اکو ایران: آمارها حاکی از افزایش فوتی‌های تصادفات هستند. در حوادث رانندگی سه عامل راننده ماشین و شرایط محیطی به صورت خاص و توامان دخالت دارند؛ استفاده از تکنیک رانندگی تدافعی توسط راننده نیز در کاهش چشمگیر حوادث جاده ای بسیار موثر است.
به گزارش اکو ایران،مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران در پژوهشی به ارتقاء ایمنی ترافیک در شهر با استفاده از مهارت رانندگی تدافعی پرداخته و نوشته است: امروزه حوادث جاده ای یکی از عوامل مرگ و میر سالیانه در بسیاری از کشورهاست. یکی از دلایل آمار بالای تصادفات رانندگی تهاجمی شامل رفتارهایی چون سرعت گرفتن و یا ترمز کردن ناگهانی چراغ زدن ،ناسزاگویی مانع سبقت دیگران شدن و … است .
پیشگیری از تصادفات رانندگی نیازمند تمرین مهارت رعایت دقیق مقررات راهنمایی و رانندگی تمرکز حواس و حفظ خونسردی است. یکی از تکنیک هایی که قابلیت کاهش آمار حوادث را به همراه دارد بهره گیری از تکنیک رانندگی تدافعی است ، در رانندگی تدافعی راننده از خود رفتار و عملی را نشان می دهد که ضمن محافظت از خود از برخورد و تصادف با سایر وسایل نقلیه و عابران جلوگیری خواهد کرد؛ به عبارت ساده تر رانندگی تدافعی پاسخ به این سوال است که با چه سبکی رانندگی کنم تا دیگران به وسیله نقلیه من برخورد نکنند؟”.
در بسیاری از کشورها، علاوه بر آموزش تئوری برای اخذ گواهینامه مهارتهای رانندگی که شامل رانندگی تدافعی یا به عبارتی فرهنگ رانندگی است نیز آموزش داده می شود نتایج نشان داده این آموزشها تا حدود زیادی منجر به کاهش تصادفات شده است.
آمار بالای تصادفات رانندگی در شهر تهران این الزام را ایجاب کرده تا دغدغه مندان در زمینه ارتقاء ایمنی راه و کاهش تصادفات بیش از پیش به برگزاری و بهبود دوره های رانندگی ایمن بیندیشند به همین منظور سعی شده است علاوه بر شناخت وضع موجود آموزش اصول رانندگی تدافعی در شهر تهران بررسی اقدامات سایر کشورها در این زمینه و در نهایت توصیه های سیاستی جهت بهبود شرایط و راهنمای عمومی رانندگی تدافعی برای این شهر ارائه شود.
هدف اصلی این بررسی ها بهبود آموزشها و تلاش در جهت کاهش تصادفات رانندگی است.
در تهران سازمانهایی از جمله پلیس راهور ،سازمان آتش نشانی ،اتوبوسرانی تاکسیرانی و غیره برای آموزش رانندگی تدافعی اقدام کرده اند و نتایج قابل توجهی در زمینه کاهش تصادفات داشته اند برخی محدودیتها مانند عدم هماهنگی ارگانهای مختلف و عدم تعیین مسئولیت هر ارگان برای آموزش اقشار مختلف مانع از آگاهی بخشی مؤثر در سطح جامعه شده است.
از آنجا که این موضوع بر رفتار تمام افراد جامعه چه رانندگان و چه عابرین پیاده تاثیر گذار است لازم است برای فرهنگ سازی سازمانهایی مثل صدا و سیما، آموزش و پرورش و راهنمایی و رانندگی در سنین مختلف دوره هایی در زمینه رانندگی تدافعی ارائه دهند.
آگاهی مدیران از میزان تأثیر این آموزشها و همچنین در نظر گرفتن بودجه مناسب برای برگزاری دوره هایی آموزشی با روشهای نوین عملی می تواند در میزان افزایش آگاهی سطح جامعه، بهبود فرهنگ رانندگی و کاهش تصادفات نقش بسزایی داشته باشد.
در بخشی از این گزارش آمده تصادفات ترافیکی در شهر تهران در سال ۱۴۰۰ منجر به فوت ۵۳۳ نفر شده است . در حال حاضر نیز آمارها حاکی از افزایش تصادفات فوتی هستند در حوادث رانندگی سه عامل ،راننده ماشین و شرایط محیطی به صورت خاص و توامان دخالت دارند استفاده از تکنیک رانندگی تدافعی توسط راننده در کاهش چشمگیر حوادث جاده ای بسیار موثر است.
در این مطالعه تاکید شده ؛رانندگی تدافعی با عنوان “رانندگی” برای نجات جان پول و زمان با در نظر گرفتن شرایط و رفتارهای دیگران تعریف می شود. در حقیقت رانندگی تدافعی به کارگیری روشهای استاندارد ایمنی برای وسایل نقلیه است.
مهمترین هدف این استانداردها پیش بینی وضعیت های خطرناک و کاهش تصادفات است.
آگاهی ،هوشیاری دید باز و صحیح قضاوت و مهارت از مهم ترین عناصر رانندگی تدافعی هستند با رانندگی به صورت دفاعی شما از اغلب خطرات موجود در راه نه همه آنها فاصله می گیرید.
اسکن مداوم مسیر و آگاه بودن نسبت به فضای جاده و محیط اطراف و سایر وسایل نقلیه و کاربران موجود در راه شناسایی خطرات بالقوه و تصمیم گیری در خصوص عکس العمل مناسب با آموزش صحیح حاصل خواهد شد.
در واقع رانندگی تدافعی علاوه بر کمک به راننده در خصوص چگونگی مواجه با خطر به او می آموزد چگونه از آن عبور کند، رانندگی تدافعی پیشرفته تر از آموزش رانندگی بوده و نیازمند تسلط بالاتر بر قوانین و اصول راهنمایی و رانندگی است.
در ادامه پژوهشگران تاکید کرده اند:آموزش مهارتهای رانندگی به دو بخش اصلی تقسیم می شود بخش اول مربوط به آموزشهای مقدماتی است که طی آن شخص با چگونگی هدایت وسیله نقلیه و مفاهیم رانندگی آشنا می شود این بخش در حال حاضر توسط آموزشگاه های رانندگی اجرا شده و مهارتهای مربوط به آن شرط لازم برای اخذ گواهینامه رانندگی است.
بخش دوم از مهارت های رانندگی شامل مهارتهای رانندگی ایمن برای تصمیم گیری صحیح به منظور کاهش خطر تصادفات در رانندگی است این بخش از مهارتها تحت عنوان رانندگی تدافعی در اغلب کشورهای دنیا به صورت تئوری و عملی به رانندگانی که موفق به اخذ گواهینامه رانندگی شده اند، تدریس می شود.
در کشورهایی مثل استرالیا، ایالات متحده آمریکا ، مالزی امارات متحده عربی و ترکیه دوره هایی برای آموزش عملی و تئوری رانندگی تدافعی برای اقشار مختلف مردم برگزار شده که منجر به کاهش چشمگیر تصادفات شده است در آمریکا به منظور تشویق مردم برای یادگیری رانندگی تدافعی مزایایی را برای افراد در نظر گرفته اند برای مثال با توجه به بالا بودن هزینه بیمه در کشور آمریکا یکی از مهمترین امکاناتی که به شرکت کنندگان این دوره ها ارائه می شود تخفیف برای چند سال متوالی در نرخ حق بیمه وسائل نقلیه است .
آموزش رانندگی تدافعی در آمریکا در سه سطح صورت گرفته است، سطح یک شامل آگاهی های بصری و خطرات، علل لغزش هنگام ترمزگیری و تکنیکهای رانندگی تدافعی است و در سطح دو دینامیک خودرو تغییر مسیر نحوه صحیح نشستن پشت فرمان و کار کردن با آن و در سطح سه روشها و رفتارهای رانندگان تکنیکهای ترمزگیری درک خطر و مدیریت ریسک، تکنیکهای مشاهده و همچنین تعمیر و نگهداری وسیله نقلیه آموزش داده شده اند.
موارد دیگر که در دوره های کشورهای دیگر آموزش داده شده ؛ عبارت اند از آموزشهای مربوط به شناسایی مفاهیم رانندگی تدافعی آمار تصادفات عادات مثبت و منفی در رانندگی توسعه مهارتهای رانندگان مانند رانندگی در شرایط جوی نامناسب، رانندگی تهاجمی و خشم در رانندگی رانندگی با حواس پرتی رانندگی در حالت گیجی.
این آموزش ها در دوره هایی پیش از اخذ گواهینامه و یا زمان تمدید آن برای مردم عادی و یا برای گروههای مختلف شغلی مثل باربری، نیروهای امدادی، جرثقیل ها و اتوبوسها آموزش داده می شود مباحث دوره های آموزشی بصورت آموزش مجازی یا حضوری (تئوری و عملی) بوده است.
به منظور آموزش عملی از دستگاههای شبیه ساز استفاده شده آموزش با شبیه ساز میتواند رانندگان را برای واکنش مناسب به شرایط خطرناک آماده سازد.
در ایران سازمانهای حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران مدیریت حمل و نقل بار و پایانه های مسافری جمعیت هلال احمر، شرکت ملی نفت ،مرکز آموزش بین المللی آتش نشانی، پلیس راهور تهران بزرگ ،مرکز اورژانس تهران و … نمونه هایی از شرکتهای خصوصی ارائه دهنده دوره های آموزشی رانندگی تدافعی هستند.
شرکت تاکسیرانی وضعیت رانندگی ایمن راننده و اثر سنجی آموزشها را از طریق رصد داده های سامانه ۱۸۸۸ و گزارشهای بازرسهای مستقر در پایانه ها و خطوط تاکسی بررسی می کند. شرکت واحد اتوبوسرانی تهران علاوه بر ارائه آموزشهای مورد نیاز جهت دریافت گواهینامه پایه یکم، در یک دوره آموزشی آموزش اصول رانندگی تدافعی را با استفاده از شبیه ساز در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی برگزار می کند.
در دفتر آموزش همگانی پلیس راهور تهران بزرگ آموزشهای مرتبط با رانندگی تدافعی به صورت حضوری و برای رانندگان پر خطر و حادثه ساز برگزار می شود. برای مثال در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۷۰۰ راننده با توجه به ارتکاب به تخلف سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت بالاتر از سرعت مجاز، در کلاسهای رانندگی تدافعی مورد آموزش قرار گرفتند. اثر سنجی صورت گرفته در خصوص آموزش نشان داده که از این تعداد تنها ۱۲ نفر برای بار دوم مرتکب این تخلف شدند.
به منظور اطلاع از نظر متخصصان در خصوص برگزاری آموزشهای رانندگی تدافعی در شهر تهران در زمینه های ذیل از تعداد ۴۰ نفر از متخصصان برنامه ریزی حمل و نقل راه و ترابری و ایمنی و بهداشت شغلی در زمینه های ذیل پرسشگری صورت گرفته است.
بر اساس نظر کارشناسان برخی از محدودیتهای موجود در برگزاری دوره آموزشی عبارت اند از: عدم درک عمومی درست از ضرورت و اثربخشی آموزش در زمینه رانندگی تدافعی وجود عوامل اجتماعی، اقتصادی سیاسی و … در جامعه به عنوان محرکهای انجام رانندگی تهاجمی سنتی بودن روشهای آموزشی و عدم استفاده از ابزارها و روشهای نوین فقدان و یا عدم اجرای قوانین بازدارنده در خصوص تخطی رانندگان و یا ناکافی بودن جرائم در نظر گرفته شده کم بودن بودجه ای که به بحث آموزش اختصاص داده می شود.
در این زمینه راهکارهایی نیز پیشنهاد شده از جمله آگاهی بخشی و تبلیغات در رسانه های مختلف ایجاد شیوه هایی برای افزایش قابلیت دسترسی به دوره های آموزشی رانندگی تدافعی ایجاد قوانین برای الزام به گذراندن دوره رانندگی تدافعی قبل از دریافت گواهینامه رانندگی ارتقاء مقامات و مدیران برای اولویت دادن به بحث آموزش و ایجاد بودجه های کافی برای این منظور تحلیل موردی تصادفات در سرفصلهای آموزشی ایجاد برنامه های آموزشی نوین و استفاده از ابزارهای آموزشی پیشرفته
از دیدگاه متخصصان بهترین روشهای پیشنهادی برای برگزاری آموزش رانندگی تدافعی در شهر تهران آموزشهای حضوری، آموزش از طریق تلویزیون و استفاده از دستگاههای شبیه ساز رانندگی در فرآیند این آموزشها است.
در خصوص انتقال و نهادینه سازی مفاهیم و اصول رانندگی تدافعی در شهر تهران، پلیس راهور، صدا و سیما آموزش وپرورش و شهرداری از دیدگاه متخصصان، نقش آفرینی بیشتری دارند. گروه های هدف پیشنهادی جهت ارائه آموزشهای رانندگی تدافعی عبارت از رانندگان وسائل نقلیه ۲ چرخ و ۴ چرخ، رانندگان تاکسی رانندگان اتوبوس و کامیون (سبک و سنگین مدیران و برنامه ریزان فرآیندهای ایمنی سرپرستان و مدیران ،اجرایی افراد درگیر در فرآیندهای اجرایی، بازرسی و عملیاتی، رانندگان خودروهای اضطراری آمبولانس آتش نشانی پلیس انتظامی متقاضیان دریافت گواهینامه رانندگان متخلف و پرخطر، دانش آموزان، دانشجویان و خانواده ها است.
پژوهشگران در انتها در راستای بهبود شرایط ایمنی موجود در کشور با استفاده از اصول رانندگی تدافعی، موارد پیشنهاد کرده اند ،سرفصلهای آموزش تدافعی در مباحث درسی مدارس؛ایجاد مراکز آموزش رانندگی تدافعی برای متقاضیان دریافت گواهینامه رانندگی،بازنگری در سرفصلهای آموزشی متقاضیان دریافت گواهینامه (تئوری و عملی) تدوین شود.
استفاده از شبیه سازها و آزمونهای درک خطر رانندگی در راستای بهبود فرآیندهای آموزش اصول رانندگی تدافعی؛ بازنگری در قوانین راهنمایی و رانندگی و جرائم با توجه به اصول رانندگی تدافعی؛لزوم شرکت در دوره های بازآموزی آموزش رانندگی تدافعی در زمان تمدید گواهینامه های رانندگی؛ ایجاد الزام برای شرکت در دوره های بازآموزی آموزش رانندگی تدافعی برای رانندگان ناوگان حمل و نقل بار ایجاد الزام برای شرکت در دوره های بازآموزی آموزش رانندگی تدافعی برای رانندگان حمل و نقل همگانی الگوبرداری از کشورهای پیشرو در زمینه آموزشهای رانندگی تدافعی،استفاده از تکنولوژیهای نوین و مواد آموزشی در زمینه آموزشهای رانندگی تدافعی؛ایجاد تعاملات بین ارگانی در زمینه آموزشهای رانندگی تدافعی، تجهیز و ایجاد فضای آموزش رانندگی تدافعی به کودکان در پارکهای آموزش ترافیک؛استفاده از قابلیتهای رسانه های جمعی علی الخصوص صدا و سیما در زمینه آموزشهای رانندگی تدافعی به کارگیری تبلیغات محیطی در سطح شهر برای گروههای هدف مختلف به منظور شرکت و بهره مندی از مفاهیم آموزشهای رانندگی تدافعی پیاده سازی و اجرای مطالعات بهره به هزینه با توجه به اصول رانندگی تدافعی در زمینه های مختلف مانند هزینه سوخت آلودگی هوا وتحلیل داده های تصادفات و ارزیابی منافع قابل استحصال در صورت استفاده از آموزشهای رانندگی تدافعی توجه به مسائل اجتماعی روانشناختی در آموزشهای رانندگی تدافعی؛در نظر گرفتن مشوقهای مختلف برای افراد آموزشگاهها و ارگان درگیر در صورت عملکرد مناسب در زمینه آموزشهای رانندگی تدافعی از دیگر پیشنهادات مطرح شده است.
