به گزارش اکو ایران، مرکز آمار داده‌های مربوط به درصد جمعیتی را که درآمد روزانه زیر ۲ دلار دارند از کل جمعیت کشور را مشخص کرده است. بانک جهانی میانگین خط فقر در جهان در سال ۲۰۲۲ را برابر با ۲.۱۵ دلار تعیین کرده است. بنابراین این شاخص می‌تواند درصدی از جمعیت کشور را نشان […]
به گزارش اکو ایران، مرکز آمار داده‌های مربوط به درصد جمعیتی را که درآمد روزانه زیر ۲ دلار دارند از کل جمعیت کشور را مشخص کرده است. بانک جهانی میانگین خط فقر در جهان در سال ۲۰۲۲ را برابر با ۲.۱۵ دلار تعیین کرده است. بنابراین این شاخص می‌تواند درصدی از جمعیت کشور را نشان دهد که از نظر شاخص‌های جهانی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. در سال ۱۴۰۱ از کل جمعیت کشور ۰.۴۱ درصد جمعیت با درآمد زیر ۲ دلار زندگی می‌کرده‌اند. در این سال جمعیت کشور برابر با ۸۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بوده است. بنابراین تعداد افرادی که زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کرده‌اند برابر با ۳۴۷ هزار و ۲۷۰ نفر بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد درصد جمعیتی که با درآمد کمتر از ۲ دلار در روز زندگی می‌کرده‌اند، از سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ کاهش، از سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۹ افزایش و پس از آن تا سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. در این گزارش روند تغییرات درصد جمعیت زیر خط جهانی فقر مطلق در ایران بررسی شده است.
خط فقر مطلق در جهان: ۲.۱۵ دلار در روز
خط فقر با تخمین هزینه کل نیازهای ضروری یک سال برای متوسط بزرگسالان محاسبه می‌شود. این نیازها شامل نیازهای اساسی مانند تغذیه، مسکن، دسترسی به آب و بهداشت و درمان مناسب است. در این میان هزینه مسکن معمولاً بیشترین نسبت این برآورد را تشکیل می‌دهد، بنابراین کارشناسان شاخص های هزینه مسکن را به عنوان عامل اثرگذار اصلی بر خط فقر در نظر می‌گیرند. بانک جهانی این حد را در سال ۲۰۲۲ بر حسب برابری قدرت خرید کشورها برابر با ۲.۱۵ دلار در روز تعیین کرد. بنابراین افرادی که هزینه‌ای کمتر از این مقدار در یک روز دارند در فقر مطلق به سر برده و به عبارتی نمی‌توانند منابع کافی برای تامین نیازهای اولیه زندگی خود را تامین کنند. البته باید توجه داشت که این عدد یک معیار متوسط جهانی است و فقر درون کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته با ارقام مختلفی تعریف می‌شود.
مرکز آمار ایران بر اساس داده‌های هزینه و بودجه خانوار درصد جمعیت کشور را که در روز ۲ دلار یا کمتر در زندگی خود خرج می‌کنند، از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ مشخص کرده است که می‌توان آن را با اغماض برابر با خط جهانی فقر در نظر گرفت. این داده‌ها نشان می‌دهد از سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ سهم جمعیت زیر حد مطلق فقر جهانی کاهش یافته است.
سالهای ۱۳۹۱ – ۱۳۸۴: یارانه‌های نقدی و کاهش جمعیت زیر خط فقر مطلق
در سال ۱۳۸۴ از کل جمعیت کشور ۰.۷۶ درصد برابر با ۵۲۷ هزار نفر زیر خط جهانی فقر مطلق بوده‌اند. در چهار سال بعد این سهم در کل روندی صعودی داشت به طوری که در سال ۱۳۸۸ به حداکثر مقدار آن در ۱۸ سال اخیر رسید و در این سال ۰.۹۴ درصد از جمعیت کشور برابر با ۶۸۸ هزار نفر زیر فقر مطلق قرار گرفتند.
اما با روی کار آمدن دولت دهم، این دولت پرداخت یارانه‌های نقدی را به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها در دستور کار خود قرار داد. پرداخت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی از پایان پاییز سال ۱۳۸۹ در ابتدا بر معیشت روزانه دهک‌های پایین درآمدی تاثیر چشم‌گیری گذاشت به طوری که درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق از ۰.۶۸ درصد در سال ۱۳۸۹ به ۰.۳ درصد در سال ۱۳۹۰ رسید. این کاهش در سال ۱۳۹۱ نیز ادامه یافت و سهم جمعیت زیر حد فقر جهانی به ۰.۰۸ درصد رسید و در این سال ۶۰ هزار نفر زیر خط مطلق فقر قرار گرفتند. البته این عدد برای سال ۱۳۹۱ کمی جای سوال دارد، زیرا با گذشت مدتی از پرداخت ماهانه یارانه نقدی، تورم و نرخ ارز به مقدار قابل توجهی افزایش یافت و اثر یارانه‌های نقدی در تامین نیازهای اصلی خانوار کم شد.
اما تعداد افراد زیر حد فقر مطلق در کشور از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ مجددا افزایش یافت.
سالهای ۱۳۹۹ – ۱۳۹۲: افزایش جمعیت زیر خط فقر مطلق جهانی
در آغاز دولت یازدهم یعنی سال ۱۳۹۲ حدود ۰.۱۲ درصد از جمعیت کشور برابر با ۹۲ هزار نفر زیر خط فقر مطلق جهانی بودند. این سهم تا سال ۱۳۹۶ یعنی تا پایان این دولت به ۰.۲۷ درصد رسید و در این سال ۲۱۸ هزار نفر در تامین نیازهای اولیه زندگی خود دچار مشکل بودند. در این دوره سهم جمعیت زیر خط فقر به طور کلی روند با ثباتی را تجربه کرد که ناشی از ثبات کلی شرایط اقتصادی در کشور بود.
اما از سال ۱۳۹۷ با بی‌ثباتی وضعیت اقتصاد ناشی از خروج آمریکا از برجام و به دنبال آن افزایش شدید نرخ ارز، سهم جمعیت زیر خط فقر نیز افزایش شدیدی یافت به طوری که در سال ۱۳۹۷ از کل جمعیت کشور ۰.۵۱ درصد مردم برابر با ۴۱۸ هزار نفر با معیار جهانی دچار فقر مطلق شدند. این افزایش ادامه پیدا کرد تا جایی که در سال ۱۳۹۹ به بیشترین مقدار آن از سال ۱۳۸۸ برابر با ۰.۷۹ درصد یا ۶۵۸ هزار نفر رسید.
بنابراین می‌توان گفت افزایش کلی سهم فقر مطلق در سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ ناشی از این بود که مقدار یارانه نقدی تا سال ۱۳۹۷ همچون قبل برابر با ۴۵ هزار تومان باقی مانده بود و متناسب با تورم افزایش نیافته بود، بنابراین کمکی اثر آن در معیشت دهک‌های کم‌درآمد کاهش یافت. از سال ۱۳۹۸ نیز با وجود افزایش مبلغ یارانه نقدی هر نفر به ۱۰۰ هزار تومان، رشد زیاد نرخ ارز سبب شد اقتصاد شرایط تورمی شدیدی را تجربه کند و از این جهت سهم فقر مطلق در جمعیت کشور نیز افزایش یافت.
با این حال از سال ۱۴۰۰ سهم جمعیت زیر حد فقر مطلق در کشور کاهش یافت.
سالهای ۱۴۰۱ – ۱۴۰۰: افزایش یارانه‌های نقدی و کاهش سهم فقر مطلق
از سال ۱۴۰۰ سهم جمعیت زیر خط فقر مطلق رو به کاهش گذاشت به طوری که در این سال به ۰.۷۲ درصد و در سال ۱۴۰۱ به ۰.۴۱ درصد رسید. در سال ۱۴۰۱ از کل جمعیت کشور ۳۴۷ هزار نفر در فقر مطلق به سر می‌بردند.
علت مهم این کاهش افزایش قابل توجه یارانه‌های نقدی در این سال‌ها به مبلغ ۳۵۰ هزار تومان است. داده‌ها نشان می‌دهند این افزایش موجب شد قدرت خرید جمعیت کم‌درآمد مقداری افزایش یابد و آن‌ها بتوانند مقداری از نیازهای اساسی خود را تامین کنند. بنابراین در این مدت بخشی از جمعیت زیر خط فقر مطلق جهانی کاهش یافت.
بنابراین به طور کلی به نظر می‌رسد پرداخت یارانه‌های نقدی نقش مهمی در تامین نیازهای اساسی کم‌درآمدترین خانوارهای کشور دارد به طوری که در سالهای اخیر سهم جمعیت زیر خط فقر تقریبا در تناسب با این یارانه‌ها تغییر کرده است.
