آقای شهردار در بهترین حالت تهران را دارید پیش‌خور می‌کنید - افق اقتصادی

مجید خرمشاد دانشجوی دکتری شهرسازی: شهردار تهران در نخستین اجلاسیه احیای حقوق عامه و حقوق شهروندی” و “دویست و هشتمین جلسه شورای شهر تهران با تکیه بر توصیه و تأکیدی که رهبر معظم انقلاب به شهرداری در موضوع معماری شهر تهران داشته اند نظراتی در حوزه معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی ارائه نموده اند. آن چه شهردار بیان کردند:

*«نگاه مقام معظم رهبری به تهران در دو جمله خلاصه می شود تهران فراتر از یک کلانشهر است زیرا نماد سبک زندگی در کشوراست نکته دوم فرمایش ایشان این است که تهران الگو و خط دهنده به تمام کشور است لذا ما در مورد موجودیتی سخن میگوییم که با دیگر موجودیتها تفاوت دارد.

*«همین اخیری که توفیق داشتیم محضر ایشان رسیدیم فرمودند که سعی کنید در دوره مدیریت خود معماری شهر را ایرانی اسلامی کنید وقتی صحبت از معماری میشود یکی ساخت و ساخت بیرونی شهر مدنظر است و یکی ساخت اجزاء و عناصر و ارتباط و تعامل بین این عناصر و اجزاء، از این رو شروع می شود اما به تمام ساحتهای کالبدی شهر کشیده می شود. اگر ما نتوانیم شهر را نوسازی کنیم و بر مبنای فرهنگ و ایجاد ساختهای مختلف خدمتگزاری که در آن به ترافیک نه آلودگی نه نا ایمنی نه بدمسکنی و نه عدم توزیع مناسب خدمات باشد برویم تاکام خواهیم بود بین جنوب و شمال دریایی فاصله است. ما تحول کالبدی را در دستور کار قرار دادیم و بر همین اساس باید معماری بر اساس کارکردهای دینی مورد توجه قرار بگیرد».

*زاکانی با تأکید بر اینکه مسجد محوری و پیوستگی با مدرسه و خانواده مشارکت پذیری و شهر خانواده محور از چارچوبهای تحول چهارگانه است یادآور شد »چهار تحول پیش بینی شده تهران را متحول خواهد کرد تهرانی که در آن زندگی میکنیم با آنچه مدنظر اسلام است تناسب ندارد و با وصله و پینه نیز نمی توان کاری کرد. »

* «مقام معظم رهبری تأکید داشتند که هویت و معماری شهر باید بر اساس الگوی معماری ایرانی اسلامی باشد ما می توانیم معماری را سنتی دلنواز و آرامش بخش کنیم و از سویی دیگر نگاه حداکثری داشته باشیم و بر اساس آن زیر ساختهای شهر را تغییر دهیم تا مشتی نمونه خروار را از جمهوری اسلامی نشان دهیم . »

*«توسعه قضاهایی با سبک زندگی ایرانی اسلامی براساس تأکیدات مقام معظم رهبری باید عملیاتی شود. می خواهیم منطقه الگویی را که در منطقه ۱۹ در نظر گرفته ایم با هویت معماری ایرانی- اسلامی ایجاد شود. »

*زاکانی با بیان اینکه ما نه به دنبال بلند مرتبه سازی هستیم نه کوتاه ،مرتبه تصریح کرد: ما به دنبال شهری موزون هستیم جایی ممکن است بلند مرتبه نیاز داشته باشیم و جایی دیگر کوتاه مرتبه. »

  لازم میدانم در این فرصت نکاتی را به شهرداری و شهردار تهران در خصوص اظهار نظرها و عملکرد مدیریت شهری متذکر شوم.

۱) فهم شما در حوزه شهرسازی و معماری – به واسطه ی عدم تخصص در این حوزه – کاملاً سطحی است. حتی سبک زندگی و وابستگی آن به معماری و شهرسازی را هم درست نفهمیده اید. ظاهراً موضوع را در همان سطح سه مفهوم سنتی دلنواز و آرامش «بخش» که گفتید میبینید. این عبارات را دقیق بخوانید شکل معماری در جامعه و در چگونه خانه ای زندگی کردن، بخشی از فرهنگ جامعه را شکل می دهد زیرا خانه های قدیمی ما یک نوع خانواده و خلقیات بار می آورند (حیاط بزرگ حوضی در وسطش و اتاقهایی در اطراف از این اتاق پدربزرگ در می آید و از آن اتاق دایی و از آن یکی هم عمو بچه های خانواده همه دور هم و بر یک سفره جمع میشوند و در واقع این خانه است که خانواده را به دنبال خود می کشاند و آپارتمان نوعی دیگر از خانواده ایجاد می کند. حتی شکل در و پنجره و ارتباط اتاقها با هم به ناچار تأثیر خاصی بر ذهن و خُلق و منش و تربیت افراد دارد» (بیانات در دیدار

اعضای شوراهای فرهنگ عمومی استان ها ۱۳۷۴/۰۴/۱۹)

۲) با تحلیل مثلا کلان نگرانه و عمیق و در واقع غلطی که از معماری ارائه می دهید، عملاً مطالبه ی واضح و شفاف رهبری را با ارجاع به مشکلات دیگر شهر همچون ترافیک آلودگی هوا، ایمنی و غیره منحرف می کنید. مگر شما طرحهای عمرانی و شهرسازی برای شهر تهیه و اجرا نمی کنید؟ همانها را به درستی و نه نمایشی به سمت مبانی اسلامی ایرانی جهت دهی نمایید.

دقیق بخوانید فرمایشات رهبری را درجهت حفظ فضای شهر اسلامی یک مسئله

مهم ساختمان سازی است. ساختمان سازی اسلامی خصوصیاتی دارد. شما میتوانید این ساختمانها را به شکل ساختمانهای از اروپا آمده بسازید.نمی شود گفت اروپایی چون واقعاً اروپاییها هم این طور معماریهای قوطی کبریتی ملال انگیز برای چشم و روح را رها کرده اند و به سمت معماریهای ملایم و چشم نواز و دارای انحناهای طبیعی رفته اند که مظهرش معماری اسلامی خود ماست همین طاقها ،گنبدها ستونها نقاشیها و همانهایی که شما کم وبیش در ساختمانهای قدیمی می بینید – و خوشبختانه شهرداری بعضی از اینها را بازسازی میکند و نگه میدارد که کار خوبی است. توجه میکنید آنها هم به این طرف برگشته اند در مشرق زمین و در منطقه اسلامی ما چه مانعی دارد شهر را به صورتی بسازید که یادآور زندگی اسلامی و زندگی ایرانی خود ما باشد؟ چرا به سمت معماری ها آن گونه حرکت میکنید؟ ضمناً از خصوصیات معماری اسلامی حفظ حجاب و عفت است» بیانات در دیدارشهرداران مناطق مختلف تهران – ۱۳۷۵/۶۱۵) تلاش معاونت شهرسازی شما در محو عملی کمیته های نما – که عملاً با توصیه رهبری شکل گرفته اند نشان واضحی از تقابل شما با سیما و منظر اسلامی ایرانی و به صورت کلی کیفیت شهری است. حتی اگر به بهانه ی کاهش زمان صدور پروانه این اقدام پیگری شده باشد.

این است رویکرد مورد نظر رهبری حقیقتاً معماری و نمای ،تهران نمای یک شهر اسلامی نیست وشهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی ترین مسائل خود بدانند. نمای شهر تهران کمک میکند به این که ما زندگی مان هم زندگی اسلامی بشود. کیفیت ساخت و ساز این تأثیر را هم دارد. فضای زندگی ما به ما تعلیم میدهد که ما چگونه زندگی کنیم هر چه میتوانیم محیط زندگی شهری و قضای زندگی را به نحوی بسازیم که سبک زندگی اسلامی در آن آسان تر باشد دیدار شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر تهران با رهبر انقلاب – ۱۳۹۲/۱۰/۲۳)

(۴) بیش فعالی شما در کمیسیون ماده ۵ در اعطای هر چه بیشتر تراکم و طبقات به پرونده های موردی و حتی طرح های موضعی – که البته در کمال وقاحت به این قانون فروشی افتخار می کنید – هیچ نسبتی با معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی و سبک زندگی مورد نظر آن ندارد تبعات منفی برج سازی و آپارتمان سازی را حتی از رویکرد نظریات بینالمللی شهرسازی درک نکرده اید، چه برسد به مبانی شهرسازی اسلامی آیا خانواده محور شدن شهر که دم از آن میزنید نسبتی با نوع مسکن و کیفیت معماری ندارد؟ نظرات رهبری در این موضوعات را خوانده اید؟

– «بنده بلند مرتبه سازی و به طور طبیعی آپارتمان نشینی را نمی پسندم خود آن هم مشکلاتی دارد و همه می دانیم بیانات در دیدار اعضای شورای شهر و شهرداران تهران – ۱۳۸۴/۱۲/۱۳)

– محیط خانواده از لحاظ زندگی اسلامی باید محیط امن و امانی باشد. این گونه خانه درست کنید.

این برج هایی که الان ساخته می شود تقریباً در جهت عکس این معنا است. این ساختمانهای بسیار بلندی که ساخته میشود یک فکر پیدا شده بود که از زمین حداکثر استفاده را بکنیم؛ به نظر من این فکر خیلی هم منطقی نیست» بیانات در دیدار شهرداران مناطق مختلف تهران – ۶۵-۱۳۷۵)

« مسئله معامله ابزار گونه با قانون – به تعبیر رایج قانون فروشی – هم مشکل دیگری است که بنده بارها تذکر میدادم این ملاحظات و این رعایتها را بکنید اشکال اساسی اینها است. شما آقایان نگذارید این تجربه ها تکرار شود .دیدار اعضای شورای اسلامی شهر تهران با رهبر انقلاب – ۱۳۷۹/۰۴/۳۷)

(۵) دست به طراحی محله  الگوی اسلامی ایرانی زده اید و قرار است با تکنولوژی پیش ساخته چینی ها آن را بسازید. به هر فرد عامی هم این طرح را نشان بدهید و بگویید این متناسب با هویت اسلامی ایرانی است اگر توی روی شما نخندد قطعا پشت سر شما حرفهای خوبی نخواهد زد. کما این که در حال حاضر هم نه آبرویی در میان متخصصین شهرسازی دارید و نه حتی وجه   درستی در میان متخصصین شهرسازی و معماری اسلامی ایرانی این بیانات با رویکردهای مخرب شما فاصله معناداری دارد مسئله شهرسازی خیلی مهم است. واقعاً شهر تهران یک شهر بی هویت است. این در حالی است که هویت و ریشه فرهنگی ما از اغلب این کشورهایی که شهرهایشان – به خصوص پایتختهایشان – مظهر فرهنگ ملی آنها است، عمیق تر و بیشتر است. اما در عین حال شما به شهر تهران که نگاه می کنید از این فرهنگ عمیق تقریباً خبری نیست؛ این حادثه ی بسیار بد و تلخی است. پس باید به فرهنگ ایرانی نشانه های اسلامی که آن هم آمیخته با همین فرهنگ ایرانی است به خصوص در بخش معماری و زیباسازی که باید جزو معیارهای اصلی باشد توجه شود؛ بنابراین در شهرسازی اسلامی ،بودن ایرانی بودن که شاید طبعاً این دو تا حدودی غیر قابل تفکیک هم هست زیباسازی مرقه ،بودن مقاوم سازی و غیره بایستی مورد توجه قرار گیرند دیدار اعضای شورای اسلامی و شهردار و شهرداران مناطق مختلف تهران با رهبر انقلاب – ۱۳۸۴/۱۲/۱۳)

 (۶) دم از محله محوری و مسجد محوری میزنید ولی در کمال کج فهمی توسعه مبتنی بر حمل و نقل (TOD) را آن هم در ناقص ترین شکل آن و در راستای فروش تراکم و درآمدزایی و همچنان کمیسیون ماده ۵ پیگیری می کنید با این اقدام هم محله های شهر را به نابودی می کشید و هم محوریت -کالبدی اجتماعی مساجد را تمدنی که مرکزیت فعالیت های شهری خود را در حاشیه ایستگاه های مترو قرار بدهد قطعا تمدن اسلامی نیست آیا می دانید بر اساس بند سوم (۳) بخش (الف) مصوبه ی برنامه راهبردی ،توسعه مقاوم سازی ،تعمیر تجهیز و احداث مساجد و اماکن مذهبی مبتنی بر معماری اسلامی ایرانی شهرداری تهران موظف به تحکیم و تقویت هویت محله ای در محلات شهر تهران با رویکرد هویت بخشی مساجد و اماکن مذهبی» است؟ آیا می دانید ریاست شورای ساماندهی توسعه و گسترش مساجد شهر تهران که باید هدف فوق را محقق نماید شخص شهردار تهران است؟مسجد در شهر اسلامی چنین جایگاهی دارد جناب شهردار.

– یک مسئله، مسئله ی گردهمایی مردمی بر محور نماز و محور ذکر از نظر اسلام است. این مهم است؛ بنابراین اگر کار اجتماعی هم در اینجا انجام میگیرد مثلاً تصمیم می گیرند که یک تعاونی ای درست کنند برای فقرا یا در یک امر خیری تعاون کنند این با توجه به اقامه ی صلاه است. با توجه به ذکر است. برای خدا است بر محور صلاه است. اگر بسیج میشوند از مسجد برای رفتن در مقابله ی دشمن این به معنای حرکت جهاد فی سبیل الله هست بر مبنای خدا ،است بر مبنای ذکر است؛ اگر وظیفه پیدا می کنند که امورات شهری را امورات محله را مثلاً از لحاظ امنیت از لحاظ کارهای لازم انجام بدهند، باز بر محور ذکر» (بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران – ۱۳۹۵/۰۵/۳۱)

«روح مسجد کالبد زندگی را پرنشاط و پرانگیزه می سازد در هر جا سامان زندگی است، مسجد مرکز و کانون اصلی است. در بنای شهر و روستا در مدرسه و دانشگاه در مراکز جمعیتی از بازارهای کسب و کار تا فرودگاهها و جاده ها و پایانه های سفری و تا آسایشگاهها و بیمارستانها و بوستانها و گردشگاه ها درهمه و همه باید مسجد را همچون قطب و محور بنا نهاد پیام به بیستمین اجلاس سراسری نماز – ۱۳۹۰/۰۷/۱۹

احداث گذرهای “غذا در مناطق آن هم مستقیماً توسط خود شهرداری چه نسبتی با سبک زندگی اسلامی – ایرانی دارد؟ اساساً روایات در مورد خوردن غذا در کوچه و بازار را خوانده اید؟ پیامبر اکرم (ص): الأکل فی السُّوقِ دناءه. غذا خوردن در کوچه و بازار پستی است. اگر به بهانه های اجتماعی- اقتصادی توان جلوگیری از گسترش این پدیده در شهر را ندارید فهم عدم گسترش عامدانه آن نیز در مجموعه تحت مدیریت شما وجود ندارد؟ مسئولین شهرداری بخوانید این بیانات را.

آن کاری که در ملا انجام می گیرد در خیابان انجام میگیرد یک کار عمومی است، یک کار اجتماعی است یک تعلیم عمومی ن است ،این برای حکومتی که به نام اسلام بر سر کار آمده است تکلیف ایجاد می کند … این که ما بیاییم قوانین را همین طور دائم دور بزنیم برای اینکه یک جوری میل غلط انحرافی فرهنگ غربی را در کشورمان ایجاد کنیم خطای بزرگی است؛ یک عده ای این خطا را می کنند (بیانات در دیدار مداحان اهل بیت علیهم السلام – ۱۳۹۶/۱۲/۱۷)

 یکی از خصوصیات شهر اسلامی این است که در هر جای شهر که حرکت می کنید پدیده ها به حرکت و زیست اسلامی کمک کنند نه کمک به ضد آن بیانات در دیدار شهرداران مناطق مختلف تهران – ۶/۵-۱۳۷۵)

جناب شهردار وقتی عملاً مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران را به خصوص در بخش شهرسازی به حاشیه رانده اید، نتیجه می شود این رویکردهای متناقض و فاجعه آفرین و نشر نظرات بی بنیان توسط شهرداری لااقل بخشی از نظریات آیت الله اراکی در حوزه شهرسازی را کمی مورد توجه قرار می دادید.

این توصیه رهبری کجای دغدغه ها و فعالیتهای شما قرار دارد آدمهای بافکر – اگر خودتان در شهرداری دارید که حتما دارید – و با معرفت و صاحب نظر در زمینههای تاریخی و اجتماعی و اسلامی بنشینند و شهر اسلامی را تعریف کنند که شهر اسلامی چیست اگر هم احتیاج به بیرون دارید، از بیرون بخواهید که کسانی بنشینند و برای شما شهر اسلامی را تعریف کنند و کار را به سمت پیش بردن شهر اسلامی شروع کنید» بیانات در دیدار شهرداران مناطق مختف تهران – ۱۳۷۵/۶/۵)

(۹) تا زمانی که حدود نیمی از درآمدهای حوزه شهرسازی شهرداری شما از درآمدهای حاصل از کمیسیون ماده ۵ تأمین می شود، قطعاً به سراغ معماری و شهرسازی اسلامی به معنای حقیقی آن نخواهید رفت مگر در حد بزک دوزک به تعبیر دقیق تر مسئولین بخش شهرسازی و معماری شما که هدف خود را حداکثر درآمدزایی برای شهرداری گذاشته اند چنان ذهن شما را شست و شو داده که تصور میکنید دارید بهترین تحول کالبدی اسلامی ایرانی را رغم میزنید عبور از سقف در آمدی بودجه و ارائه بودجه تخیلی برای سال بعد با تکیه بر این رویکرد مشکل آفرین افتخار ندارد جناب شهردار، در بهترین حالت دارید شهر را پیش خور می کنید.

شهردار محترم تهران شما دارید بر خلاف این توصیه ها عمل می کنید.

*نکته ای که از شهرداری همیشه در ذهن من بوده این است که تهیه درآمد از هر طریق چیز خوبی نیست. اگر دولت می تواند کمک کند، کمک کند، بسیار بهتر است اما چنانچه دولت کمک نمی کند، شما اگر از یک راه قانونی معقول بی ضرر که نتایج سوئی نداشته باشد – درآمدی کسب کردید چه بهتر، بسیار هم خوب است ،عوارض چیزی است که باید مردم بدهند اما اگر شما به قصد کسب درآمد دست به کارهایی زدید که نمی توانید عوارض فرهنگی آن را از پیش درست محاسبه کنید. بسیار مضر است. نباید برای افزایش درآمد شهرداریها از روشهای غیر معقول و مشکل آفرین نظیر تبلیغات شبه غربی و یا برج سازیهای بی رویه و بی منطق استفاده شود. چرا که این گونه روشهای آثار منفی فرهنگی – اجتماعی به دنبال می آور) میقات در دیدار اعضا شورای شهر تهران – ۱۳۷۹/۰۴/۲۷)

این برجهایی که از شش هفت سال قبل شروع شد به ساختن بعضی از اینها نه فقط از لحاظ ،فرهنگی حتی از لحاظ وضع شهری – با دید وزارت مسکنی و با دید دولتی – غلط بود. چرا ساخته شده؟ چون این فضا و این تراکم فروخته شده است – به قول خود آقایان – تراکم را فروختند و فلان قدر درآمد داشته است این واقعاً دلیل درستی است؟ این پاسخ قابل قبولی است؟! شما وجدانتان دینتان و احساستان این پاسخ را میپذیرد؟/ بیانات در دیدار اعضا شورای شهر تهران – ۱۳۷۹/۴/۲۷)

(۱۰) کاش بیانات رهبری را کامل و با دقت تمام بررسی می کردید کاش حداقل بعد از توصیه های اخیر رهبری به شما همان ایده های معیوب قبلی خود را مجدد ذیل بیانات ایشان بازنمایی نمی کردید. کاش بدون این که اسمی از شهر و شهرسازی اسلامی و بیانات رهبری بیاورید کار خودتان را می کردید کاش مفاهیم شهرسازی و معماری اسلامی ایرانی را در عمل و نظر به سخره نمیگرفتید. کاش حداقل در این مسیر به رهبری و نظراتشان ظلم نمی کردید.

کاش بدون تخصص و بدون سابقه اجرایی شهردار تهران نمی شدید جناب زاکانی و کاش شورای شهر به این توصیه ها در انتخاب شهردار تکیه می کرد درباره ی انتخاب مدیریت های شهر و روستا توصیه می کنم امانت و دیانت و کفایت اشخاص را ملاک گزینش قرار دهید رفاقت های شخصی و حزبی و ملاحظات سیاسی به هیچ رو نباید مجوز گزینش مدیران فاقد ملاک های اصلی شمرده شود. به شهردار برگزیده ی خود کمک و فرصت دهید و از او مسئولیت و پاسخ بخواهید و در برابر کوتاهی ها یا کج رفتاریها بی تفاوت نمائید و به وظیفه ی قانونی خود عمل کنید و این همه را از جنجال و غوغاگری که امروز متاسفانه بعضی به جد طالب ،آنند دور نگهدارید پیام به نشست منتخبان دومین دوره شوراهای اسلامی شهرو روستا – ۱۳۸۲/۰۲/۰۶