چند درصد از درآمدهای مالیاتی دولت محقق شده است؟ - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، براساس آخرین آمار سازمان امور مالیاتی از تحقق مالیات‌ها در هفت‌ماهه ابتدایی امسال نشان می‌دهد مالیات‌های مستقیم به طور کامل محقق شده است این در حالی است که نزدیک به یک پنجم مالیات بر کالا و خدمات محقق نشده است.

در میان انواع مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمدها بیشترین میزان تحقق را داشته که بیش از میزان برآورد شده در قانون وصول شده است. از طرف دیگر کمترین میزان تحقق در این مدت مربوط به مالیات بر ثروت بوده است.

آشنایی با انواع مالیات‌ها

مالیات‌ یکی از شیوه‌ها درآمدزایی دولت‌هاست که باعث می‌شود دولت برای هزینه‌کردهای خود از بانک‌ها استقراض نکند. از دلایلی که می‌توان عنوان کرد که چرا دولت‌ها بهتر است از مالیات به عنوان درآمد استفاده کنند این است که استقراض از بانک‌ها به دلیل افزایش نقدینگی باعث رشد تورم در کشور می‌شود. در حالیکه کسب درآمد از راه مالیات این مشکل را برای کشور ایجاد نمی‌کند.

مالیات‌ها به دو نوع مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم (کالا و خدمات) طبقه‌بندی می‌شوند. مالیات مستقیم در حقیقت همان مالیاتی است که به طور مستقیم از درآمد اشخاص جامعه کسر می‌شود. دلیل نامگذاری آن نیز همین است. اما شیوه اخذ مالیات‌های غیرمستقیم متفاوت است. این مالیات بر روی خرید کالاها و خدمات دریافت می‌شود. یکی از مشهور ترین این نوع از مالیات،  مالیات ارزش افزوده است که همه افراد روزانه چندین بار با آن در ارتباط هستند.

مالیات‌های مستقیم نیز خود به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند. این سه گروه عبارتند از: مالیات بر درآمدها، مالیات بر اشخاص حقوقی و مالیات بر ثروت.

چرایی اهمیت بررسی عملکرد مالیاتی دولت

همانطور که گفته شد درآمدهای مالیاتی یکی از دسته درآمدهایی است که دولت‌ها به آن روی می‌آورند. اما سوال اینجاست که چرا بررسی عملکرد دولت در تحقق این درآمد حائز اهمیت است؟

در ابتدای هر سال دولت برنامه‌ای از میزان درآمدها و هزینه‌هایش منتشر می‌کند که به آن قانون بودجه می‌گویند. در حقیقت این قانون برنامه‌ای است که دولت در آن برآورد خودش را از درآمدها  و هزینه‌هایش اعلام می‌کند. وقتی در طول سال مالی دولت، عملکرد آن در تحقق ارزیابی‌هایش بررسی می‌شود در حقیقت می‌تواند دو چیز را نشان دهد.

اولا متوجه می‌شویم دولت چه میزان بیش‌برآورد و کم‌برآورد داشته است. به عبارتی شیوه ارزیابی دولت تا چه میزان به حقیقت جامعه نزدیک بوده است. دوما می‌توان فهمید دولت تا چه میزان توانسته به ارزیابی‌هایش عمل کند.

آمار عملکرد درآمد مالیاتی دولت توسط سازمان امور مالیاتی به صورت ماهیانه منتشر می‌شود.

عملکرد مناسب دولت در تحقق مالیات‌های مستقیم

به طور کلی دولت توانسته عملکرد مناسبی را در تحقق کل درآمدهای مالیاتی نشان دهد. بر این اساس برآورد هفت ماهه قانون بودجه از کل درآمدهای مالیاتی ۴۳۹ هزار میلیارد تومان (همت) بوده که در این مدت ۴۰۸ همت آن محقق شده است. به بیان دیگر دولت در این مدت توانسته ۹۳.۱ درصد از برآورد خود را در قانون بودجه محقق کند.

بر اساس آمارهای منتشر شده درآمد حاصل از مالیات‌های مستقیم در هفت ماهه ابتدایی امسال تقریبا به طور کامل وصول شده است.

این درحالی است که تحقق مالیات‌های غیرمستقیم نزدیک به ۸۳.۶ درصد بوده است. به عبارتی در قانون بودجه ۱۴۰۲، رقم برآورد شده از درآمد حاصل از مالیات غیرمستقیم در هفت ماهه ابتدایی سال ۱۷۷ هزار میلیارد تومان (همت) بوده که نزدیک به ۱۴۸ همت آن وصول شده است.

تحقق بیش‌ از ۹۵ درصدی مالیات بر اشخاص حقوقی

همانطور که گفته  شد مالیات بر اشخاص حقوقی یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است. آخرین آمارها حاکی از آن است که نرخ تحقق این مالیات بیش از ۹۵ درصد بوده است. به عبارتی می‌توان گفت عملکرد دولت در کسب درآمد از این پایه مالیاتی منطبق با ارزیابی و قابل دفاع بوده است.

درآمد حاصل از مالیات بر اشخاص حقوقی شامل گروه‌های مختلف بوده که دوتا از مهمترین آن‌ها مالیات بر شرکت‌های دولتی و مالیات بر شرکت‌های غیردولتی است. عملکرد دولت در اخذ مالیات از شرکت‌ها غیردولتی بهتر از مشابه دولتی آن بوده است. طبق آمارها دولت توانسته بیش از ۹۷ درصد ارزیابی خودش از محل مالیات شرکت‌های غیردولتی را وصول کند.

این درحالی است که دولت در امر مالیات‌ستانی از شرکت‌های دولتی موفق عمل نکرده است. ارزیابی دولت از درآمد مالیاتی هفت ماهه از این محل در قانون بودجه ۱۱.۹ همت بوده که توانسته ۹ همت آن را وصول کند.

پر کردن چاله ارزیابی‌ها با مالیات بر درآمدها

دومین گروه از مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد است. این پایه مالیاتی یکی از موفق‌ترین بخش‌های مالیات‌ستانی دولت بوده است. به طوریکه دولت توانسته ۱۹ درصد بیشتر از رقم هفت ماهه‌ای که در قانون بودجه برای این پایه مالیاتی در نظر گرفته است وصول کند.

از میان گروه‌های مالیاتی تشکیل‌دهنده مالیات بر درآمدها، وزن حقوق کارکنان بخش عمومی و خصوصی و مالیات بر مشاغل بیشتر از سایرین است. عملکرد دولت در هرسه این مالیات‌ها بیشتر از حد تصورش در قانون بوجه بوده است. در این میان بیشترین میزان تحقق مربوط به مالیات مشاغل بوده است که ۳۴ درصد بالاتر از رقم برآورد هفت‌ماهه محقق شده است. کمترین میزان تحقق در این میان نیز مربوط به مالیات بر کارکنان بخش عمومی بوده است. برآورد هفت ماهه دولت از این پایه مالیاتی ۱۶.۲ همت بوده که توانسته ۲ درصد بیشتر یعنی ۱۶.۷ همت آن را تا پایان هفت‌ماهه ابتدایی امسال محقق کند.

کم‌توجهی دولت به ارزیابی و وصول مالیات بر ثروت

سومین و آخرین گروه از انواع مالیات‌های مستقیم مالیات بر ثروت است. ضعیف‌ترین عملکرد دولت در وصول این مالیات رقم خورده است. در هفت ماهه ابتدایی امسال دولت بنا داشت بر اساس قانون بودجه نزدیک به ۲۲ همت از این محل وصول کند که توانست تنها در حدود ۱۶ همت آن را محقق سازد.

مالیات بر ثروت نیز خود از گروه‌های مختلف تشکیل شده است. مهمترین این گروه‌ها مالیات بر نقل و انتقال سهام، مالیات بر نقل و انتقال املاک و مالیات بر خودرو است. در میان این گروه‌ها نیز دولت توانست درآمد حاصل از مالیات بر نقل و انتقال سهام را بیشتر از حد انتظار محقق سازد. آمارهای سازمان امور مالیاتی در هفت ماهه ابتدایی امسال حاکی از آن است که دولت توانسته ۲۱.۳ درصد بیشتر از انتظار خود در قانون بودجه برای این پایه مالیاتی را محقق کند.

در کنار این عملکرد مثبت، عملکرد ضعیف دولت در امر مالیات‌ستانی و ارزیابی قابل مشاهده است. این عملکرد ضعیف مربوط به مالیات بر خودرو است. ارزیابی هفت‌ماهه دولت از این درآمد مالیاتی ۴ همت بوده که تنها توانسته ۱ همت از آن را دریافت کند. به عبارتی می‌توان گفت دولت در زمان تدوین قانون بودجه برای این پایه مالیاتی بیش‌برآورد داشته و تصور می‌کرده توان مالیات‌ستانی به این اندازه را خواهد داشت. اما در عمل نتوانسته برآورد خود را به نتیجه برساند.

علت تحقق بالای کل مالیات‌ها را نیز می‌توان در تحقق نامتوازن مالیاتی دولت دانست به طوریکه دولت در مالیات بر درآمدها بیشتر از حد انتظارش درآمد مالیاتی کسب کرده اما از سوی دیگر در مالیات بر ثروت عملکرد ضعیفی داشته است. این عملکرد نامتوازن باعث شده چاله‌های ارزیابی دولت در بخش مالیات بر ثروت با تحقق بالای مالیات بر درآمدها پوشانده شود.

درآمد ۱۰۳ همتی دولت از مالیات ارزش افزوده

همانطور که گفته مالیات‌های غیرمستقیم در هفت ماهه ابتدایی امسال ۸۳.۶ درصد محقق شده است. مهمترین و بیشترین سهم از مالیات بر کالاها و خدمات (غیرمستقیم) به مالیات بر ارزش افزوده باز می‌گردد. دولت در قانون بودجه برآورد داشته در حدود ۱۱۰ همت از محل مالیات ارزش افزوده تا پایان هفت ماهه ابتدایی امسال درآمد کسب کند. آمارها نشان می‌دهد عملکرد دولت در این هفت ماهه قابل دفاع بوده و توانسته ۱۰۳ همت از برآورد خود در قانون بودجه را محقق کند. به عبارتی نرخ تحقق این پایه مالیاتی بیش از ۹۳ درصد بوده است.