مکمل‌های دارویی موادی خاص و پرطرفدار هستند که در حین حال چالش برانگیز هستند. عقاید و نظریات متفاوت در مورد مصرف و یا عدم مصرف این داروها و مکمل ها وجود دارد که مخالفان و موافقان خود را نیز دارد گروهی از صاحب‌نظران آنها توصیه میکنند و گروهی نیز آنها را ضروری ندانسته و بعضا عامل ایجاد بیماری‌های وحشتناک و از دست دادن سلامت بدن می‌دانند.
مکمل‌های دارویی در اشکال و انواع مختلف تولید و مصرف میشود. این داروها همانطور که از نامشان بر می‌آید کامل کننده نقش سایر داروها و غذاها در بدن هستند. این مواد موجب حفظ سلامتی افراد و پیشگیری از بروز کمبودها، بیماری‌ها و عوارض جانبی در فرد میشود. تا جایی که بسیاری از پزشکان و مراجع معتبر پزشکی، مصرف این مکمل‌ها را به عنوان بخشی از مراحل پروسه درمانی توصیه میکنند.
بررسی‌ها نشان میدهد که هرگز و تحت هیچ شرایطی نباید به‌صورت خودسرانه، با توصیه‌ها و تجویزهای غیر اصولی و غیر علمی داروسازان وارد خرید این مکمل ها و داروها شوید. هر شخصی با توجه به نیازهای بدنی خود، نوع تغذیه و فعالیتی که دارد. ممکن است دچار کمبود ویتامین و املاح شود و بطور مثال نمیتوان برای همه افرادی که دچار خواب رفتگی پا میشوند و یا گز گز انگشت دارند تشخیص فقر آهن داد. ضمن اینکه همه کسانی که ریزش مو دارند کمبود روی و منیزیم ندارند. بنابراین با مصرف خودسرانه داروهای مکمل و تقویتی جز اینکه به ارگانهای حیاتی بدن از جمله کبد و کلیه آسیب جدی وارد شود؛ دستاورد دیگری به‌همراه نخواهد داشت. طبق توصیه پزشکان تغذیه و فوق تخصص گوارش هرگز به‌صورت خودسرانه به سمت این داروها نروید برای سنجش هر کدام از موارد کمبود در بدن آزمایشاتی وجود دارد که شما می‌توانید با انجام آنها از نیاز خود به این مکمل‌ها اطمینان حاصل کنید.
ایرج خسرونیا پزشک و فوق تخصص گوارش در گفتگو با گسترش نیوز درباره مصرف خودسرانه مکمل‌های دارویی هشدار داد و گفت: خوردن دارو بدون مجوز پزشک اصلا توصیه نمیشود. این پزشک است که پس از معاینه دقیق بیمار خود و تشخیص نیاز او، داروی مورد نیاز را تجویز خواهد کرد. هر دارویی بدون مجوز و تشخیص درست وارد کبد و کلیه و مغز و خون خواهد شد و اثرات بدی را در این ارگان‌ها برجای می‌گذارد. این پزشک فوق تخصص گوارش تاکید کرد که داروها یک دوره درمان برای بیمار تجویز میشود و بیمار نمی‌تواند بنا برنیاز شخصی همان درمان را ادامه دهد.
خسرونیا درباره بیمارانی که به‌علت مصرف خودسرانه داروها خصوصا مکمل‌ها مراجعه میکنند بیان کرد: بسیاری از افرادی که بدنبال مصرف غیر ضروری مکمل مراجعه میکند؛ آسیب‌های وحشتناک به کبد، کلیه، اندام‌ها و ارگان های حیاتی بدن را تجربه کرده اند. بخصوص جوانان و ورزشکاران بدنبال دریافت مکمل‌های پروتئینی با بزرگ شدن کبد و التهاب این اندام مراجعه میکنند. بسیاری از باشگاهها با توصیه به مصرف این مکمل ها و برنامه نادرست تغذیه و ورزشی باعث آسیب های جدی و جبران ناپذیر به بدن ورزشکار میشوند.
این پزشک فوق تخصص با اشاره به علت مراجعه این بیماران به پزشک گفت: این افراد بدنبال زردی و آب اوردن شکم مراجعه میکنند و بسیاری نیز دچار بزرگ شدن کبدبصورت مشهود را دارند. قدرت جسمانی این افراد نیز کاهش پیدا میکند و اگر این روند نادرست ادامه پیدا کند باعث نارسایی کبد و احتمال نیاز به پیوند کبد خواهد شد .
خسرونیا تاکید کرد: افراد بسیاری با داشتن علایمی مشابه به داروخانه ها مراجعه و از داروسازان مشورت میگیرند و آنها دارویی برای بیمار تجویز میکنند. در ادامه از این پزشک فوق تخصص سئوال شد که آیا میتوان به صحبت داروسازان اعتماد کرد و داروهایی را جهت درمان دریافت کرد، گفت: داروسازان به هیچ عنوان حق تجویز دارو بدون مجوز و نسخه پزشک را ندارند .
وی در پایان گفت: توصیه میکنم که هیچ شخصی بدون مجور پزشک بصورت خودسرانه دارو مصرف نکند و به حرف اطرافیان و افراد غیر متخصص گوش نکند و در مورد مصرف هرگونه دارو با پزشک مشورت نماید.
کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند امگا ۳ در دنیا غوغا کرده است
در ادامه منصور رضایی یکی از اساتید دانشگاه شهید بهشتی و متخصص تغذیه در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: همه ما برای رشد خوب و سالم ماندن و مقاومت در برابر بیماری‌ها نیاز به مصرف مواد غذایی داریم. این مواد ضروری شامل کربوهیدرات‌ها چربی‌ها قندها، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، املاح و مایعات هستند.
رضایی گفت: ویتامین‌ها و املاح را ریز مغذی می‌نامند. بنابراین نیاز های ما شامل درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها است. اگر هر شخص بتواند در طول روز از ۶گروه غذایی با حداکثر تنوع استفاده کند نیاز به مکمل ها به حداقل میرسد. این ۶ گروه غذایی شامل میوه و سبزی، غلات، حبوبات، لبنیات و پروتئین است که اگر روزانه اینها دریافت شود، معمولا نیاز های مارا رفع میکند.
وی بیان کرد: مشکل ما ایرانی‌ها این است که سفره های غذایی تکراری داریم و به خوردن آنها عادت داریم. بخش عظیمی از سفره های ما را کربوهیدرات و برنج تشکیل میدهد و ما درطول یک ماه بارها و بارها گوشت و مرغ مصرف میکنیم ولی دریغ از یک بار مصرف ماهی و میگو . مشکل ما در کجاست ؟ مشکل ما این است که ما تنوع غذایی نداریم چون خود مراقبتی نداریم و غذا خوردن ما حساب و کتاب ندارد و بر اساس روتین و عادت است. همین موضوع باعث میشود که بسیاری از مواد معدنی و مورد نیاز نهفته در غذاها به بدن ما نرسد.
این استاد دانشگاه گفت: مصرف بعضی مکمل ها از نوزادی شروع میشود و از سه روزگی شروع به دادن قطره ویتامین AD می کنیم. اما نیازهای این فرد سه روزه با یک فرد ۹۳ ساله فرق میکند. در شرایط خاص بعضی از افراد نیاز به مصرف روزانه ویتامین ها و مواد معدنی دارند مثلا خانمهای بارداری که مشکلات گوارشی خاصی دارند و تنوع غذایی خاصی ندارند، جذب مواد غذایی در آنها ایده آل نیست، به انها توصیه می کنیم حتما بصورت روزانه اهن و اسید فولیک یا ید و فولیک و یا کلا مولتی ویتامین مصرف کنند. که اینها موردی است و برای همه خانمهای باردار چنین توصیه ای انجام نمیشود یا مثلا یک سالمند بدلیل مشکلات سو جذب به ویتامین B12 نیاز پیدا کندومصرف این مکمل ها کاملا موردی است . اما جو بازار و فشار بازار و پول باعث شده با تبلیغات وحشتناک و شدید در فضا مجازی احساس نیاز در شخص ایجاد شود و این کمبودها به آنها القا شود. در واقع نیاز کاذب ایجاد میکنند تا منفعت میلیاردی دستهای پشت پرده از این فضای آشوب برانگیز پر شود . بیشترین نیاز به مکمل های دارویی در دوران بارداری شیردهی و دوران نقاهت بیماری و پس از جراحی و ترمیم بافتها و کسانی که دچار ضعف ایمنی شده باشد و ضعف عضلانی دارندتجویز میشود.
رضایی ادامه داد: یکی از مشتریان پرو پا قرص این مکمل ها مادران شاغل است . به دنبال عدم حضور در کنار فرزند شان و ترمیم عذاب وجدان خویش وبا فرستادن کودک به مهدهای خصوصی و کتابهای عجیب خریدن و معلم های خصوصی بی دلیل گرفتن و مکل های غذایی گرفتن که ان کمبودهای حضور فیزیکی خود را جبران کنند.
رضایی گفت: همانطور که همگی اگاه هستیم شیر مادر کامل ترین غذا برای نوزاد است ولی از روز سوم تولد به نوزادان دادن قطره های مکمل شروع میشود یا برای وزن گیری کودک از ۶ ماهگی شروع به دادن قطره اهن میکنند و یا مولتی ویتامین و B12 برای نوزاد انجام میشود. اما تا یک دوره ای این کارها انجام میگیرد و سپس نیازی به دادن مکمل ها در دوران رشد نوزاد نیست.
در مورد مکمل های باشگاهی این استاد دانشگاه گفت: برای جذب بیشتر مشتری و خوشایند بودن حال مخاطب پس از مصرف مکمل ها موادی بصورت غیر علمی بخصوص مکمل های باشگاهی اضافه میشود. بخصوص بحث شبه هورمون هاست مثل هورمونهای آنابولیکی مثل انسولین مثل هورمون رشد مثل کورتون ها که بدنبال مصرف آن فرد دچار احساس خوشایند میشود که به آنها عادت میکندو معتاد به ان مواد میشود .یقینا هورمون اضافه متابولیسم فرد را دچار مشکل خواهد کرد و اولین که جایی که درگیر خواهدشد کبد و کلیه های بیمار خواهد بود . بهترین و امن ترین مکملی که به ورزشکاران میدهند مکمل های پورتینی است که همان نیز نیاز به اب را بشدت بالا میبرد . که اگر این اب را به موقع ودرست مصرف نشود ممکن است ورزشکاران دچار نارسایی کلیه ها وکبد شوند.
توصیه این استاد دانشگاه برای پیشگیری از مصرف خودسرانه این مکمل ها این بود که ابتدا از متخصص مربوطه در ان حوزه مشورت کنند و به حرف اطرافیان و افراد غیر علمی گوش نکنند و صرفا با شنیدن اینکه مکمل و فراورده ای کاملا گیاهی است گمان نکنند که بی خطر و بی ضرر است. چرا که هرویین و تریاک هم گیاهی است ولی ایا بی خطر است و مصرف ان خوب خواهد بود ؟
رضایی ادامه داد: باید یاد بگیریم که ما به یک علت دچار مشکل دچار بیماری نمیشویم با یک راهکار هم خوب نخواهیم شد.مثلا شخصی که چاق است برای کاهش وزن نیاز به رژیم غذایی درست و انجام ورزش های درست و نیز روانشناسی خوب همکاری چند جانبه برای رسیدن به هدف مورد نظر نیاز دارد.قاعدتا ایرانی ها اینطور هستند که مشکلاتشان و بدبختی هایشان را با خوردن یک قرص و یا یک ناجی میخواهند حل کنند.
رضایی در انتها بیان داشت: سفره غذایی ما ایرانی ها تنوع غذایی لازم را ندارد . غذاهای ما فوق العاده تکراری است و بخاطر ارزان بودن و یا در دسترس بودن به این سو کشانده شده است.اما برای نیاز به ویتامین ث شما نباید قرص انرا بخورید بلکه بهتر است که مرکبات مصرف کنید و اسید فولیک فیبر و اب و ویتامین ث را نیز دریافت خواهید کرد. یا مثلا بعضی بدنبال جبران نخوردن ماهی امگا ۳ مصرف میکنند که اینجا با نخوردن ماهی، ید، اهن و سلنیوم را از کجا دریافت خواهد کرد ؟ پس بهتر است بجای مصرف قرص های رنگ وارنگ و جور واجور سبد و سفره غذایی متنوعی را داشته باشید که تمامی انچه را که نیازتان است در طول یک روز از مواد غذایی تازه دریافت کنید. چه بسا که دریافت غیر اصولی این مکمل ها با یکدیگر مانع جذب شان شود و خطرات دیگری برای کبد و کلیه های فرد ایجاد کند.
سخن پایانی
در انتها باید دقت کرد که همه افراد نیاز به دریافت مکمل های دارویی ندارند و اینکه عده ای به توصیه و تجویز افراد غیر متخصص مثل داروساز ها و عطارها سلامت خود رابا خطر مواجه نکنند . به گفته متخصصان و کارشناسان باید در طول روز سفره غذایی کاملی را داشته باشید تا بتوانید خود را از دریافت مکمل های متنوع تقریبا بی نیاز کنید. در حال حاضر با توجه به داده هایی که وجود دارند تنوع اینهمه مکمل ها بغیر از بحث مافیاهای ذینفع از این مسیله توجیح دیگری ندارد. در انتها خاطر نشان میکنیم که با خوردن داروهای مکمل غذایی شما بی نیاز از خوردن ان ماده نخواهید شد. چراکه ان ماده غذایی ابعاد مختلفی از ویتامین و املاح قابل جذب تری را خواهد داشت. با شنیدن صحبت ها و تبلیغات دروغین در رسانه ها گول نیاز به مصرف این مکمل های را درخود احساس نکنید . چرا که بسیاری از این مواد مازاد هستند و برای مصرف روزانه بدن ضرور ی نیستند و درنتیجه جذب نخواهند شد. بنابراین با دور ریختن پول خود و اسیب به ارگانهای حیاتی بدن سلامتی خود رابه خاطر نیاندازید. سبک زندگی سالمی داشته باشید و از غذاهای متنوع استفاده کنید.
