بازار؛ گروه بین‌الملل: یکی از دستاوردهایی که در حاشیه اجلاس سران G-۲۰ هند به دست آمد، ابتکار جدید برای توسعه کریدور ریلی و کشتیرانی بود که هند را از طریق خاورمیانه به اروپا متصل می‌کرد. رهبران ایالات متحده، هند، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا یادداشت تفاهمی را امضا کردند تا کریدور هند-خاورمیانه-اروپا را راه‌اندازی کنند.
اینکه برخی از کشورهای بزرگ خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، اسرائیل، امارات و اردن بخشی از آن هستند، به ویژه از منظر ژئوپلیتیکی قابل توجه است. رهبران با اعلام این موضوع در نشست رهبران G-۲۰ در مورد مشارکت برای زیرساخت و سرمایه گذاری جهانی (PGII)، خاطرنشان کردند که IMEC شامل اتصال ریلی، خطوط کشتیرانی، کابل‌های داده پرسرعت و خطوط لوله انرژی خواهد است. این کریدور شبکه‌های دریایی و جاده‌ای موجود را تکمیل می‌کند که حرکت تجارت و خدمات را به/از هند، امارات، عربستان سعودی، اردن، اسرائیل و اروپا افزایش می‌دهد.
اهمیت ژئوپلیتیکی کریدور جدید
به خصوص از زمانی که چین طرح کمربند و جاده (BRI) خود را راه اندازی کرد، ایالات متحده و شرکای آن تلاش‌هایی را برای ارائه پیشنهادهای جایگزین انجام دادند. PGII که به عنوان مقابله با BRI چین در اجلاس سران G-۷ در آگوست ۲۰۲۲ راه اندازی شد، یک ابتکار زیرساخت برای تامین مالی پروژه‌های اتصال در کشورهای در حال توسعه است. مانند IMEC ، PGII دارای چهار حوزه تمرکز امنیت سلامت، اتصال دیجیتال، برابری جنسیتی، و امنیت آب و هوا و انرژی است. یک سال بعد از امضای تفاهم نامه، PGII دارای مجموعه‌ای از پروژه‌ها و سرمایه گذاری‌ها است.
IMEC از دیدگاه زیرساخت و اتصال و همچنین از زاویه ژئوپلیتیک قابل توجه است. این پروژه شامل دو کریدور مجزا است؛ کریدور شرقی که هند را به خلیج فارس و کریدور شمالی خلیج فارس را به اروپا متصل می‌کند. طبق این تفاهم نامه، انتظار می‌رود توسعه اقتصادی را از طریق افزایش اتصال و یکپارچگی اقتصادی بین آسیا، خلیج فارس و اروپا تقویت کند. براساس ادعای کشورهای حاضر، کریدور جدید دارای ابعاد مهم دیگری از جمله زنجیره تامین منطقه‌ای قابل اعتماد و امن، دسترسی بهتر معاملات و تسهیل تجارت است. کشورهای شرکت‌کننده به دنبال افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها، تقویت یکپارچگی اقتصادی، ایجاد شغل و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند که منجر به ادغام متحول کننده آسیا، اروپا و خاورمیانه می‌شود.
در حالی که جزئیات کریدور جدید هنوز اعلام نشده است، آنچه در حال حاضر شناخته شده این است که IMEC در حال بررسی بسیاری از مسیرهای مختلف بوده که چندین بندر را در طول مسیر به هم متصل می‌کند، از جمله حیفا در اسرائیل، پیرئوس در یونان، و سه بندر در ساحل غربی هند. بنابراین، پنج بندر خاورمیانه با بنادر هند مرتبط خواهند شد که شامل فجیره، جبل علی و ابوظبی در امارات متحده عربی و همچنین بنادر دمام و راس الخیر در عربستان سعودی است. باید توجه داشت که تمامی بنادر به جز بندر موندرا در هند، بندر حیفا در اسرائیل و بندر پیره در یونان متعلق به دولت هستند. بنادر موندرا و حیفا تحت کنترل آدانی گروپ هستند. بندر پیرئوس یونان تحت کنترل COSCO Shipping، یک شرکت دولتی چینی است که در سال ۲۰۱۶ اکثریت سهام را به دست آورد.
از نظر ژئوپلیتیکی، IMEC به عنوان مقابل BRI چین معرفی می‌شود، اما مقیاس و دامنه BRI بسیار بیشتر است. از زمان راه اندازی آن در یک دهه پیش، بیش از ۱۵۰ کشور و حدود ۳۰ سازمان بین المللی با BRI امضا کرده‌اند
مطالعات برای مشخص شدن وضعیت زیرساخت‌ها به ویژه شبکه‌های راه آهن خاورمیانه در حال انجام است. هزینه پیشنهادی IMEC در دسترس نیست، اما یک گزارش رسانه‌ای نشان داد که کشورهای شریک احتمالا حدود ۲۰ میلیارد دلار به کریدور اقتصادی اختصاص دهند. گزارش‌های دیگر تخمین اولیه ۳ تا ۸ میلیارد دلاری را برای توسعه هر یک از مسیرهای IMEC نشان می‌دهند، اگرچه مقامات اعلام کردند که «برای تعیین هزینه‌ها خیلی زود است».
از نظر ژئوپلیتیکی، IMEC به عنوان مقابل BRI چین معرفی می‌شود، اما مقیاس و دامنه BRI بسیار بیشتر است. از زمان راه اندازی آن در یک دهه پیش، بیش از ۱۵۰ کشور و حدود ۳۰ سازمان بین المللی با BRI امضا کرده‌اند. هند از همان روزهای اولیه با آن مخالفت کرده بود زیرا کریدور اقتصادی چین-پاکستان، یکی از اجزای کلیدی BRI، از سرزمین‌های مورد ادعای هند عبور می‌کند. اگرچه تعداد زیادی از کشورها آن را تایید کرده‌اند، اما وجهه BRI به دلیل مشکلات بدهی در کشورهایی مانند سریلانکا بدتر شده است. اخیرا، ایتالیا تصمیم خود را برای خروج از BRI اعلام کرد زیرا نتایج مورد انتظار را به ارمغان نیاورد.
مواضع متفاوت کشورهای کریدور
درگیری اخیر رژیم صهیونیستی و حماس تنها یک ماه پس از آن رخ می‌دهد که هند به همراه اتحادیه اروپا، عربستان سعودی و ایالات متحده پروژه کریدور هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) را در نشست G۲۰ اعلام کردند. با درگیر شدن جهان عرب، نگرانی‌ها در مورد تأثیر آن بر پیشرفت پروژه IMEC مطرح شده است. از آنجایی که مسیر آزمایشی به اسرائیل متصل است، وضعیت کنونی می‌تواند بر طرحی که به عنوان پاسخ هند به طرح کمربند و جاده چین تبلیغ می‌شود، تأثیر بگذارد. این کریدور هند را از طریق پیوند دریایی به امارات متحده عربی متصل می‌کند. این طرح از امارات شامل ساخت مسیر ریلی است که از عربستان سعودی، اردن و اسرائیل عبور و از طریق ارتباط دریایی با بنادر اسرائیل به اروپا متصل خواهد شد.
درگیری اخیر می‌تواند مسائل را در میان این گروه پیچیده کند، زیرا کشورهای عربی و قدرت‌های غربی مواضع متفاوتی در مورد مسئله اسرائیل و فلسطین دارند. بطوریکه در واکنش به تحولات جدید، بیانیه وزارت امور خارجه عربستان سعودی خواستار پایان دادن به خشونت شد. در همین حال، ایالات متحده از اسرائیل حمایت کرده و قصد دارد یک گروه تهاجمی ناو در شرق مدیترانه بفرستد. اتحادیه اروپا در حمایت از اسرائیل بیانیه‌ای صادر کرد و گفت: اتحادیه اروپا در همبستگی با اسرائیل می‌ایستد که حق دارد در برابر این گونه حملات خشونت‌آمیز و بدون تبعیض مطابق قوانین بین‌المللی از خود دفاع کند.
درگیری اخیر می‌تواند مسائل را در میان این گروه پیچیده کند، زیرا کشورهای عربی و قدرت‌های غربی مواضع متفاوتی در مورد مسئله اسرائیل و فلسطین دارند. بطوریکه در واکنش به تحولات جدید، بیانیه وزارت امور خارجه عربستان سعودی خواستار پایان دادن به خشونت شد
بر اساس گزارش‌ها، ملک عبدالله، پادشاه اردن از رهبران دیگر کشورهای عرب خواسته است تا درباره تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها گفتگو و بر حمایت از آرمان فلسطین تأکید کنند. در حالی که رهبران کشورهای دیگر خواستار کاهش تنش هستند، نتانیاهو پس از غافلگیر شدن نیروهای امنیتی اسرائیل با فشار مواجه است. هرچند، کل طرح پروژه IMEC هنوز تشریح نشده است. اما، اگر خاورمیانه به یک درگیری طولانی کشیده شود، می‌تواند بر کارهای ساخت و ساز کریدور تأثیر بگذارد. طبق تفاهم نامه این پروژه، بودجه آن توسط ابتکار مشارکت G۷ برای سرمایه گذاری در زیرساخت جهانی (PGII) تامین می‌شود.
با توجه به موضع متفاوت کشورهای G۷ و قدرت‌های خاورمیانه در مورد درگیری تاریخی بین اسرائیل و فلسطین، سوالاتی در مورد چشم انداز این پروژه مطرح شده است. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی، آمریکا به عربستان سعودی فشار می‌آورد تا روابط خود با اسرائیل را عادی کند. ان‌بی‌سی نیوز گزارش داد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بر سر عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان سعودی ابراز توافق کرده‌اند.
هند خود را در یک نقطه دیپلماتیک سخت می‌بیند زیرا این کشور روابط تجاری قابل توجهی با چندین کشور عرب و اسرائیل دارد. در میان روندهای متفاوت جهانی به دلیل کاهش رشد چندین اقتصاد، درگیری جدید می‌تواند بر تجارت خارجی تأثیر بگذارد. بر اساس داده‌های وزارت بازرگانی و صنعت، صادرات هند به اسرائیل در سال مالی گذشته ۷۶ درصد رشد داشته است. یعنی از ۴.۷ میلیارد دلار به ۸.۴ میلیارد دلار افزایش یافت. واردات از این کشور در سال مالی ۲۰۲۳ به ۲.۳ میلیارد دلار رسید.
کارشناسانی که این بخش را پیگیری می‌کنند، هرگونه اختلال در سه بندر اصلی اسرائیل، حیفا، اشدود و ایلات را زیر نظر دارند. برای نمونه، تجارت هند به طور جدی تحت تأثیر عملیات در سه بندر بزرگ اسرائیل-حیفا، اشدود;و ایلات است. این بنادر انتقال محموله‌های محصولات کشاورزی، مواد شیمیایی، الکترونیک، ماشین آلات و وسایل نقلیه را انجام می‌دهند. اخیرا نیز هندوستان تایمز گزارش داده بود که هند و ایران پس از کاهش اختلافات، به نهایی کردن یک توافق بلندمدت برای بندر چابهار نزدیک شده‌اند. ایران به حمایت از فلسطین برخاسته و اتهامات مربوط به دست داشتن در این حمله را رد کرده است. نماینده ایران در سازمان ملل گفت: «تصمیمات اتخاذ شده توسط مقاومت فلسطین به شدت مستقل بوده و در راستای منافع مشروع مردم فلسطین است».
در مجموع، بدون تردید آینده فلسطین تاثیر مستقیمی بر چشم‌انداز کریدور هند-خاورمیانه-اروپا خواهد داشت و تداوم درگیری در سرمایه‌گذاری و اعتماد بخش خصوصی در این مسیر تاثیرگذار است. همچنین، در صورتی‌که روند عادی‌سازی عربستان و اسرائیل از بین برود، انجام این کار احتمالاً با مشکل مواجه می‌شود. زیرا، ساده‌سازی و یکسان‌سازی قوانین برای تسهیل تجارت، سرمایه گذاری و همکاری اقتصادی ضروری است. پیش‌نیاز این هماهنگی این است که کشورهای عضو قبل از هر موضوعی روابط حقوقی داشته باشند.
