اختیار معامله‌ی متفاوتی که تابه‌حال اسم آن را نشنیده‌اید!

ریسک کسب‌وکارها

سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی چه در بخش واقعی و چه در بخش مالی با ریسک‌های متعدد کسب‌و‌کار خود مواجه‌اند. ریسک‌هایی مانند استخدام کارکنان، زنجیره‌ی تامین، رقابت با سایر شرکت‌های فعال، قیمت‌گذاری محصولات و خدمات، نوسان قیمت مواد اولیه و سایر ریسک‌ها.

اما ریسک‌های کسب و کارهای مختلف فقط محدود به عوامل اشاره شده در بالا نیست.

تغییرات دمای هوا برای کشاورزان ، زلزله برای شرکت‌های بیمه ، خطر ورشکستگی مشتریان یک بانک هیچ‌کدام تحت کنترل شرکت‌ها نبوده و خارج از ساختار شرکت رخ می‌دهند. هرچه مقدار ریسک‌هایی از این دست بیشتر باشد، تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری بیشتر در کسب‌وکارهای جدید کاهش پیدا می‌کند.

تولیدکنندگان کالاها و خدمات معمولا تمایلی به پذیرش ریسک‌های خارج از کسب‌و‌کار ندارند و در طرف مقابل در هر جامعه‌ای افرادی هستند که به پذیرش این ریسک‌ها علاقه دارند.

افراد ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز، بازار مبادله‌ی ریسک

علاقه‌ی برخی به ریسک‌گریزی و در مقابل علاقه‌ی بخش دیگری از افراد به پذیرش ریسک منجر به تشکیل بازاری برای مبادله‌ی آن شده‌است. مشتقات مالی ابزارهایی هستند که برای مبادله‌ی ریسک توسعه پیدا کرده‌اند. اختیار معامله ، قرارداد آتی و سلف انواعی از مشتقات مالی‌اند که سابقه‌ای طولانی دارند. اختیارهای معامله از جمله جذاب‌ترین و کاربردی‌ترین نوع از مشتقات مالی هستند. فعالان بازارهای اختیار معامله با اهداف متعددی که شامل تامین‌مالی ، پوشش ریسک و موارد دیگر است ممکن است در این بازار فعالیت کنند.

اختیار خرید و اختیار فروش قراردادی است که به دارنده حق (و نه الزام) را می‌دهد تا در سررسید تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت مشخص بخرد یا بفروشد. این قرارداد باید سه ویژگی داشته باشد:

۱- نوع دارایی و تعداد آن

۲- تاریخ سررسید

۳- قیمت اعمال.

همانطور که پیش از این ذکر شد، ریسک‌های موجود در هر اقتصاد تنها محدود به قیمت و نوسانات آن نیست. به عنوان نمونه اهمیت نوسانات دمای هوا در مراحل مختلف کشت برای کشاورزان ممکن است نگرانی بیشتری نسبت به تغییرات قیمت محصول نهایی ایجاد نماید. استفاده از خدمات شرکت‌های بیمه یکی از فرایندهایی است که بازارها برای پوشش ریسک ایجاد کرده‌اند. اما این تنها راهکار برای فعالان اقتصادی نیست.

ابزار مشتقه‌ی آب‌و‌هوا (Weather Derivative)

به عنوان نمونه یکی از جالب‌ترین انواع مشتقات، مشتقات آب و هوا است.

مشتقات آب و هوا یک ابزار مالی است که توسط شرکت‌ها یا افراد برای مدیریت ریسک و پوشش ریسک خسارات ناشی از آب و هوا استفاده می‌شود. فروشنده یک قرارداد آب و هوا در ازای دریافت مبلغی، موافقت می‌کند که ریسک بلایای طبیعی را بپذیرد. اگر قبل از انقضای قرارداد آسیبی رخ ندهد، فروشنده سود می‌کند و در صورت وقوع آب و هوای غیرمنتظره یا نامطلوب، خریدار قرارداد مبلغ توافق شده را مطالبه می‌کند.

مشتقات مالی، ابزاری برای پوشش ریسک

استفاده از مشتقات مالی نیز یکی دیگر از روش‌های پوشش ریسک است. بانک‌های سرمایه‌گذاری با کشف نیازهای متعدد و متنوع کسب‌وکارها اقدام به طراحی نوعی از قراردادهای اختیار معامله با عنوان اختیار غیراستاندارد یا Exotic options کردند.

آشنایی با اختیارات غیراستاندارد

قراردادهای اختیارمعامله‌ Exotic نوعی از قراردهای اختیار معامله‌ هستند که نحوه‌ی پرداخت ، زمان سررسید و قیمت اعمال آن‌ها مانند اختیارات عادی نیست، همین امر منجر به این می‌شود که فعالان بازار اختیار، انتخاب‌های بیشتری داشته باشند.

اختیارات اگزاتیک ساختار پیچیده‌تری نسبت به قراردادهای اختیار معامله‌ی معمول دارند. این قراردادها به طور معمول در بازارهای خارج از بورس منعقد می‌شوند و کاربرد دارند. این نوع از قراردادها در بازارهای مختلفی از جمله بازار چوب ، نفت ، گاز طبیعی ، سهام ، محصولات کشاورزی و… استفاده می‌شوند.

مزایا و معایب آپشن‌های اگزاتیک

با وجود پیچیدگی‌های خاصی که قراردادهای غیراستاندارد دارند، این قراردادها دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آن‌ها را کاربردی می‌کند.

مزایای Exotic Options

۱- برای نیازهای خاص مدیریت ریسک سرمایه‌گذاران سفارشی شده است.

۲- طیف گسترده‌ای از محصولات سرمایه‌گذاری برای پاسخگویی به نیازهای سبد سرمایه‌گذاران پوشش داده می‌شود.
۳- در برخی موارد، پریمیوم پرداختی برای آن‌ها کمتر از یک اختیار عادی است.

معایب اختیارات غیراستاندارد

۱- پیچیدگی : قراردادهای اختیار Exotic اغلب پیچیده‌تر از قراردادهای اختیار ساده هستند که درک و قیمت گذاری آن‌ها را دشوارتر می‌کند.

۲- نقدپذیری کمتر : قراردادهای اختیار غیرمعمول اغلب نقدپذیری کمتری نسبت به قراردادهای اختیاری سنتی دارند که خرید و فروش آن‌ها را می‌تواند دشوارتر کند.

۳- ریسک طرف مقابل : قراردادهای اختیار غیراستاندارد اغلب به صورت خارج از بورس (OTC) معامله می‌شوند، به این معنی که ریسک طرف مقابل در آن‌ها وجود دارد. این ریسک احتمال عدم ایفای تعهدات توسط طرف دیگر قرارداد یا همان ریسک نکول است.

در کل، اختیار اگزاتیک می‌توانند ابزار ارزشمندی برای سرمایه گذاران حرفه‌ای باشد که برای پوشش ریسک‌های پیچیده یا شرط‌بندی بر روی حرکات خاص بازار هستند. با این حال، قبل از معامله قراردادهای اختیارExotic، مهم است که از ریسک‌های موجود آگاهی لازم داشته باشید.

نمونه‌هایی از Exotic options

اختیار معامله‌های آسیایی: قراردادهای اختیار آسیایی نوعی قرارداد اختیار هستند که ارزش پرداختی آن‌ها بر اساس میانگین قیمت دارایی پایه در یک دوره زمانی مشخص تعیین می‌شود، نه بر اساس قیمت دارایی در یک زمان خاص. این امر حساسیت آن‌ها را نسبت به نوسانات کوتاه‌مدت قیمت دارایی پایه کمتر می‌کند، در نتیجه برای پوشش ریسک‌های بلندمدت مناسب‌تر هستند.

قراردادهای اختیار آسیایی در میان سفته‌بازان محبوبیت زیادی دارند. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری که معتقد است قیمت نفت در سال آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند یک قرارداد اختیار خرید آسیایی نفت خریداری کند. اگر میانگین قیمت نفت در سال آینده بالاتر از قیمت اعمال قرارداد باشد، سرمایه‌گذار سود می‌کند.

اختیار مانع (Barrier options) : نوعی قرارداد اختیار هستند که ارزش پرداختی آن‌ها به این بستگی دارد که قیمت دارایی پایه سطح قیمتی خاص را به سمت بالا یا پایین رد کند یا نکند. سطح مانع می‌تواند بالاتر یا پایین‌تر از قیمت فعلی دارایی‌پایه باشد.

قراردادهای اختیار باینری : نوعی قرارداد اختیار هستند که ارزش پرداختی آن‌ها به طور قطعی تعیین شده است. در حالت معمول، ارزش پرداختی این قراردادها 100 یا 0 است. این بدان معناست که اگر قیمت دارایی پایه در سررسید بالاتر از قیمت اعمال باشد، سرمایه گذار به‌عنوان مثال 100 دلار به دست می‌آورد و اگر قیمت دارایی پایه در سررسید پایین‌تر از قیمت اعمال باشد، سرمایه‌گذار هیچ چیزی دریافت نمی‌کند.

اختیار گذشته‌نگر ( Lookback options ): نوعی قرارداد اختیار است که قیمت اعمال آن‌ها در تاریخ انقضا تعیین می‌شود. این قیمت اعمال بر اساس بالاترین (یا پایین‌ترین) قیمت دارایی پایه در یک دوره زمانی مشخص قبل از تاریخ انقضا تعیین می‌شود.

به عنوان مثال، یک قرارداد اختیار Lockback با تاریخ انقضای ۳ ماهه ممکن است قیمت اعمال خود را بر اساس بالاترین قیمت سهام یک شرکت خاص در طول ۳ ماه قبل از تاریخ انقضا تعیین کند.

اختیارات گذشته‌نگر اغلب برای پوشش ریسک استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، یک کشاورز ممکن است از یک قرارداد اختیار گذشته‌نگر برای پوشش ریسک کاهش قیمت محصولات کشاورزی خود استفاده کند. کشاورز می‌تواند یک قرارداد اختیار گذشته‌نگر خریداری کند که در صورت کاهش قیمت محصولات کشاورزی به زیر یک سطح خاص در سه ماه آینده، ریسک خود را پوشش دهد.

اختیار ترکیبی ( Compound options ): نوعی قرارداد اختیار است که پریمیوم ‌آن‌ها به ارزش پرداختی سایر قراردادهای اختیار بستگی دارد. به‌عنوان مثال، یک قرارداد اختیار Compound ممکن است پریمیوم خود را بر اساس پریمیوم دو قرارداد اختیار باینری تعیین کند. این نوع از قراردادهای اختیار اغلب برای ایجاد محصولات سرمایه‌گذاری پیچیده‌تر استفاده می‌شوند.

جمع‌بندی

به طور کلی بازارهای مشتقات مالی، فضایی مناسب را برای مبادله‌ی ریسک بین اشخاص فراهم آورده‌اند. افراد با اهداف متنوعی در این بازار فعالیت می‌کنند. نقطه‌ی مشترک تمام این فعالان، تلاش برای توسعه‌ی دانش و استفاده از تجارب دیگران برای بهبود معاملات و استفاده از ابزارهای جدید است. بدین منظور مجموعه‌ی کلینیک اقتصاد با بهره‌گیری از دانش روز دنیا در حال برگزاری دوره مدیریت ریسک جامع با تدریس جناب آقای دکتر علی سعدوندی برای علاقه‌مندان به این حوزه با استفاده از برترین منابع جهت فراگیری و توانمندسازی افراد و فعالان این بازار است.