تمساح خونی در جاده‌های ایران - افق اقتصادی

آخرین آمار تصادفات جاده ای مربوط به ۴ فروردین ماه است . ۳۷۳نفر در تصادفات جاده ای جان خود را از دست داده اند . ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر هم مجروح شده اند .این آمار را فرمانده پلیس راه کشور داده و گفته از میان مجروحان ۱۵ تا ۲۰ درصد  معلول می‌شوند.

او با اشاره به اینکه ۴۴ درصد تصادفات در این مدت عدم توجه به جلو بوده است، گفت: بخشی از عدم توجه به جلو به استفاده از تلفن همراه در موقع رانندگی مربوط می‌شود که متأسفانه رانندگان در حین رانندگی از تلفن همراه استفاده می‌کنند و همچنین در جاده‌ها ۳۰ درصد از تصادفات از نوع واژگونی بوده که علت آن به خستگی و خواب‌آلودگی، عدم استراحت کافی و شتاب در رانندگی مربوط می‌شود.

 تیمور حسینی؛رییس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا هم به رانندگان توصیخ کرده کرده با رعایت نکات ایمنی، به ویژه در حوزه سرعت غیرمجاز و اجتناب از رانندگی با حالت خستگی و خواب آلودگی که بیشترین علت تصادفات روز‌های گذشته نیز بوده را مورد توجه جدی خود قرار دهند.

او آزادراه‌های قزوین – تهران و در ادامه قزوین – زنجان و تبریز را یکی از پرترددترین جاده‌های ارتباطی در کشور اعلام کرد و گفت: آزادراه قزوین – کرج به ویژه یکی از پرترددترین راه‌های ارتباطی کشور محسوب می‌شود. براساس آخرین آمار‌های کسب شده در محدوده استان قزوین و همزمان با آغاز طرح نوروزی تاکنون میزان تردد‌های صورت گرفته در این استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

 پزشکی قانونی هم آماری از قربانین تصادفات در تعطیلات منتشر کرده است . بر اساس این آمار در ۱۰ سال اخیر، یعنی از سال ۹۳ تا سال۱۴۰۲، تعداد کشته شدگان تصادف در تعطیلات نوروزی، به ترتیب ۱۰۸۴، ۹۶۸، ۹۶۴، ۸۷۴، ۱۰۳۴، ۹۱۴، ۵۳۴، ۱۰۸۰، ۱۱۴۶ و ۱۲۱۷ نفر بوده است. در مجموع در ۱۰ سال اخیر، ۹ هزار و ۸۱۵ نفر در ایام نوروز درجاده های کشور جان خود را از دست داده اند .  

 بر اساس آمارهای پزشکی قانونی در طرح نوروزی سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۲۸ نفر در سیستان و بلوچستان، ۱۱۱نفر در فارس، ۸۹ نفر در استان کرمان و ۷۸ نفر در تصادفات رخ داده در تهران، جان خود را از دست داده‌اند. در طرح نوروزی سال ۱۴۰۱ نیز،۱۲۴ در سیستان و بلوچستان، ۹۴نفر در فارس، ۹۲نفر در کرمان و ۷۹ نفر نیز در خراسان رضوی نفر جان خود را از دست دادند.  همچنین در سال ۱۴۰۰ نیز، استان های فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان به ترتیب ۹۹،۹۵ و ۸۶ کشته را در تصادفات نوروزی به خود اختصاص داده‌اند. در سال ۱۴۰۲، کمترین میزان فوتی های تصادفات هم در استان های ایلام و کردستان و در سال ۱۴۰۱ در استان چهارمحال و بختیاری و اردبیل به ثبت رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که استان‌های سیستان و بلوچستان، فارس و کرمان بیشترین فوتی در تصادفات را در ایام نوروز به خود اختصاص داده‌اند.

اما دلیل اصلی تصادفات جاده ای چیست ؟

احمد رحیمی، کارشناس حوزه ترافیک  در مورد علل تصادفات جاده‌ای می گوید: بی احتیاطی در رانندگی، صحبت کردن با تلفن همراه، استفاده از مواد مخدر و مشروبات الکی و رعایت نکردن فاصله مجاز از جمله دلایل تصادفات است که کاهش این خطا‌ها نیاز به آموزش و فرهنگ سازی دارد.اولین اقدام در موقع وقوع حادثه رانندگی اطلاع رسانی به اورژانس و پلیس برای امداد رسانی است و به رانندگان توصیه می‌شود، تا جایی که امکان دارد در موقع تصادفات رانندگی از خروج غیر اصولی مصدوم از داخل خودرو جلوگیری کنند.  وجود تصادفات و آمار بالای کشته‌ها و مجروحان و آسیب‌های ناشی از تصادفات در کشور بیانگر آن است که در تمام بخش‌های اجرا و بهره برداری راه‌ها، ساخت خودرو‌ها، آموزش و… ضعف‌هایی وجود دارد. در حوزه راهداری نصب حفاظ‌ها، بکارگیری تکنولوژی‌های به روز، نصب علائم هشدار دهنده و لغزنده برای جلوگیری از خواب آلودگی در اولویت است. در سال‌های گذشته کشور در حوزه زیر ساخت‌ها توسعه خوبی داشته است ولی به لحاظ نگهداری نامناسب، اغلب روکش جاده‌ها دچار آسیب شده و باعث ایجاد حوادث شده است.

او به آمار بالای آتش سوزی خودروها حین تصادفات جاده‌ای اشاره می کند و شمار جان باختگان در این شرایط را بسیار بیشتر از آمارِ کشته شدگان بر اثر تصادف مستقیم می داند.

این کارشناس حوزه ترافیک تصادفات را اصلی ترین معضل اجتماعی کشور و مانعی بر سر راه توسعه و نیز دلیلی برای گسترش فقر در کشور معرفی می کند ومی گوید: سازمان‌های مسئول باید با در نظرگیری اولویت با این دشمن خاموشِ اجتماعی برخورد کنند. ایمن بودن جاده‌ها و استاندارد بودن وسیله نقلیه در کاهش جان باختگان تاثیر گذارند. جاده باید بخشنده باشد و نباید با کوچک ترین خطای انسانی، رانندگان بلافاصله جان خود را از دست بدهند. در این بین جاده‌ها و خودروها ایمنی لازم را نداشته و استاندارد نیستند. در اولین برخورد میان خودروها در جاده‌های بین شهری، بلافاصله دچار آتش سوزی می‌شوند و شمار جان باختگان در این شرایط بسیار بیشتر از برخورد اولیه است.

سعید غلامی،  کارشناس حوزه حمل و نقل جاده‌ای هم  در مورد تصادفات جاده‌ای می گوید : کیفیت جاده‌های ما پایین است یکی از عوامل آن قوانین معاملات دولتی است که کیفیت را فدای قیمت می‌کند و با واقعیت در حوزه‌های عمرانی سرمایه گذاری نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه در حمل و نقل جاده‌ای خودروهای سنگین، عمده تصادفاتی که رخ می‌دهد بیشتر خطای انسانی خود راننده همچون خواب‌آلودگی، میزان بار بیش از حد مجاز، نقص فنی خودرو و… مطرح می‌شود می گوید: به نظر من خود راننده در تصادفات سهم به سزایی دارد چرا که وقتی رانندگان می‌دانند چه وسیله نقلیه بی کیفیت یا دارای نقصی را سوار شده‌اند و اینکه در چه جاده بی کیفیت و پر نقصی رانندگی می‌کند، باید احتیاط بیشتری کند.

 طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، عواقب مالی سوانح ترافیکی نیز فراوان بوده و در کشورهای با درآمد کم و متوسط، مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی، بین دو تا هفت درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد.

نتایج تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی در کشور ما بالغ بر ۸ درصد تولید ناخالص داخلی است. هزینه مذکور برای سال ۹۰ فقط معادل ۵۱۹ هزار میلیارد ریال بوده است.

نگاهی کوتاه به حوادث رانندگی در دنیا نشان می‌دهد که مرگ‌ و میر ناشی از سوانح ترافیکی یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌هاست و بار بزرگی ازجمله مرگ، ناتوانی و هزینه‌های بسیاری را در مقیاس وسیع به کشورها تحمیل می‌کند. برابر گزارش سال ۲۰۱۸ سازمان جهانی بهداشت هرساله یک میلیون و سیصد و پنجاه هزار نفر در اثر سوانح ترافیکی جان خود را از دست‌ می‌دهند که این موضوع بیانگر کشته شدن یک نفر در هر ۲۴ ثانیه در جاده‌های دنیا است.

سالانه بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر نیز به نحوی مصدوم می‌شوند. این حوادث مهم‌ترین عامل مرگ‌ومیر در کشورهای با درآمد کم و متوسط است. با این که کمتر از نیمی از وسایل نقلیه دنیا در این کشورها وجود داشته ولی بیش از ۹۰ درصد مرگ‌ومیرهای ناشی از سوانح ترافیکی در این کشورها رخ می‌دهد. مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی، عواقب مالی سوانح ترافیکی نیز فراوان بوده و در کشورهای با درآمد کم و متوسط، مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی، بین دو تا هفت درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد، هزینه سنگین و رو به رشد تلفات، جرح و مصدومیت و از بین رفتن اموال، هزینه های عمیق روحی روانی و فرهنگی و اجتماعی تصادفات بسیار بالاست. 

به‌طور کلی در تصادفات رانندگی سه عامل انسان، خودرو و جاده نقش دارند که بر اساس میزان تاثیر در وقوع حادثه سهم تقصیر تصادفات مشخص می‌شود. اگر چه سهم عامل انسانی بیشتر از بقیه عوامل بوده ولی در رویکرد نوین سیستمی در نگاه به حوادث رانندگی به اشتراک سهم عامل انسانی با راه و خودرو نیز پرداخته شده و به‌صورت کامل‌تر علاوه بر سهم کاربران راه یعنی راننده، سرنشین و عابر به سهم مسئولان و طراحان راه و خودرو نیز پرداخته شده است.

در این نگاه جدید صحبت این است که برای هر انسانی احتمال ارتکاب خطا در رانندگی وجود دارد ولی نبایستی با این وجود کشته یا مصدوم شود. در این زمان در صورتیکه خودرو ایمنی کامل داشته باشد و راه هم دارای استانداردهای ایمنی باشد باید بتواند در ابتدا از خطا و وقوع حادثه جلوگیری کند و در صورت وقوع حادثه کمترین آسیب به راننده و سرنشینان وارد شود. یکی از علت های رواج نیافتن این نگاه در کشور ایران، مقاومت خودروسازان برای اصلاح و ایمن سازی تولیدات خود است که ادامه این روند تداوم تلفات رانندگی و از بین رفتن سرمایه های کشور است.

هر چند اقداماتی در این زمینه صورت پذیرفته ولی در مقایسه با استانداردهای دنیا و به منظور دستیابی به کاهش تصادفات راه درازی در پیش است. اصطلاح راه بخشنده که اخیرا در کشورهای پیشرفته رواج یافته حاصل نگاه جدید به حوادث رانندگی است. منظور این است که اگر راننده خطا و تخلفی در جاده انجام داد مانند حواس پرتی و خواب آلودگی و… نباید با مرگ مجازات شود و جاده باید بتواند با حداقل خسارت از راننده و خودرو محافظت کند. جاده‌های بخشنده، ایمن با بکارگیری سامانه‌های هوشمند حمل و نقل، از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها بوده و از جمله زیرساخت‌های حیاتی کشور است که بر بستر آن تمامی ابعاد سیاسی و اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و … قرار می گیرد.