لیست مشکلات محله امام زاده یحیی؛از فرسودگی خانه ها تا کوچ ساکنان قدیمی - افق اقتصادی

 ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، در دویست و هجدهمین جلسه شورای شهر، به ارائه گزارش محله گردی امام زاده یحیی در منطقه ۱۲ پرداخت. 

امانی گفت: مسئله بافت میراثی و تاریخی منطقه و محلات آن از جمله محله امام‌زاده یحیی که می‌توانست فرصت بزرگی برای توسعه و سرمایه‌گذاری و جذب گردشگر داخلی و خارجی باشد، در حال حاضر به تهدید تبدیل شده و به عنوان یکی از عوامل عقب‌ماندگی و کم برخورداری و انبوه شدن آسییب‌های اجتماعی منطقه و محلات آن است. وقتی در سطح منطقه قدم می‌زنیم به ندرت ساختمان نوسازی شده می‌بینیم و آنچه در منظر دیدمان قرار می‌گیرد کوچه‌های باریک و معابر تنگ و کم عرض است که در هر دو طرف آن واحدهای مسکونی فرسوده  وجود دارد و بسیاری از آنها در حال ریزش است که به کارگاه تولیدی یا انبار تجاری غیرقانونی تبدیل شدند.

به گفته این عضو شورا، طبق برآوردها ۱۰ درصد ساکنین محله مردم بومی هستند و بقیه ساکنین، عمدتاً اتباع غیر ایرانی و یا ایرانی غیر بومی هستند. بسیاری از ساکنین مالک املاک خود را با قیمت‌های مناسب به کارگاه‌های تولیدی و انبارها اجاره داده و از محله کوچ کردند و تعداد معدودی که هنوز ساکنند نیز در حال واگذاری املاک خود و رفتن از محله هستند. وضعیت شب و روز در محله متفاوت است و روزها به دلیل فعالیت کارگاه‌ها و آمد و رفت وانت بارها، سه چرخه‌های باری و انبوه موتورسیکلت‌ها کار و زندگی در جریان است و مردم ساکن از این موضوع رضایت دارند؛ زیرا باعث ایجاد امنیت اجتماعی و دور شدن آسیب‌های اجتماعی در طول روز و ایجاد اشتغال و تولید ثروت شده است؛ اما با غروب خورشید  و تاریکی شب، شرایط متفاوت است و به ویژه در کوچه‌ها و معابر فرعی، ناامنی، حضور آسیب دیدگان اجتماعی با خلوت شدن و تعطیلی کارگاه‌ها و کاهش تردد وضعیت دیگری در محله رقم می‌خورد. 

این عضو شورای شهر تهران گفت: البته در طول روز مردم با مشکلات دیگری رو به رو هستند که مهم‌تری‌شان تردد با مشقت و سختی است. وقتی یک سه چرخه باری یا وانت از مقابل شما حرکت می‌کند همزمان تعدادی موتورسیکلت از رو به رو و پشت سر در حال تردد هستند، بارها باید توقف کنید و به دیوار بچسبید تا آسیب نبینید. مشکل وقتی مضاعف می‌شود که املاکی در مسیر این تردد قرار گرفته‌اند، معبر را تنگ و باریک‌تر می کنند؛ املاکی که یا رها شده و متروکه‌اند و یا مجهول‌المالک هستند که اگر چندین موردشان تملک و تخریب شود؛ گره‌های تردد هم باز خواهد شد. از جمله این املاک پست برقی در تقاطع کوچه افشار و جاوید است که شهرداری منطقه آمادگی خود را حتی برای واگذاری زمین در فاصله چند متری برای انتقال این پست برق اعلام کرده، اما شرکت برق علاوه بر زمین، هزینه تجهیزات تخصصی پست برق را نیز متوجه شهرداری می‌داند و به همین دلیل این موضوع  متوقف مانده است. 

او با بیان اینکه نکته قابل توجه عدم عقب‌نشینی املاک میراثی هنگام تخریب و نوسازی است، اضافه کرد: علی رغم آمادگی متولیان جهت اجرای طرح اصلاحی، به دلیل ضوابط میراث فرهنگی انجام نمی‌شود. این انبار متعلق به حسینیه است و حسینیه کامل به انبار تبدیل و نوسازی شده، بدون این که یک متر عقب‌نشینی کند. متولی حسینیه می گوید آمادگی داشتم، ولی ضوابط میراث فرهنگی اجازه نمی داد حتی یک سانتیمتر عقب‌نشینی کنم  و دقیقا همان وضع گذشته با نوسازی ادامه دارد. 

امانی تأکید کرد: مردم محله از پرداخت تا سی میلیون تومان حق انشعاب فاضلاب در سال‌های گذشته شکایت دارند؛ در حالی که هنوز فاضلاب در معابرشان جریان دارد. حضور اتباع خارجی در کارگاه‌ها و انبارها کاملا مشهود است و تقریبا تمام کارگاه‌ها و انبارهایی که به آنها سر زدم محل کار کارگران و حتی مستاجران اتباع غیر ایرانی بودند. از یک مدرسه دولتی پسرانه بازدید کردم و از ۲۴۰ دانش آموز ابتدایی ۱۲۰ نفر اتباع غیر ایرانی بودند و از یک کلاس ۴۸ نفره فقط ۱۰ نفر دانش آموز ایرانی بودند. املاک رها شده و مخروبه مورد استفاده معتادان و کارتن خواب‌ها قرار می‌گیرد که یکی دیگر از مشکلات محله است و تعدادی از این املاک که عمدتا در بن بست‌ها هستند پلاک قرمزند و به گفته مردم مورد استفاده توزیع کنندگان مواد مخدر قرار می‌گیرند؛ به نحوی که در محوطه این املاک اقدام به نصب  چادر کردند. 

امانی با بیان اینکه تاسف‌بار وضعیت بانوان معتاد است که به گفته معتمدین محله حداقل ۳۰ نفر از آنان باردارند؛ گفت: برای وضع حمل و کنترل‌های بهداشتی نه پول دارند و نه توسط مراکز درمانی پذیرش می‌شوند که ضرورت دارد سازمان بهزیستی و مراکز درمانی منطقه برای این موضوع چاره‌اندیشی کنند. موضوع پارکینگ و کمبود شدید آن با توجه به حضور مراکز تجاری و کارگاه‌ها و تردد انبوه خودروها و وانت بارها یکی دیگر از مشکلات این محله کم برخوردار است. حضور مراکز ترک اعتیاد و برخی سازمان‌های مردم نهاد همچنان مثل محله هرندی مورد اعتراض مردم و شهرداری منطقه است و ایجاد تمرکز و هدفمند شدن خدمات‌رسانی به این مراکز یکی از خواسته های اصلی مردم است و مردم معتقدند این مراکز به جامعه هدف خدمت‌رسانی نمی‌کنند. 

این عضو شورا با بیان اینکه سرانه فضای سبز محله شش متر است که به دلیل عدم سکونت مردم و تبدیل شدن آن به پهنه کار و فعالیت و کوچ مردم اصلا موضوعیت ندارد، ادامه داد: دسترسی به حمل و نقل عمومی در محله اصلا امکان پذیر نیست و اتوبوس و حتی تاکسی امکان تردد در معابر محله را ندارند. البته خیابان اصلی امام زاده یحیی که در دوره چهارم سنگفرش استاندارد، خوب و زیبایی شد محلی برای رهایی از ترافیک خیابان‌های اطراف شده و تردد خودروها امان مغازه داران  و ساکنین را بریده و اگر این وضع ادامه یابد سنگفرش زیبا و محکم این خیابان هم به تدریج آسیب خواهد دید. یک مجموعه ورزشی در محله فعال است که مردم هم به شکل نسبی از آن استفاده می کنند و یک مجموعه بزرگ ورزشی هم در حال ساخت و تکمیل است که در یک سال اخیر پیشرفت فیزیکی خوبی داشته و طبق قولی که شهردار منطقه داده در پایان نیمه اول سال ۱۴۰۳ به بهره برداری می‌رسد. 

به گفته او؛ هر چند بقعه امام زاده‌یحیی به عنوان مرکزی برای فعالیت های فرهنگی و مذهبی نقش و کارکرد دارد؛ ولی این محله ظرفیت‌های رها شده زیادی در این زمینه دارد که می‌تواند افزون بر ارائه خدمات به مردم، زمینه جذب سایر شهروندان و حتی مسافران را از سراسر کشور فراهم سازد؛ اما عدم وجود زیرساخت‌های لازم از یک سو و ضوابط سختگیرانه میراث فرهنگی از سوی دیگر مانع این کار شده است. 

او در نهایت خواسته مردم را به صورت خلاصه قرائت کرده و‌گفت: خواسته‌های مردم عبارت است از؛ اول؛ حل محدودیت ضوابط میراث فرهنگی درباره تخریب و نوسازی بافت فرسوده و تعیین حدود بناهای میراثی و رهاسازی سایر املاک محله. محله بزرگ است و همه محله میراث تاریخی نیست و چند نقطه و ساختمان داریم که میراثی و تاریخی هستند؛ ولی همه محله به پای این چند نقطه آسیب می بینند. دوم؛ تعیین تکلیف طرح موضعی بر مبنای طرح تفضیلی و مشخص کردن قطعی کاربری املاک با توجه به غلبه پهنه کار و فعالیت تولیدی و کارگاهی در محله که مردم هم از این موضوع رضایت دارند. سوم؛ تدقیق املاک رها شده و متروکه محله و برخورد جدی و قاطع با واحدهای پلاک قرمز. چهارم؛ تملک چند مورد املاک معارض جهت تعریض معابر به ویژه پست برق و چهار باب مغازه‌ای که در کوچه‌های افشار و شهید بیرو‌ن‌پورهستند. پنجم؛ کانیو شدن انهار مخصوصا در کوچه‌های شهید بیرون‌پور و‌ صاحب الزمان. ششم؛ تکمیل سیستم فاضلاب و اتصال انشعابات فاضلاب. هفتم؛ توجه به امنیت اجتماعی در هنگام شب و جمع آوری غیر قابل بازگشت آسیب دیدگان اجتماعی.  هشتم؛ اولویت دادن به ساخت پارکینگ‌های محله‌ای و جلوگیری از تبدیل پارکینگ‌ها به انبار تجاری. مردم گفتند پارکینگ خوبی ساخته شده، اما نشانه‌هایی می بینند که ممکن است به انبار تجاری تبدیل شود و از این بابت نگران بودند.

مهدی چمران، رئیس شورا، در واکنش به گزارش ناصر امانی در خصـوص محـله امام زاده یحیی واقع در منطقه ۱۲، گفت: اصلی ترین و جدی ترین مشکل محله امامزاده یحیی، عدم اجازه میراث فرهنگی مبنی بر محدودیت ارتفاع ساخت منازل مسکونی این منطقه است که سبب بقای بافت فرسوده این محله شده است. 

وی افزود: باید حرکتی صورت بپذیرد که محدودیت ارتفاع حداکثر یازده متر، حداقل به اندازه یک طبقه اضافه تر تبدیل شود. چمران ادامه داد: این محله از قدیم به همین شکل حفظ شده و هر چقدر جلوتر برویم؛ فرسوده تر و نا امن تر خواهد شد و هیچکس در این محله، ساخت و سازی صورت نمی دهد، بنابراین تخریب می شود و به مرور زمان تبدیل به مخروبه حواهد شد.

وی با اشاره به تبدیل شدن خانه های مسکونی این محله به انبار یا کارگاه و رهاسازی آن، اظهار داشت: در دانشکده معماری، چندبار محله امامزاده یحیی را برای دانشجویان،  به عنوان طرحی در نظر گرفتیم که با وجود این محدودیت ساخت سه طبقه و حداکثر چهار طبقه و استفاده از حیاط فضایی، بتوانند طراحی معماری خوبی انجام بدهد. قابل توجه شهردار  منطقه که در جلسه حضور دارند؛ در این طرح، طراحی هایی صورت پذیرفت که به عقیده من، موفق بود. 

رئیس شورای شهر با تأکید بر وجود راه برون رفت از مشکلات این محله، بر نقش مهم و همکاری مورد نیاز سازمان میراث فرهنگی تأکید کرد و افزود: در صورت عدم همکاری میراث فرهنگی، این محله نیز به سرنوشت مشابه محله عودلاجان و پامنار دچار می شود! 

وی با اظهار تأسف از این وضعیت گفت: می روند در سر کوه ها خانه می سازند، در حالیکه محله هایی که از قدیم خانه بوده و همه چیز را هم داراست، رها می کنیم که در نتیجه، آنجا به صورت مخروبه، محلی برای جولان معتادین متجاهر و دیگر خلاف ها می شود.

چمران در پایان، با اشاره به اقدامات مثبت شهرداری در این منطقه، اظهار امیدواری کرد که با هماهنگی و همراهی شهردار منطقه با سازمان میراث فرهنگی، این مسائل حل و رفع شود. 

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه ادامه داد: با تأکیدات مهندس چمران و رأی و پیگیری دیگر اعضای شورای اسلامی شهر تهران، ۲۵۰ میلیارد تومان از بودجه سال ۱۴۰۳ شهرداری تهران برای طرح امامزاده یحیی تخصیص یافته که از این مبلغ، ۱۵۰ میلیارد از این مبلغ برای تملک املاکی ست که آقای امانی در گزارش خود، به آن اشاره کردند و ۱۰۰ میلیارد آن برای انجام عملیات مورد نظر است. 

وی افزود: گرچه این مبلغ برای حل تمام مشکلات این محله کم است اما نوید شروع رفع این مشکلات را می دهد.

شهردار منطقه ۱۲، متذکر شد: ضوابط و مقررات میراث فرهنگی، مانع حس تعلق مردم به محله امامزاده یحیی شده و مسبب شده تا زیست مخرب شبانه در این محله شکل بگیرد.

وی اظهار داشت: محله امامزاده یحیی، به واسطه بقعه امامزاده، هسته اولیه شهر تهران است و احتمال اینکه این محله نقطه اولیه شهر تهران باشد؛ بیش از دیگر محلات سنگلج و بازار است. 

انارکی افزود: محدوده محله امامزاده یحیی ۶۸ هکتار است و معضلات بسیاری دارد. از جمله اینکه ۸۵ درصد از این محله، بافت فرسوده است. 

وی با اشاره به آخرین سرشماری انجام شده در سال ۹۵، خاطرنشان کرد: این محله یکی از معدود محلاتی در تهران است که ما در آن، شاهد رشد معکوس جمعیت هستیم و جمعیت آن از ۱۴ هزار نفر در سال ۱۳۹۰ به ۱۱ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ کاهش داشته است. به همین دلیل، اتباع بیگانه و مهاجرین، در این منطقه مستقر شده اند. 

انارکی افزود: بزرگترین مشکل محله امامزاده یحیی، بافت فرسوده و مشکل تردد است. از  آنجا که از دهه ۷۰، این محله در بافت میراث فرهنگی شهر تهران قرار گرفت؛ عملاً هیچ یک از معابر، قابلیت تعریض و دو طرفه شدن را ندارد. لذا بر همین اساس بزرگترین مشکل آن، مشکل تردد و عدم شکل گیری معابر متناسب با توسعه است. 

وی متذکر شد: اقدام سازمان میراث فرهنگی، هیچ توجیه اقتصادی برای ساکنین نداشته است. از سوی دیگر، با وجود اقدامات مثبت شهرداری نظیر احداث خانه مهربانی، بهسازی خانه شهید مدرس و احداث سرای کاظمی، همچنان این محله، دچار شب مردگی بسیار زیادی هست. 

شهردار منطقه ۱۲ همچنین افزایش تراکم و افزایش ارتفاع ساختمان های مسکونی را یکی از اصلی ترین راهکار های مهم برون رفت از مشکلات این محله دانست.