد زیرا خودروسازان آلمانی ماه‌ها منتظر دریافت ریزتراشه‌ها و سایر قطعات بودند. این امر خطرات وابستگی به شبکه گسترده تأمین‌کنندگان، به‌ویژه در آسیا را برجسته می‌کند.

چین هم در حال حاضر از راه‌های مختلف برای آلمان مشکل‌آفرینی می‌کند. علاوه بر تغییر استراتژیک پکن به سمت تولید پیشرفته، کاهش رشد اقتصادی چین باعث شده تقاضا برای کالاهای آلمانی در دومین اقتصاد بزرگ جهان کاهش یابد. در همین زمان، رقابت بر سر تولید ریزتراشه‌ها از سوی چین در حال نگران کردن آن دسته از صنایع آلمان است که عنصر اصلی تغییر به سوی سازگاری با محیط زیست محسوب می‎‌شوند؛ صنایعی که فقط به خودروهای برقی مربوط نمی‌شوند.

همچنین تولیدکنندگان پنل‌های خورشیدی در حال توقف عملیات خود در آلمان و کاهش نیرو هستند زیرا این شرکت‌ها در رقابت با شرکت‌های چینی که از حمایت دولتی برخوردار هستند، با چالش مواجه شده‌اند.

یکی از کارشناسان در مصاحبه با بلومبرگ اعلام کرده:‌ «این مشکل فقط به بخش انرژی مربوط نمی‎‌شود؛ در دسترس بودن نیروی کار در آلمان نیز به یک معضل تبدیل شده است و در حال حاضر بسیار شدید است. طی یک دهه آینده، جمعیت نیروی کار به اندازه‌ای کوچک می‌شود که اقتصاد آلمان نمی‌تواند کارایی امروز خود را داشته باشد.»

با این حال، بانک مرکزی آلمان در ماه سپتامبر در گزارشی اعلام کرد اگر کاهش تولیدات کارخانه‌ای که کمتر از ۲۰ درصد اقتصاد آلمان را شامل می‌شود به شکل تدریجی باشد، جای نگرانی وجود ندارد.