یکی از مهمترین مشکلاتی که سیستم آموزشی کشور را تحت تاثیر قرار می دهد؛ عدم آموزش مناسب مهارت های اجتماعی است. مهارت های ارتباطی دانش آموزان باید رشد کافی را داشته باشد. اگر این رشد کم باشد یا به حد مطلوب خود نرسد؛ نتایج آن در عدم برقراری ارتباط موثر با دیگران در سال های بعد نمود پیدا می کند.
در بخش آموزشی کشور ما موانع بسیار زیادی بر سر راه نظام آموزشی کشور وجود دارد که یکی از آنها ضعف ارتباطی و مهارتی درست کودکان است. نهاد ها ی فرهنگی در کشور برنامه درستی را برای آموزش درست و کاربردی به کودکان و ارتقای مهارت های اجتماعی آنان ندارند. ضعف کار را نمی توان تنها در نبود برنامه دید؛ در واقع کسانی که خودشان در مدارس و دانشگاه ها مشغول به کار هستند هم آموزش ها و مهارت های ارتباطی را به درستی آموزش ندیده اند و راه رشد و پیشرفت و زنجیره انتقال مهارت ها و ارتباطات صحیح پاره می شود و حتی اگر پاره نشود؛ زنجیره ای ناقص شکل می گیرد . معلمان و فرهنگیان از جمله افرادی هستند که با مشکلات اقتصادی و حقوق کم در حال کمک به نظام آموزشی کشور هستند.
دکتر حمید مستخدمین حسینی، جامعه شناس، در خصوص یادگیری مهارت های اجتماعی کودکان گفت: کودکان تا هفت سالگی در خانواده؛ هنجارهای اجتماعی، سنت ها، باید و نبایدها را آموزش می بینند و بعد از آن آموزش و پرورش به دو چیز می بایست توجه کند. اولا بحث آموزش عملی را جایگزین تئوریک کند، دوما، که اهمیت زیادی دارد، بحث آموزش مهارت ها؛ مخصوصا مهارت های اجتماعی است. باید پذیرفت به همان اندازه که می خواهیم کشور توسعه یافته داشته باشیم؛ می بایست انسان های سالم وجود داشته باشد، و انسان های سالم بدون آموزش مهارت های اجتماعی به دست نمی آیند.
هشدار؛ آسیب های اجتماعی در کمین آموزش و پرورش
وی در توضیح مهارت ها و رویکرد آموزش و پرورش در خصوص آن ها، گفت: مهارت های اجتماعی شامل خودآگاهی و شناخت خود، ارتباط موثر، تصمیم گیری، مدیریت خشم، تفکر انتقادی و… می شود. متاسفانه در کشور علاوه بر بمباران اطلاعاتی داده و دانش در آموزش و پرورش؛ در خود دانشگاه ها نیز به شدت بر این بمباران ها تاکید می شود. متاسفانه در خصوص مهارت های اجتماعی به معنای واقعی کلمه ما جایی را آن طور که باید در نظر نگرفته ایم که در نتیجه آن این مسئله بر افزایش آسیب های فردی و اجتماعی تاثیر زیادی گذاشته و موجب افزایش آن ها شده است.
او در خصوص اهمیت یادگیری مهارت های اجتماعی توسط کودکان، افزود: در یادگیری مهارت های موثر کودکان یاد می گیرند، چگونه ارتباط صحیح و پایدار برقرار کنند، به اهداف خود برسند و از حقوق شهروندی خود دفاع کنند. با یادنگرفتن این مهارت ها؛ مخصوصا «نه» قاطعانه وقتی کودکان وارد گروه جدیدی می شوند، با اولین پیشنهاد وسوسه انگیز از سمت فردی نابه هنجار در دام انواع و اقسام آسیب های اجتماعی می افتند.
دانش در نظام آموزشی ایران کاربردی نمی شود!
حسینی با تاکید بر اینکه قبل از استفاده از کلمه مهارت باید معنای آن را فهمید، گفت: مهارت به معنای توانایی انجام کار است؛ به این معنا که دانش فراگرفته شده توسط نهاد خانواده، رسانه، آموزش و… را بتوانیم در زندگی روزمره خود کاربردی کنید. این اتفاق در سیستم آموزشی کشور نیافتاده و به همین دلیل معضلاتی مانند معدل پایین معدل دانش آموزان دبیرستانی، وجود دارد.
وی افزود: کودکانی که از فضای عاطفی خانواده وارد فضای آکادمیک، فضایی کاملا متفاوت از فضای خانواده، می شوند در صورتی که حمایت های اجتماعی را به معنای واقعی کلمه از خانواده یاد نگرفته باشند؛ دارای اعتماد به نفس و عزت نفس بسیار پایینی هستند. این کودکان به شدت در محیط های آموزشی دچار مشکلاتی مانند استرس خواهند شد، که نتیجه آن انواع اختلالات فردی و اجتماعی می شود.
ضعف آموزشی بنیادی است
وی با انتقاد از اینکه ما مهارت ها را به کودکان یاد نداده و خودمان هم یاد نگرفته ایم، گفت: با تمام احترامی که برای اساتید قائل هستم ولی ما هیچ کجا مهارت های ارتباطی را به اساتید و فرهنگیان آموزش نداده ایم. کدام استاد ارتباط موثر و پایدار با دانشجو را یاد گرفته؟ کدام استاد یاد گرفته است انگیزه های لازم را در دانشجو به وجود آورد؟ باید توجه داشت توسعه به وجود نمی آید مگر با وجود سرمایه های سالم و متخصص و این دو باید در کنار هم قرار گیرند، در غیر این صورت دچار مشکلات بی شماری خواهیم شد.
این جامعه شناس افزود: در مهارت های اجتماعی و فرزند پروری با شبکه ای از متغیرها روبرو هستیم و نه با زنجیره ای از آن ها. به عنوان مثال هیچ برنامه ای در خصوص فرزند پروری و مهارت آموزی برای دو فردی که با فرهنگ های متفاوت با یکدیگر ازدواج کرده و بچه دار می شوند، وجود ندارد. برخی از کودکان دبستانی با اختلالی تحت عنوان املاء یا مشق نویسی مواجه هستند. این اختلال به این شکل است، که کودک نمی تواند قلم را در بهترین شکل خود در دست گیرند. متاسفانه هیچ برنامه ای برای آگاهی رسانی در خصوص این اختلال وجود نداشته و والدین با این تفکر که فرزندشان نمی خواهد درس های خود را بخواند یا سرکش شده با آن برخورد می کنند.
او در ادامه به اهمیت روابط پرداخت و گفت: یادمان نرود هرچقدر رابطه میان والدین و فرزندان قوی تر باشد به همان اندازه همبستگی و انسجام بیشتر می شود؛ و در کنار آن هر چه انسجام و همبستگی بیشتر باشد احتمال آسیب های اجتماعی کاهش پیدا می کند. بنابراین لازم است، ابتدا مهارت های لازم در خصوص زندگی، همدردی، کار تیمی و… اولویت در قرار گرفته و بعد از آن به فراگیری دانش توجه شود. رفتار در سه طبقه تغییر می کند؛ علم، دانش و مهارت. متاسفانه در سیستم آموزشی کشور تنها علم و دانش مورد توجه بوده و از مهارت غافل هستند که نتیجه آن حضور فارغ و التحصیلان بی شمار و بی کار است.
او در پاسخ به این سوال که مهم ترین سازمان را در این خصوص چه کسی می داند، گفت: با توجه به ضریب نفوذ آسیب های اجتماعی در این حوزه نمی توانیم شعار دهیم و لازم است وارد کار عملیاتی شویم. ابتدایی ترین کار ممکن این است که به همان اندازه که به سلامت جسمی خود اهمیت می دهیم برای سلامت اجتماعی گروهی که در آن زندگی می کنیم نیز ارزش قائل شویم. ما تنها زمانی می توانیم سلامت اجتماعی را به وجود آوریم که بدانیم چگونه باید زندگی کنیم. بنابراین تمام نهاد ها می بایست در این حوزه حضور داشته باشند.
موفقیت فرزندان اتفااقی نیست، نهاد خانواده به عنوان اولین و مهمترین نهادی که وظیفه انتقال ارزش ها وهنجارهای اجتماعی و شکل گیری شخصیت اجتماعی افراد را در کنار دیگر نهادهای اجتماعی یدک می کشد، نقش اساسی در موفقیت و عدم موفقیت انسان ها بازی می کند.
والدین درجهت رشدجنبه های روانی و اجتماعی کودکان با برقراری تعادل و تعاملات اجتماعی سالم، حمایت های مالی، روانی و اجتماعی، ایجاد فضای امن و رابطه همدلانه و تزریق اعتماد می توانند نقش بسیار اساسی در شکل گیری شخصیت کودکان و شاختن اینده آن ها ایفا کنند.
هر چند که به دلیل مشکلات اقتصادی و درگیری های روزمره برای تامین نیازهای اولیه خانواده آن گونه که مازلو معتقد بود برخی از والدین نمی توانند نقش کامل حمایتی و ابزاری خویش را به بهترین شکل ممکن بازی نمایند؛ اما کودکان برای سالم زیستن و آینده ای موفق به فضای امن، همدلی و اعتماد والدین احتیاج دارند. عدم آموزش مهارت های اجتماعی در پروسه جامعه پذیری از سوی نهادهای اجتماعی موجب آسیب های فردی و اجتماعی بسیاری می گردد که تبعات بسیار زیادی برای فرد و جامعه خواهد داشت.
