ایران سریع‌ترین صعود در دنیا در شاخص جهانی نوآوری - افق اقتصادی

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، براساس  شانزدهمین گزارش شاخص جهانی نوآوری (GII) که طی رویدادی به میزبانی سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) اعلام شد، ایران در بین ۱۳۲ کشور جهان در جایگاه ۶۲ قرار گرفته و در بین ۳۷ کشور که در گروه کشور‌های با درآمد متوسط به پایین دسته‌بندی می‌شوند در رتبه ششم قرار دارد. از طرفی در میان ۱۰ کشور منطقه آسیای مرکزی و جنوبی در جایگاه دوم قرار گرفته‌ است.

از دیگر خروجی‌های گزارش امسال، رابطه بین سطح درآمد (GDP سرانه) و عملکرد نوآوری (نمره GII) و خط روند عملکرد نوآوری مورد انتظار با توجه به سطح درآمد است. به ژگطوری که اقتصادهایی که بالاتر از خط روند، ظاهر می‌شوند، بهتر از حد انتظار عمل کرده‌اند و اقتصادهایی که پایین خط روند هستند عملکرد کمتری نسبت به انتظارات دارند. با این تعریف، ایران بالای خط روند قرار گرفته و عملکرد بهتری نسبت به سطح درآمد خود داشته است.

بهترین رتبه‌های کسب شده توسط ایران در ارکان پیچیدگی بازار، خروجی‌های نوآورانه و خروجی‌های دانش و فناوری هستند که به ترتیب رتبه ۱۹، ۴۳ و ۵۵ را به خود اختصاص داده‌اند.

ایران در بروندادهای دانش و فناوری، بروندادهای خلاق، پیچیدگی بازار، سرمایه انسانی و تحقیقات، زیرساخت بالاتر از میانگین گروه با درآمد متوسط پایین عمل می‌کند. به صورت کلی، ایران در بروندادهای دانش و فناوری، خروجی‌های خلاقانه، پیچیدگی بازار، سرمایه انسانی و تحقیقات و زیرساخت بالاتر از میانگین گروه با درآمد متوسط به پایین عمل می‌کند. از طرفی ایران در این ارکان به غیر از رکن زیرساخت، بالاتر از میانگین منطقه‌ای (آسیای مرکزی و جنوبی) عمل کرده‌است.

در زیر شاخص ۶.۲.۲ که در گزارش ۲۰۲۲ تحت عنوان «کسب‌وکارهای جدید» و در گزارش جدید، تحت عنوان «ارزش یونیکورن» مطرح شده رتبه ایران از ۹۰ در سال ۲۰۲۲ به ۴۸ در سال ۲۰۲۳ صعود کرده است.

از میان ۸۰ شاخص در مورد ۱۰ شاخص، اطلاعاتی از ایران برای ارزیابی در دسترس نبوده‌ است. همچنین اطلاعات ۱۸ شاخص بروز نیست که برنامه‌ریزی و هماهنگی بین نهادی و با نهاد ارزیاب نیاز است تا ارزیابی دقیق‌تر و واقعی‌تری از وضعیت توسعه نوآوری کشور لحاظ شود.

همانند سال گذشته، سه دانشگاه برتر کشور به ترتیب صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و تهران بوده‌اند‌ همچنین تنها شرکتی که ارزیابی برند به وسیله شرکت BRAND FINANCE انجام داده است، بانک پاسارگاد است که ارزشی معادل ۷۵۸.۶ میلیون دلار را کسب کرده است.

کشور ایران همانند سال‌های گذشته، از نظر شاخص‌های خروجی نوآوری نسبت به ورودی‌های نوآوری رتبه بهتری کسب شده است. نقاط قوت اصلی نوآوری ایران شاخص «علائم تجاری بر اساس مبدا» با رتبه ۱، «درصد فارغ التحصیلان علوم و مهندسی» با رتبه ۳، ارزش بازار با رتبه ۵ و شکل‌گیری سرمایه ناخالص با رتبه ۹ جهان است.

در جدول، ۱۰ شاخص برتر کشور ایران در شاخص نوآوری در سال ۳۰۲۳ آورده شده است.

از نظر خروجی‌های دانش و فناوری نیز، ایران در شاخص «حق اختراع بر اساس مبدا» و «هزینه‌های نرم‌افزاری» به ترتیب رتبه ۱۳ و ۱۶ را کسب کرده است که شاخص اخیر نسبت به سال ۲۰۲۲ بهبود یافته و رتبه بهتری کسب کرده است. همچنین رتبه شاخص «اختراعات PCT»، ۴۰ است که نسبت به سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. 

نکته جالب توجه در مقایسه ایران با کشورهای منطقه اینکه کشورهای ایران و اندونزی از نظر شاخص نوآوری در یک سطح بوده و لذا فرصت‌های همکاری‌ دو جانبه فناورانه و نوآورانه می‌تواند به ارتقای جایگاه هر دو کشور بیانجامد.

در کل شاخص‌های بهبود یافته سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ شامل اثربخشی دولت، محیط کسب و کار، پژوهشگران، پایداری اکولوژیکی، تولید ناخالص داخلی به واحد مصرف انرژی، مقیاس بازار داخلی، اشتغال دانش‌بنیان، نفوذ دانش، خانواده‌های اختراع، پرداخت‌های مالکیت فکری، واردات با فناوری‌بالا، واردات خدمات ICT، هزینه‌های نرم‌افزاری، رسیدهای مالکیت فکری، پیچیدگی‌های تولید و صادرات، ارزش برند جهانی و صادرات کالاهای خلاق هستند.
وضعیت نوآوری کشور در تعدادی از سنجه‌ها به گونه‌ای است که ضرورت برنامه‌ریزی برای بهبود برخی از زیرساخت‌ها، تنظیم‌گری، سیاست‌گذاری و بازنگری در برخی از قوانین و سیاست‌های موجود را نشان می‌دهد. 

مهمترین سنجه‌های نیازمند رویکردهای تحولی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات برخط دولت، تنوع صنایع داخلی، بهره‌وری نیروی کار، تولیدات مبتنی برفناوری‌های پیشرفته، صادرات محصولات با فناوری‌های پیشرفته و عملکرد لجستیک هستند.

همچنین گزارش سال جاری شاخص جهانی نواوری با رویکرد خوشه‌های علم و فناوری ارزیابی شده بود که شش خوشه از ده خوشه برتر در منطقه شرق آسیا و در کشورهای ژاپن، کره و چین متمرکز هستند. شهر تهران نیز با رتبه ۳۴ جزو ۱۰۰ خوشه برتر علم و فناوری دنیا شناخته شده که دارای مقالات و درخواست‌های ثبت اختراع از مسیر معاهده PCT بوده است.