به گزارش اکوایران و بر اساس داده‌های پایگاه داده سازمان جهانی، مقدار شاخص نوآوری در ایران طی سال ۱۴۰۱ حدود ۲۹.۲ از ۱۰۰ اعلام شده و ایران را در جایگاه ۵۳ ام از میان ۱۳۲ کشور قرار داده است. نوآوری به معنای خلق دانش و تجاری سازی دانش جدید است. هرچند سنجش نوآوری در کشورها […]
به گزارش اکوایران و بر اساس داده‌های پایگاه داده سازمان جهانی، مقدار شاخص نوآوری در ایران طی سال ۱۴۰۱ حدود ۲۹.۲ از ۱۰۰ اعلام شده و ایران را در جایگاه ۵۳ ام از میان ۱۳۲ کشور قرار داده است.
نوآوری به معنای خلق دانش و تجاری سازی دانش جدید است. هرچند سنجش نوآوری در کشورها دشوار است اما از سال ۱۳۹۲ تا کنون با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری، موسسه مطالعات اقتصاد جهانی و با همکاری دانشگاه کرنل آمریکا بر اساس چند مولفه اصلی و فرعی، بررسی و اندازه‌گیری می‌شود. در این گزارش صرفا به بررسی زیرشاخص‌های اصلی شاخص نوآوری بر اساس تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس پرداخته شده است.
شایان ذکر است که ظاهرا در طول سالیان مورد بررسی گزارش، تعداد کشورهای مورد تحلیل پایگاه داده تقریبا ثابت بوده و صرفا در برخی سال‌ها اختلاف جزئی داشته است.
ارتقاء رتبه شاخص جهانی نوآوری ایران از رتبه ۱۲۰ به ۵۳ طی ده سال اخیر
داده‌ها نشان می‌دهد شاخص جهانی نوآوری در ایران از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ جهش قابل توجهی پیدا کرده و با تغییر شاخص از مقدار ۲۶.۱ به ۳۴.۴، رتبه ایران نیز طی این سال‌ها از ۱۲۰ به ۶۱ امین کشور ترقی پیدا کرده است. این درحالیست که مقدار شاخص از سال ۱۳۹۹ دچار افت شده و در این سال ۳۰.۹ درصد ثبت شده و تا سال ۱۴۰۱ به ۳۲.۹ رسیده که حاکی از بهبودی جزئی نسبت به سال ۱۳۹۹ است. همین موضوع نیز منجر شده جایگاه ایران از سال ۹۹ تا سال گذشته از جایگاه ۶۷ ام به جایگاه ۵۳ ام برسد.
جهش بازدهی نوآوری (نسبت ورودی به خروجی نوآوری)
این زیرشاخص از تقسیم خروجی نوآوری به ورودی نوآوری به دست می‌آید. این نسبت در واقع نشان‌دهنده این است که یک کشور چقدر در تبدیل منابع ورودی به خروجی کارآیی داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۳ که اولین سال مورد بررسی است، بازدهی نوآوری در ایران از ۰.۵۷ درصد به ۰.۸۲ درصد در ۱۳۹۷ رسیده است. این درحالیست که رشد این شاخص طی سال‌های اخیر متوقف شده و در سال ۱۳۹۹ حتی به ۰.۷۲ نیز افت کرده اما پس از آن دوباره بهبود جزئی یافته و در ۱۴۰۱ به ۰.۸ رسیده است.
عملکرد نامناسب ایران در زمینه‌های نهادی
این درحالیست که عملکرد ایران در زمن اصلی نهادها در زمینه فناوری بسیار نامناسب ارزیابی می‌شود و در سال ۱۴۰۱ رتبه ایران از میان ۱۳۲ کشور، ۱۳۱ ام بوده و تنها یمن وضعیت بدتری در این شاخص نسبت به ایران داشته است. روند این متغیر نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ رتبه ایران بهبودی نسبی یافته اما دوباره به جایگاه ۱۳۱ ام در سال گذشته افت کرده است.
به‌طور کلی نهادها شامل سازمان‌ها، قوانین، محیط و … عواملی می‌شود که چارچوب فعالیت‌ها را در جامعه شکل می‌دهد. با توجه به اینکه شاخص نوآوری در این گزارش به نقل از مرکز پژوهش‌ها به رشته تحریر درآمده است، مشخص نیست که منظور نگارنده دقیقا چه دسته از نهادهایی بوده و در این رابطه ابهام وجود دارد.
بهبود عملکرد سایر کشورها در زمینه «سرمایه‌انسانی و پژوهش» و جا ماندن ایران
در بخش سرمایه انسانی و پژوهش، رتبه ایران از میان ۱۳۲ کشور ۵۴ اعلام شده که نسبتا مناسب برآورد می‌شود. روند این متغیر نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۹۹ رتبه ایران به نسبت ثابت بوده اما در سال‌های اخیر رو به افول گذاشته و از سال ۱۳۹۹ در حدود ۸ رتبه افت داشته است.
با توجه به اینکه امتیاز ایران در این رکن طی سال‌های مورد بررسی ثابت بوده، لذا بنظر می‌رسد دلیل افت رتبه ایران در سال‌های اخیر، بهبود عملکرد سایر کشورها بوده است.
آمارهای حاکی از بدتر شدن وضعیت زیرساخت‌های فناوری
رکن زیرساخت، دیگر مولفه مهم در محاسبه شاخص نوآوری است و رتبه ایران ۷۵ از میان ۱۳۲ کشور بوده است. روند این متغیر نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ رتبه ایران در این مولفه افت قابل توجهی داشته و از رتبه ۶۸ به ۹۹ در این بازه افت کرده و سپس تا ۱۳۸ بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فشردگی کشورها در این مولفه بسیار زیاد است به عبارت دیگر، کوچکترین تغییر در امتیاز این متغیر، منجر به جابجایی شدید رتبه کشورها می‌شود.
تورش زیرشاخص پیچیدگی بازار از سال ۹۹ به دلیل انفجار قیمت سهام
پیچیدگی بازار نیز زیرشاخص دیگری است که در شاخص نوآوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی رتبه ایران در این رکن تا سال ۱۳۹۹ بسیار نامناسب ارزیابی می‌شد به گونه‌ای که جایگاه آن از میان ۱۳۲ کشور در رتبه ۱۰۸ در سال ۱۳۹۹ قرار گرفته بود. این درحالیست که در دوسال اخیر جایگاه ایران در این زیر شاخص شدیدا بهبود یافته و به جایگاه ۱۱ ام در سال گذشته رسیده است، اما دلیل این جهش ناگهانی چیست؟
مرکز پژوهش‌ها عنوان می‌کند که یکی از سنجه‌ها برای تخمین پیچیدگی بازار، استفاده از قیمت بازاری سهام ضربدر تعداد سهام موجود برای شرکت‌های بورسی است. با توجه به اینکه قیمت سهام در ایران تحت تاثیر شرایط ناپایدار اقتصادی در سال‌های اخیر دچار جهش شد، تخمین این مولفه نیز با تورش مواجه شده است.
آمارهای نه‌چندان دلچسب از وضعیت پیچیدگی کسب و کار
پنجمین رکن مورد بررسی، مولفه پیچیدگی کسب و کار است. بر اساس داده‌ها، رتبه ایران در این مولفه نیز بسیار نامناسب(۱۱۵ از میان ۱۳۲ کشور) ارزیابی می‌شود. بررسی روند آن از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که بهترین رتبه این شاخص در سال ۱۳۹۷ با جایگاه ۱۰۸ ام به ثبت رسیده و پس از آن دچار افت شده است.
مشاهده می‌شود امتیاز ایران در این مولفه نیز طی سال‌های مذکور در سطح پایین و محدود درحال نوسان است.
ترقی جایگاه ایران در رکن خروجی دانش و فناوری طی ۹ سال اخیر
بر اساس آمارهای منتشر شده، مولفه خروجی دانش و فناوری نیز از دیگر زیرشاخص‌هایی است که شاخص جهانی نوآوری با آن محاسبه می‌شود. مشاهده می‌شود رتبه ایران در سال ۱۳۹۳ در این مولفه ۱۱۳ بوده و در سال ۱۳۹۷ به بهترین جایگاه تاریخی خود یعنی رتبه ۴۱ ام رسیده است. این درحالیست که پس از ۱۳۹۷ روند این متغیر نیز با کاهش روبه‌رو شده و نهایتا در سال گذشته ایران در جایگاه ۵۰ از میان ۱۳۲ کشور قرار گرفته است.
رشد مستمر خروجی‌های خلاقانه در ایران
خروجی‌های خلاقانه آخرین رکن اصلی مورد محاسبه در شاخص جهانی نوآوری است. روند امتیاز و رتبه ایران در این رکن، حاکی از عملکرد مناسب‌تر این کشور در مقایسه با سایر ارکان است. به همین ترتیب مشاهده می‌شود رتبه ایران از ۱۲۸ در سال ۱۳۹۳ به ۳۳ در ۱۴۰۱ ارتقا یافته که در نوع خود بهبود چشمگیری به شمار می‌آید. بررسی‌ها حاکی از رشد مستمر و مداوم ایران هم در زمینه مقدار شاخص و هم در زمینه رتبه میان سایرکشورها هستند.
