"غزال‌های دانش‌بنیان" شتاب‌دهنده‌های اقتصاد ایران - افق اقتصادی

اقتصاد ایران: غزال دانش‌بنیان واژه معادل برای یونیکورن در ایران است که توسط معاون علمی رئیس جمهور ایجاد شد. تاکنون ۱۲ شرکت دانش‌بنیان غزال به صورت رسمی در ایران معرفی شدند.

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران ، اصطلاح اسب بالدار تک‌شاخ (یونیکورن Unicornis) برای کسب و کارهای آنلاین به عنوان نماد تمایز، موفقیت و ارزش‌گذاری بالای مالی است. کسب و کاری که بیش از یک میلیارد دلار ارزش داشته باشد به یونیکورن معروف است. گفته می‌شود این اصطلاح و موارد مشابه آن، نخستین بار توسط سرمایه‌گذاران خطرپذیر برای نشان دادن سطح ارزش و تمایز استارت‌آپ‌ها استفاده شد. همچنین عبارت Decacorn برای شرکت‌هایی که ارزش آنها بیش از ۱۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود به‌کار رفته و اصطلاح Dectacorn برای شرکت‌هایی که ارزشی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار دارند، استفاده می‌شود.

از نمونه استارت‌آپ‌های تک‌شاخ می‌توان Uber ،Xiaomi ،Airbnb ،Dropbox ،Pinterest اشاره کرد. با توجه به معیارهای خاص و پیچیده‌ ارزش‌گذاری کسب و کارهای اینترنتی در ایران و همچنین آمارهای رسمی و غیر رسمی به نظر می‌رسد ما هیچ یونیکورنی در ایران نداشته باشیم! یا حداقل تعریف دقیقی از آن نداشته باشیم.
 اما یک واژه معادل برای یونیکورن در ایران توسط معاون علمی رئیس جمهور ایجاد شد که آن غزال دانش‌بنیان بود. مفهوم غزال‌های دانش‌بنیان برای نخستین بار به صورت رسمی در نشست خبری سالیانه دکتر روح‌الله دهقانی؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری در محل معاونت علمی بیان شد. 
دکتر دهقانی در تعریف غزال‌های فناوری می‌گوید: در ادبیات فناوری و اقتصاد دیجیتال دنیا، شرکت‌های با رشد متوالی و یکه‌تاز عرصه خودشان، تحت عنوان یونیکورن یا تک‌شاخ مطرح شده‌اند که عمدتاً شرکت‌هایی در حوزه اقتصاد دیجیتال هستند و با رشد فزاینده و کنار زدن رقبای خود، به شرکت‌هایی با ارزش‌های بالای یک میلیارد دلار و به یکه‌تاز آن حوزه تبدیل می‌شوند.
وی با بیان این‌که تجربه سرمایه‌گذاری روی تعداد قابل‌توجهی از استارت‌آپ‌ها در قالب پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و… تا به یک یونیکورن در عرصه خود تبدیل شوند، نشان می‌دهد حمایت از این شرکت‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری خطرپذیر واقعی است، افزود: عمدتاً دست کشورهایی همچون ما برای این نوع سرمایه‌گذاری چندان باز نیست اما نوع دیگری از سرمایه‌گذاری و حمایت وجود دارد از شرکت‌هایی همچون غزال‌ها، که ملاک حمایت و سرمایه‌گذاری روی آن‌ها، میزان رشد این شرکت‌ها است و نوع نوآوری و فناوری این شرکت‌ها از جنس برافکن و تحول‌آفرین نیست و از جنس بهبودبخش و ارتقادهنده است.
دهقانی با بیان این‌که جامعه ۸۰۰تایی شرکت‌های دانش‌بنیان فناور، از ظرفیت بالقوه غزال فناوری شدن برخوردارند، ادامه داد: در قالب برنامه شرکت‌های پیشرو که از چهار ماه پیش اجرایی شده است، از این ۸۰۰ شرکت فناور که هشت درصد کل شرکت‌ها را شامل می‌شود، در قالب این برنامه، ۱۰۰ شرکت برای تبدیل شدن به غزال‌های فناوری و نوآوری هدف‌گذاری شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال حداقل ۱۰ شرکت، به‌عنوان شرکت‌های غزال معرفی شوند.
شرکت‌های دارویی کشور هر سال بالای ۲۰۰ درصد رشد داشته‌اند و این نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های بزرگ رو به افزایش است، اما شرکت‌های خرده‌فروشی، خدمات و امثالهم بحث دیگری دارد.
اتفاقاتی که در زیست‌بوم فناوری و نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان همچون ورود شرکت‌های بزرگ به خرید شرکت‌های دانش‌بنیان اقتصاد دیجیتال نشان‌دهنده ورود این زیست‌بوم به بلوغ و یک پوست‌اندازی جدید است.
“غزال‌های دانش‌بنیان” شتاب‌دهنده‌های اقتصاد ایران
یکی از مهمترین اقدامات معاونت علمی تغییر رویکرد در دسته‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان از جنبه فناوری به اقتصادی بود. از سال گذشته یک دسته‌بندی مبتنی بر وضعیت اقتصادی شرکت‌ها و فروش شرکت‌ها انجام شد.
شرکت‌ها به سه دسته نوپا، فناور و نوآور تقسیم‌بندی شدند. شرکت‌های نوپا شرکت‌هایی هستند که در اطراف دانشگاه‌ها و پارک‌ها شکل گرفتند و فروش اظهارنامه‌ای آنها زیر ۵ میلیارد است. شرکت‌های بزرگ که بخشی از کارشان دانش‌بنیان است شرکت‌های دانش‌بنیان نوآور نامیده می‌شوند و دسته دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان فناور است.
67 درصد شرکت‌ها نوپا، ۱۴ درصد نوآور و ۹ درصد فناور هستند. یکی از تحلیل‌های آمار فروش شرکت‌های دانش‌بنیان این بود که ۶۰۰ همت فروش کل شرکت‌های دانش‌بنیان بود و ۶۰ درصد مربوط به تعداد محدودی شامل ۲۰۰ شرکت دانش‌بنیان است.
شرکت‌های بزرگ در دنیا یونیکورن نامیده می‌شوند که کف فروش آن یک میلیارد دلار است اما در شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ شرکت‌هایی را داریم که یک روند رشد پایداری را طی کردند و مفهوم جدیدی را تحت عنوان غزال‌های دانش‌بنیان اضافه کردیم یعنی از یک سطحی بزرگتر هستند، ۲۰۰ نفر نیروی انسانی دارند و فروش سالیانه آنها ۲۰۰ میلیارد تومان است و در روند ۳ تا ۵ سال، روند خوبی را طی کردند.
رشد مداوم نشانه‌ای از بلوغ نهادی شرکت است و رشد مداوم بدون برنامه اتفاق نمی‌افتد. این شرکت‌ها اگر دولت حمایت کند می‌توانند قهرمانان اقتصادی دانش‌بنیان شوند و به همین منظور این مفهوم به زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور اضافه می‌شود.
برنامه توسعه غزال‌های دانش‌بنیان؛ اولویت معاونت علمی
محمد خاکساری؛ رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در مورد موضوع غزال‌های دانش‌بنیان می‌گوید: با توجه به رشد چشمگیر و اثرگذار فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری طی سالیان گذشته با استفاده از ظرفیت‌های قانونی از جمله معافیت مالیاتی، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، تولید بار اول و حمایت‌های مالی مختلف تلاش کرده است از نظر کمی و کیفی به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان در شاخص‌های کلان اقتصاد ملی کمک کند و به همین منظور و با همکاری سایر بازیگران زیست‌بوم دانش‌بنیان، برنامه توسعه و حمایت غزال‌های دانش‌بنیان (شرکت‌های بزرگ دانش‌بنیان با رشد سریع) را در دستور کار قرار داده است.
نشست خبری اولین رویداد ملی برنامه توسعه و رشد غزال‌های دانش‌بنیان
نشست اولین رویداد ملی برنامه توسعه و رشد غزال‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی با حضور روح‌الله دهقانی؛ معاون علمی و فناوری دانش‌بنیان ریاست جمهوری برگزار شد. دهقانی با بیان سخنانی در این رویداد گفت: یکی از سیاست‌های جدی معاونت علمی این است که کشور از لحاظ ابعاد قابل رقابت با کشورهای دیگر شود. گاهی اوقات هدف‌گذاری کمی دور از دسترس به نظر می‌رسد. وقتی می‌گوییم هدف‌گذاری، منظورمان دقیقاً هدف مبنا و اندازه کشور است. قطعاً یک کشور با GDP و تعداد افراد مشخص نمی‌تواند از نظر تعداد با کشورهای دیگر قابل مقایسه باشد. رقابت باید براساس اندازه و توان خودمان باشد.
وی افزود: اگر به دنبال این باشیم که در زیست‌بوم دانش‌بنیان، شرکت‌های بزرگ شکل بگیرند، قطعاً در کشور با مفهوم یونیکورن که از اقتصاد دیجیتال آمده است و ارزش بیش از یک میلیارد دلار دارد، قابل مقایسه نیست.
دهقانی در مورد غزال‌های دانش‌بنیان گفت: بزرگ‌ترین شاخصه‌ غزال‌های فناوری، داشتن رشدی کاملاً متفاوت با دیگر شرکت‌هاست. ما مفهوم شرکت‌های دانش‌بنیان را تغییر دادیم و اقتصاد دیجیتال و فروش این شرکت‌ها را هم در نظر گرفته‌ایم که به ما کمک می‌کند یک نگاه واقعی‌تر داشته باشیم و بتوانیم برنامه‌ریزی دقیق‌تری انجام دهیم. بنابراین هدف‌گذاری برای حمایت‌های دقیق‌تر و واقعی‌تر بر مبنای هدف است.
وی ادامه داد: با حمایت معاونت توسعه و پس از بیش از ۸ ماه تحقیق و بررسی، مفهوم غزال شکل گرفته است. در ۲ مرداد ماه این شرکت‌ها در این رویداد به نام “اولین رویداد ملی برنامه توسعه و رشد غزال‌های دانش‌بنیان” شرکت و تقدیر خواهند شد.
وی با تأکید بر اینکه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۱۰ هزار فراتر رفته است، گفت: معرفی این شرکت‌ها و اعطای یک خط ویژه برای این شرکت‌ها ایجاد شده است. ما یک دبیرخانه در معاونت علمی ایجاد کرده‌ایم که کارش بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای این شرکت‌هاست. تاکنون ۱۲۱ شرکت که ظرفیت غزال‌شدن را دارند انتخاب شده‌اند که شامل حمایت‌های ویژه معاونت علمی برای رشد این شرکت‌های خوش‌آتیه خواهند بود.
دهقانی اظهار کرد: تشویق این شرکت‌ها و معرفی آن‌ها به مردم می‌تواند اتفاق خوبی برای حمایت و مشارکت مردمی و تقویت کل اکوسیستم دانش‌بنیان کشور باشد. شرکت‌های در مسیر غزال نیز مشخص شده‌اند. شرکت‌هایی که ظرفیت و علائم قابلیت تبدیل‌شدن به غزال‌های دانش‌بنیان را دارند نیز معرفی خواهند شد.
وی در خصوص حمایت معاونت علمی از شرکت‌های غزال، دهقانی گفت: برای هر کدام به صورت ویژه حمایت‌ها مشخص و انجام خواهد شد. معاونت، هر کدام از مسائل، فرصت‌ها و تهدیدهای هر شرکت را بررسی کرده و یک نسخه حمایتی ویژه برای هر کدام در دوره‌های ۳ تا ۵ ساله برنامه‌ریزی خواهد کرد.
وی افزود: شرکت‌هایی که دارای ۴ شرط صادرات، رشد فروش، حداقل فروش دانش‌بنیان و نیروی انسانی باشند، جزو غزال‌های دانش‌بنیان خواهند بود که غالباً شرکت‌های نوآور و فناور را در بر می‌گیرند.
دهقانی گفت: فعلاً ۱۲ شرکت توانسته‌اند با داشتن ۴ شرط عنوان غزال را کسب کنند که در رویداد آینده از آنها تقدیر خواهد شد.
12 شرکت غزال دانش‌بنیان معرفی شدند
در ماه گذشته مراسم رونمایی از برنامه ملی توسعه و حمایت از غزال‌های دانش‌بنیان و معرفی ۱۲ شرکت غزال دانش‌بنیان و جشن ۱۰ هزارتایی شدن شرکت‌های دانش‌بنیان با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد.
مهدی غضنفری؛ مدیر صندوق توسعه ملی، محمد صاحبکار خراسانی؛ معاون راهبردی قوه قضاییه، نسرین سلطانخواه؛ معاون علمی و فناوری دولت دهم و جمعی از فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان کشور از مهمانان این برنامه بودند.
در این مراسم ۱۲ شرکت دانش‌بنیان توانمند که رشد مستمر و پایداری را تجربه کرده و سهم خوبی در اشتغال نیروی انسانی متخصص، فروش دانش‌بنیان صادرات و خلق ارزش افزوده داشتند، نشان «غزال دانش‌بنیان» را دریافت کردند.
شرکت‌های دانش‌بنیان تحقیقاتی و تولیدی سینا ژن، آریوژن فارمد، الکترونیک افزار آزما، پویندگان راه سعادت، نانو دارو پژوهان، پردیس، تولید مواد داروئی درسا دارو، پویا پلیمر تهران، ماشین سازی کوشش کاران، رسام پلیمر نامی، تولیدی چدن سازان، شیمی دارویی دارو پخش و ویژگان بسپار شرق به عنوان غزال دانش‌بنیان معرفی و ضمن دریافت نشان این برنامه ملی در برنامه حمایت اختصاصی از شرکت‌های غزال قرار گرفتند.
همچنین با حضور معاون علمی رییس جمهور، از شرکت دانش‌بنیان کربن بارد، به عنوان ده‌هزارمین شرکت دانش‌بنیان رونمایی شد. این شرکت دانش‌بنیان در عرصه فرآوری، استحصال و تولید گاز کربن دی اکسید فعالیت می‌کند.