آذربایجان، بازار امن کالاهای ایرانی - افق اقتصادی

به گزارش اکوایران؛ بررسی روند مبادلات تجاری میان ایران و آذربایجان نشان می‌دهد که روابط اقتصادی دو کشور در سال‌های اخیر رو به رشد بوده و زمینه‌های متعددی برای توسعه بیشتر این مناسبات وجود دارد، هرچند تحقق این اهداف در گرو رفع برخی موانع ساختاری و تسهیل همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف است.

 تراز مثبت به نفع ایران

براساس آمارهای موسسه مطالعات ایران و اوراسیا، حجم تجارت دوجانبه ایران و آذربایجان در سال ۲۰۲۳ میلادی به ۴۸۷ میلیون دلار رسید که از این میزان، ۴۷۳ میلیون دلار مربوط به صادرات ایران و تنها ۱۴ میلیون دلار سهم واردات از  آذربایجان بوده است. این روند افزایشی در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه یافت و طی ۱۱ ماه ابتدایی این سال، مبادلات تجاری دو کشور به ۵۸۳ میلیون دلار رسید؛ به‌طوری که صادرات ایران به ۵۷۰ میلیون دلار و واردات از آذربایجان به حدود ۱۲.۹ میلیون دلار بالغ شد. این ارقام نشان‌دهنده تراز تجاری به‌شدت مثبت به نفع ایران است، به‌گونه‌ای که بیش از ۹۰ درصد مبادلات تجاری، مربوط به صادرات ایران است.

در همین حال به تازگی صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده است که حجم مبادلات دو کشور در سال ۲۰۲۴ به حدود ۹۰۰ میلیون دلار رسیده و هدف‌گذاری برای دستیابی به سطحی چند میلیارد دلاری در سال‌های آینده در دستور کار قرار دارد.

از سوی دیگر، به گفته مقام‌های اجرایی در آذربایجان، در سه ماه نخست سال جاری میلادی سطح روابط تجاری دو کشور به ۱۵۷ میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشدی ۱۸ درصدی را نشان می‌دهد.

براساس اعلام آذربایجان تاکنون ( ۲۰۲۵ April  ) بیش از ۱۷۳۰ شرکت ایرانی در آذربایجان ثبت و سرمایه‌گذاری کرده‌اند که مجموع سرمایه‌گذاری‌های آنان به بیش از ۵.۲ میلیون دلار می‌رسد.

راه های توسعه تجارت ایران و آذربایجان

تحلیلگران معتقدند که توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و ترانزیتی یکی از مهم‌ترین مسیرهای ارتقای روابط اقتصادی تهران–باکو است. از این بُعد تکمیل «کریدور ارس» و از طرفی پروژه راه‌آهن رشت–آستارا به عنوان حلقه مفقوده کریدور بین‌المللی شمال–جنوب، دو پروژه ای است که باید هرچه سریعتر به سرانجام برسد. پروژه پروژه راه‌آهن رشت–آستارا نه‌تنها موجب تسهیل و تسریع مسیر انتقال کالا میان آسیا و اروپا می‌شود، بلکه نقش ایران و آذربایجان را در زنجیره تأمین جهانی پررنگ‌تر خواهد کرد. همچنین توسعه بنادر آستارا و انزلی و ایجاد اتصال‌های لجستیکی میان آن‌ها می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی برای همکاری فراهم آورد.

تحلیلگران معتقدند  با امضای توافق‌نامه‌های سوآپ گاز میان ایران، آذربایجان و ترکمنستان، زمینه برای توسعه همکاری‌های سه‌جانبه در بخش انرژی نیز می تواند فراهم شود. سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های انتقال گاز و برق و نیز پروژه‌های نیروگاهی در نواحی مرزی، می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای تجارت انرژی میان این کشورها ایجاد کند.

بررسی مبادلات اقتصادی تهران – باکو نشان میدهد، در جریان توسعه روابط، با توجه به نیازهای مکمل دو طرف  در حوزه کشاورزی امکان  همکاری‌های گسترده‌ای وجود دارد. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین کشاورزی ایران در زمینه کشت هوشمند، آبیاری مدرن و تولید محصولات گلخانه‌ای، به‌ویژه در پاسخ به نیاز بازار جمهوری آذربایجان، یکی از محورهای همکاری بالقوه است.

از سوی دیگر، با آزادسازی سرزمین‌های جمهوری آذربایجان، پروژه‌های عمرانی در این کشور شتاب گرفته است. شرکت‌های ایرانی به‌ویژه در حوزه‌های راه‌سازی، سدسازی، ساخت مراکز درمانی و آموزشی، می‌توانند در این طرح‌ها مشارکت فعال داشته باشند.

تحلیلگران حوزه آذربجان معتقدند،  دو کشور با توجه به سیاست‌های توسعه اقتصاد دیجیتال می‌توانند همکاری‌های نوینی را در حوزه فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیک، امنیت سایبری و زیرساخت‌های دیجیتال شکل دهند. این همکاری‌ها نه‌تنها می‌تواند تجارت سنتی را تکمیل کند، بلکه راه را برای نوآوری‌های مشترک نیز هموار می‌سازد.

چالش‌های توسعه روابط تهران – باکو

با وجود این ظرفیت‌ها، برخی موانع ساختاری همچنان مانع از توسعه کامل روابط تجاری ایران و آذربایجان است. طبق گزارش اتاق بازرگانی ایران،  یکی از چالش‌های دیرینه، مسئله تسهیل صدور روادید برای تجار و فعالان اقتصادی است که همچنان بی‌پاسخ مانده است. همچنین، رفع موانع بانکی، توسعه نظام‌های پرداخت متقابل با استفاده از ارزهای ملی و بهبود فرآیندهای حمل‌ونقل میان دو کشور، از دیگر الزامات گسترش مناسبات اقتصادی است.

تحلیلگران همچنین تأکید دارند که افزایش دفاتر نمایندگی اقتصادی، امضای موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی یا تجارت آزاد برای کاهش تعرفه‌های گمرکی و اجرای تورهای مشترک گردشگری از بازارهای ثالث، می‌تواند به تحقق اهداف ترسیم‌شده برای آینده کمک کند.