پولی که نیامده رفت؟/ داستان بی‌پایان ۶ میلیارد دلار آزاد شده - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران، ماجرای ارزهای بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی همچنان سوال برانگیز است. با وجود گذشت ۴ سال از اعلام اولین خبر درباره آن، حتی خبر توافق اخیر بر سر تبادل زندانیان ایرانی – آمریکایی در آزادسازی این منابع، پایانی بر حواشی ادامه‌دار آن نشد. حالا یک ادعای تازه در بحبوحه جنگ غزه، آزاد شدن این منابع ارزی حاصل از فروش نفت ایران را باز در هاله‌ای از ابهام قرار داد. 

روز گذشته بلومبرگ مدعی شد که ۶ میلیارد دلار دارایی آزاد شده ایران، به کانون انتقاد از جو بایدن تبدیل شده است و برخی به‌دنبال مسدودسازی آن هستند. ماجرای این انتقاد به ادعایی باز می‌گردد که از ساعات ابتدایی حمله حماس به اسرائیل مطرح شد؛ نقش ایران در این حمله.

از آن زمان برخی از جمهوری‌خواهان برای زدن رقیب دموکرات خود موضوع را دوباره برجسته کردند. آن‌ها ادعا می‌کردند که پول‌هایی که دولت آمریکا در توافق اخیر خودش با ایران به قطر منتقل کرد حتما منابعی خواهند شد برای تجهیز و تقویت گروه‌های محور مقاومت.

برکت بی‌پایان پول‌های آزاد شده!

حدود چهار سال است که دلارهای مسدود شده ایران دارد در اخبار نقش‌آفرینی می‌کند. موضوع برای دو طرف این کره خاکی، یعنی ایران و آمریکا، صادق است. اوضاع به‌گونه‌ای شده که علی مروی استاد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی توییت کرد:

«پربرکت‌تر از ۷ میلیارد دلار مسدودی در کره ندیدم تا حالا. معادل ریالش که مدت‌هاست توسط دولت پیش‌خور شده، چندباری با بحث آزاد شدنش سعی شد بازار ارز کنترل بشه، الانم که اپوزیسیون طرفدار رژیم اشغالگر صهیونیستی ادعای استفاده از اون برای تامین مالی حماس در حملات اخیر رو دارند!»

اما داستان این دلارها از کجا شروع شد؟

اولین بار آزادی ۷ میلیارد دلار بلوکه شده در کره‌جنوبی توسط عبدالناصر همتی رئیس پیشین بانک مرکزی ایران اعلام شد که بعدتر  بارها توسط مسئولان تکرار شد. 

در ابتدا قرار بود این پول با قطعات خودرو و لوازم خانگی تهاتر شود که عملی نشد و موضوع خرید واکسن و داروی کرونا به میان آمد. 

دی سال ۹۹ بود که ایران یک فروند تانکر متعلق به کره جنوبی را توقیف کرد تا پاسخی به بلوکه‌شدن ارزهای نفتی داده باشد. در واکنش به این اقدام نیروی دریایی سپاه، علی ربیعی سخنگوی وقت دولت گفت: «اگر کسی گروگانگیر باشد، دولت کره جنوبی است که به بهانه‌های واهی بیش از هفت میلیارد دلار ما را گروگان گرفته است».

بعد از این اتفاق در فروردین ۱۴۰۰، ایران با آزادی خدمه و کشتی توقیفی به ازای آزادی ۷ میلیارد دلار موافقت کرد که مقامات کره‌ای به وعده خود عمل نکردند. 

اما داستان آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی به اینجا ختم نشد و بارها و بارها توسط مسئولان همزمان با افزایش نرخ ارز تکرار شد تا بر گرانی ارز تاثیر بگذارد. اما این اظهارات دیگر مانند سابق تاثیری بر بازار ارز نداشت و فعالان بازار معتقد بودند که این خبر اثر خود را از دست داده است. 

در نهایت قرار شد که منابع ارزی ایران در کره‌جنوبی پس از انتقال به حسابی در سوئیس و تبدیل شدن به یورو، به حساب متعلق به بانک مرکزی در قطر واریز شود تا در ازای این پول، پنج زندانی آمریکایی آزاد شوند.

مقام‌های آمریکایی درباره این پول اظهار می‌کردند که دلارهای بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی قرار نیست به ایران بازگردانده شود و تنها قرار است برای اهداف بشردوستانه در حساب بانک قطری برای ایران محفوظ بماند.

احسان صالحی، دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی دولت نیز در اظهارنظری درباره ۷ میلیارد ارز بلوکه شده ایران در کره جنوبی گفته بود که معادل این میزان پول قبلاً از بانک‌مرکزی دریافت‌شده و تبدیل به ریال شده است؛ بنابراین حتی اگر این پول به عنوان منابع بانک مرکزی ایران در نظر گرفته شود، احتمالاً دولت مجدداً معادل همین رقم را از بانک مرکزی قرض می‌گیرد تا دارو و کالاهای اساسی وارد کند و بانک مرکزی هم در ازای همین رقم پول چاپ خواهد کرد.

۷ میلیارد یا ۶ میلیارد دلار؟

۲۴ خرداد امسال بود که رئیس کل بانک مرکزی به قطر سفر کرد تا علاوه بر تقویت مناسبات با این کشور، روند آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران سرعت بیشتری بگیرد.

در روزهای میانی مرداد ۱۴۰۲ نیز محمدرضا فرزین در حساب توئیتر خود از از آزادسازی همه منابع ارزی ایران در کره جنوبی خبر داده و گفته که این منابع به صورت پرداخت بانکی جهت خرید کالاهای غیرتحریمی استفاده می‌شود.

آنطور که رئیس کل بانک مرکزی نوشته بود، «نزدیک به ۷ میلیارد دلار از منابع ارزی کشورمان طی سال‌های پایانی دهه ۹۰ بصورت وون (واحد پول ملی کره جنوبی) به بانک‌های کره جنوبی واریز شده بود و به آن هم هیچ سودی تعلق نمی‌گرفت. حتی در طی این سال‌ها نیز به دلیل کاهش برابری وون به دلار، نزدیک به یک میلیارد دلار آن با کاهش ارزش برابری مواجه شد.»

فرزین اظهار کرده بود که «با پیگیری‌های فنی و دیپلماسی موفق، تمام منابع ارزی توقیف شده ایران در کره جنوبی آزاد و هزینه‌های تبدیل ارز آن از وون به یورو نیز توسط کشور ثالت پذیرفته شد.»

براساس تاکید رئیس کل بانک مرکزی در این توئیت، «به‌زودی تمامی این منابع یورویی به حساب‌های شش بانک ایرانی در قطر واریز و بصورت پرداخت بانکی جهت خرید کالاهای غیرتحریمی استفاده می‌شود. مابقی این منابع هم در صورت سپرده، مشمول دریافت سود بانکی خواهد شد.»

این اظهارات در حالی مطرح شد که طبق اعلام تسنیم، مبلغ نهایی در نهایت حدود ۵/۳ میلیارد یورو خواهد بود که این پول به دو بانک در قطر واریز خواهد شد و بر همین اساس شش بانک خصوصی ایرانی به افتتاح حساب در این دو بانک قطری اقدام کرده‌اند.

در روزهای پایانی شهریور نیز مجیدی، مدیرکل دارایی ارزی بانک مرکزی نیز یک برنامه تلویزیونی درباره ارزهای بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی اظهار کرده بود که بانک مرکزی ایران اظهار کرده، با توجه به اینکه این ارز‌ها به صورت وون در بانک‌های کره جنوبی نگهداری می‌شد، تبدیلات لازم در موردش انجام بگیرد و در نهایت به حساب بانک‌های ایرانی در قطر منتقل شود خود این ارز‌ها به وون کره جنوبی در دو بانک ووری سئول، آی بی کی سئول و شعبه سئول بانک ملت در کره جنوبی نگهداری می‌شد تبدیلات لازم در این فرآیند پنج هفته‌ای در رابطه با این وجوه شروع شد در نهایت به یورو تبدیل شد و در نهایت هم معادل یورویی این وجوه وون در کشور کره به حساب‌های شش بانک ایرانی نزد دو بانک قطری منتقل شد و دیروز این وجوه دریافت شد.

آنطور که مجیدی گفته بود، دو بانک قطری دخان و اهلی و حساب بانک‌های سامان، کارآفرین و گردشگری نزد دخان و حساب‌های بانک‌های کشاورزی، پاسارگاد و شهر نزد بانک اهلی قطر مقصد دارایی‌های ایران هستند.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی روز سه‌شنبه در شبکه ام‌اس‌ان‌بی‌سی گفت: « ۶ میلیارد دلار ممکن است در هر زمان «دوباره مسدود» شود. او گفت: «هیچ‌ بخشی از آن‌ها برداشت نشده است. هیچ کدام خرج نشده است. بنابراین همه چیز هنوز در یک بانک قطری است و این گزینه‌ای است که در دسترس ماست.»

۶ میلیارد دلار آزاد شده در مبادله زندانیان به کانون اصلی انتقادات کنگره تبدیل شده است. میچ مک کانل، رهبر اقلیت سنا، روز چهارشنبه، با انتشار بیانیه‌ای از اقدام برای مسدود کردن این دارایی دفاع کرد.

شرود براون، سناتور دموکرات از اوهایو در بیانیه‌ای گفته اولویت کنگره در حال حاضر باید ارائه کمک‌های نظامی، اقتصادی و بشردوستانه قوی برای حمایت از اسرائیل برای دفاع از خود در برابر حمله حماس باشد. او ادعا کرده: «در حالی که ما تلاش می کنیم تا هر کسی که از تروریسم حمایت می کند پاسخگو باشد، دولت باید ۶ میلیارد دلار دارایی ایران را مسدود کند».

سناتور دموکرات باب کیسی از پنسیلوانیا از جمهوری‌خواهان به دلیل «گمراه کردن عمدی مردم آمریکا» در مورد ۶ میلیارد دلار انتقاد کرد و گفت: «هیچ یک از بودجه تحریم‌ها به ایران منتقل نشده است». اما او همچنین ادعا کرد: «این سرمایه‌ها باید مسدود بماند تا زمانی که ما بتوانیم تعیین کنیم که آیا ایران در این حمله نقشی داشته و واکنش مناسب آمریکا باید چه باشد».

مقامات آمریکایی در حالی آزادسازی واقعی منابع ایرانی که هم اکنون در بانک های قطری است را در حالی به زمانی نامعلوم موکول می کنند که مشحص نیست آتش این روزهای خاورمیانه کی پایان یابد. از سوی دیگر، به نظر می رسد مانع تراشی بر سر توافق اخیر ایران و ایالات متحده، روندی است که پیشتر نیز درباره موارد دیگری از توافق ایران و غرب نیز مطرح شده بود. حال این سوال مطرح است که شکنندگی در توافقات ایران و غرب، برای توافق اخیر ایران و آمریکا نیز صادق است و آیا ایالات متحده گروگان‌های مالی ایران را از کره آزاد و در قطر دوباره گروگان گرفته است؟