نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری درتوسعه زیست‌بوم کارآفرینی - افق اقتصادی

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران ، ما انسان‌ها در طول زندگی خود همواره تلاش می‌کنیم که امکانات رفاه بیشتری برای خود و عزیزانمان فراهم کنیم. مثلا ممکن است در پی خرید خانه یا ماشین باشیم یا بخواهیم برای آینده تحصیلی و شغلی فرزندانمان، برنامه‌ریزی کنیم. در کنار این ارزش‌هایی که قصد خلق آن‌ها را داریم، وجود یک منبع مالی حیاتی است.

در زیست‌بوم کارآفرینی نیز برای هرگونه فعالیتی که قرار است به کسب سود منجر شود به منبع مالی و سرمایه نیاز است که ممکن است از راه‌های مختلفی به دست آید. صندوق‌های سرمایه‌گذاری منبعی برای جمع‌آوری سرمایه‌های خرد هستند که بستر را برای تأمین مالی طرح‌های سودده و سرمایه‌گذاری در ایده‌های نوآورانه فراهم می‌کنند.

ارزش‌گذاری دشوار شرکت‌های نوپا و نوآور

فرهاد بهمنی، عضو هیئت عامل پست‌بانک ایران، در یکی از جلسات برنامه فروم حکمرانی در اولین روز نمایشگاه اینوتکس به توضیح و تبیین نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در توسعه زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری پرداخت. وی مهمترین مشکل و چالش شرکت‌های نوپا یا استارت‌آپ‌ها را نداشتن سرمایه و بحث تأمین مالی دانست و بیان کرد: استارت‌آپ‌ها معمولا دارای خلاقیت و نوآوری هستند ولی بنیه مالی آن‌ها بسیار ضعیف است.

وی یکی از مشکلات تأمین مالی را اتکا به بانک عنوان کرد و گفت: در کشور ما تمرکز تأمین مالی از طریق نظام بانکی است و به نوعی اقتصاد ما متکی بر بانک است. بانک‌ها نیز عموما به ویژه برای افراد حقوقی، وثیقه‌محور است. از طرفی برای شرکت‌های نوآور و نوپا، امکان وثیقه‌گذاری وجود ندارد و همچنین دارایی کمتری دارند. دارایی این شرکت‌ها عموما به صورت نامشهود است و روند ارزش‌گذاری دشواری نیز دارد. این موضوع در واقع چالش بسیاری از نوپاهای عرصه کارآفرینی است.

نیازهای مختلف استارت‌آپ‌ها به سرمایه

بهمنی، مراحل مختلف نیاز محصولات نوآورانه به محصول را تشریح کرد و گفت: این شرکت‌ها عموما در مرحله اول به دنبال خلق ارزش هستند و و در بلندمدت به سودآوری می‌رسند. محصولات و خدمات استارت‌آپ‌های نوپا دارای یک چرخه حیات است که از ایده و تولید نمونه اولیه شروع می‌شود و در ادامه به رشد و بلوغ می‌رسد. این محصولات در چرخه حیات خود با توجه به نیازهای مختلف به سرمایه نیاز خواهند داشت. در مرحله‌ای که تولید نمونه اولیه انجام می‌شود، نقطه آغاز درآمدزایی محصول و بیشترین نیاز به سرمایه است. سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه رشد درآمدزایی محصول، با سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا جسورانه انجام می‌شود. در مراحل تولیه، با توجه به ساختار استارت‌آپ‌ها معمولا حجم سرمایه‌گذاری خطرپذیر کمتر اما بلندمدت نیاز است.

او در رابطه با ریسک بالا و بازدهی کم استارت‌آپ‌های نوپا اظهار داشت: این کسب‌وکارها در ابتدای فعالیت خود، جذابیت و اعتبار کافی را نیز ندارند که سرمایه‌گذاران روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند و البته ممکن است تنظیم‌گر و رگولاتور شرایط را به وجود نیاورده باشد. بسته به اینکه شرکت یا محصول به چه نوعی باشد و یا چه ظرفیتی داشته باشد، می‌تواند در زمان کوتاه‌تر یا طولانی‌تری به مرحله‌ای از رشد و توسعه برسد که دارای بازدهی بالایی باشد. در این مرحله شاید بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی کسب‌وکار، راغب‌تر باشند، اما چالش‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد.

عضو هیئت مدیره پست بانک ایران عنوان کرد: با توجه به نیاز کسب‌وکارها تأمین مالی این شرکت‌ها نیاز به روش جدیدی دارد و روش‌های مرسوم در دنیا استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.‌ صندوق‌های سرمایه‌گذاری نهادهای مستقل هستند که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار وظیفه سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها و کارآفرینی‌های مختلف را دارند.

ورود و خروج سرمایه‌گذاران در تأمین مالی استارت‌آپ‌ها

وی در خصوص موضوعات مورد توجه سرمایه‌گذاران اظهار داشت: از دید سرمایه‌گذار، موضوعی که نیاز به سرمایه دارد و مدیریت حرفه‌ای کسب‌وکار مهم است، اما معمولا شرکت‌های نوپا تازه شکل گرفته‌اند و فاقد مدیریت حرفه‌ای هستند.  سرمایه‌گذار معمولا تنوع در استراتژی دارد و با راهبردهای مختلفی وارد بحث سرمایه‌گذاری روی یک محصول می‌شود. این افراد یا نهادها همچنین دارای سبد سرمایه‌گذاری متنوعی هم هستند. 

وی افزود: جز صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، انواع مختلفی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت، سهامی، مختلط و… اشاره کرد.

بهمنی در خصوص انتهای فرایند سرمایه‌گذاری بیان کرد: سرمایه‌گذار معمولا پس از مدتی حضور در چرخه تولید محصول و تأمین مالی آن، از چرخه کسب‌وکار خارج می‌شود. ارتقای بهره‌وری، ارتقای سطح نوآوری، افزایش رقابت‌پذیری و افزایش دانش عمومی از مزایای استفاده از سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

تحقق حکمرانی خوب با کسب‌وکارهای فضای مجازی

بهمنی، در اشاره به موضوع حکمرانی خوب اظهار کرد: در سال‌های اخیر در ادبیات حکمرانی، از حکمرانی خوب نام بره می‌شود. شفافیت، پاسخگویی، کارایی و اثرگذاری، عدالت‌محوری، مشارکت آحاد مردم و مبارزه با فساد از ویژگی‌های حکمرانی خوب هستند.

وی در ادامه افزود: حکمرانی خوب اصولا با فناوری اطلاعات صورت می‌گیرد. چرا که بدون ابزارهای فناوری نمی‌توان توانایی اجرای حکمرانی خوب را داشت. به همین خاطر در بسیاری از کشورها و از جمله کشور ما به سمت دولت الکترونیک، اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای فضای مجازی حرکت می‌کند.

چالش‌های اجرای حکمرانی خوب

عضو هیأت مدیره پست‌بانک ایران در اشاره به حق حاکمیت در حفظ داده‌های فضای مجازی تصریح کرد: در بحث حکمرانی فضای مجازی، حفظ داده بسیار اهمیت دارد. حاکمیت وظیفه دارد از داده‌ها مراقبت کند و امنیت فضای مجازی و حریم خصوصی افراد را تأمین کند. در کشور ما معمولا داده‌های کلان و ارزشمندی وجود دارد اما نمی‌توان از آن استفاده کرد. 

او در خصوص چالش‌های کسب‌وکارهای زیست‌بوم استارتاپی در ایران اظهار داشت: یکی از چالش‌های اساسی که کسب‌وکارهای فضای مجازی در ایران نیز با آن دست به گریبان است، محدودیت‌های فضای اینترنتی و موضوع فیلترینگ است. همچنین صدور مجوزها، مشکلات تهیه زیرساخت، وجود نهادهای موازی و غیر پاسخگو از دیگر موضوعاتی است که می‌توان در زمینه مشکلات اساسی حکمرانی این فضا نام برد.

بهمنی در پایان تأکید کرد: تحقق حکمرانی خوب در کشور نیاز به تنظیم‌گری و رگولاتوری به هنگام و درست، پاسخگویی و شفافیت، پرهیز از انحصارگرایی و تسهیل صدور مجوزها دارد. 

بخش G-Forum یا فروم حکمرانی که در اینوتکس ۲۰۲۳ برای دومین مرتبه برگزار می‌شود، مباحث حوزه فناوری و نوآوری از زاویه دید حکمرانی بررسی می‌شود. این برنامه، شامل سلسله جلساتی است که با همکاری اندیشکده حکمرانی شریف و با حضور صاحب‌نظران، سیاست‌گذاران و فعالین زیست‌بوم نوآوری کشور برگزار می‌شود و قصد دارد به بررسی مهمترین چالش‌های حکمرانی در ارتباط با حوزه فناوری و نوآوری بپردازد.