محمدرضا نیک‌نژاد-کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش
به‌راستی چرا مدارس ما در زمینه تجهیزات فقیر هستند؟ واقعیت این است که امکانات مدارس ما بسیار اولیه و ابتدایی است و در این بخش دچار ضعف جدی هستیم. مدارس ما چه قدیمی، چه نوساز در این بخش فقیر هستند. عموم مدارس ما خیرساز هستند و بودجه‌های دولتی چندان در تجهیز یا نوسازی آنها استفاده نمی‌شود. هزینه‌های جاری مدارس هم در قالب مشارکت‌های مردمی و… عموما از جیب خانواده‌ها تامین می‌شود. از سویی، تامین تجهیزات مدرسه، تجهیز کتابخانه‌ها و کارگاه‌ها باتوجه به هزینه‌های بالایی که دارند، با کمک‌های مردمی خیرین سخت است؛ ازاین‌رو مدارس دولتی عادی از تجهیزات آموزشی و کمک‌آموزشی استاندارد و به‌روز محروم هستند. البته گاه کمک‌هایی هم از سوی مردم انجام می‌شود که جوابگو نیست؛ کمک دولت هم بسیار اندک و ناچیز است.
وضعیت مدارس ما در تامین وسایل و تجهیزات‌آموزشی خوب نیست و بودجه‌ای که به آموزش‌وپرورش اختصاص پیدا می‌کند، دست‌کم یک‌سوم آن، کسر بودجه است و براساس گفته وزرا در دوره‌های مختلف از عددی هم که به‌عنوان بودجه تایید می‌شود، ۹۸ درصد و چه‌بسا بیشتر، صرف هزینه‌های جاری و حقوق معلمان می‌شود؛ بنابراین برای تجهیز مدارس اعتباری باقی نمی‌ماند. در اشل‌های جهانی ۷۰ تا ۸۰ بودجه آموزش‌وپرورش برای پرداخت هزینه‌های جاری و ۲۰ درصد تنها برای کیفیت‌بخشی به آموزش است، حال آنکه در کشور ما ۹۸ تا ۹۹ هزینه جاری و پرسنلی است و در نهایت، یک یا در حالت خوش‌بینانه، ۲ درصد برای کیفیت‌بخشی که تجهیزات آموزشی و کمک‌آموزشی مدارس در ذیل آن قرار دارد، می‌ماند که باتوجه به وسعت نیاز این بخش، در عمل این عدد به‌جایی نمی‌رسد.
به دلایل گوناگون، شاهد هستیم که در کشور ما به تجهیز مدارس اهمیت داده نمی‌شود. پرداخت حقوق معلمان و پرسنل، اولویت نخست است و متاسفانه در این بخش هم شاهد رضایتمندی آنها نیستیم. البته در حرف، تجهیز مدارس و بروزرسانی و استاندارد بودن آنها مطرح می‌شود، اما از حرف تا عمل فاصله بسیار است. عموما بودجه آموزش‌وپرورش در این بخش هزینه نمی‌شود. گاه خود مدارس اقدام به تجهیز مدارس می‌کنند، اما در این زمینه از سوی آموزش‌وپرورش شاهد روند سیستماتیکی نیستیم. متاسفانه سال‌هاست در آموزش‌وپرورش در مسیر اشتباه کنکور گام برمی‌داریم و گویی هدفی جز عبور از سد کنکور برای نهاد عریض و طویل آموزش و پرورش مهم نیست. رویکرد آموزش‌وپرورش، کنکورمحوری است که این رویکرد، سایر بخش‌ها از جمله کیفیت آموزش را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. به‌جای تجهیزات آموزشی و کمک‌آموزشی برنامه‌های کنکوری و به‌عنوان نمونه استفاده از فلان دبیر که قبولی کنکور داشته در اولویت است و برای آن‌هم مدرسه و هم دانش‌آموزان حاضرند هزینه پرداخت کنند، اما تامین اعتبار برای بالا بردن کیفیت آموزش سخت است. این‌گونه است که مدارس ما در زمینه تجهیزات آموزشی و کمک‌آموزشی فقیر هستند.
مشکل اصلی ما در حوزه آموزش اینجاست که به تعریف درستی از کیفیت آموزشی نرسیده‌ایم. به‌نظرمن، کیفیت آموزش یعنی از ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانش‌آموز، ۱۰ نفرشان پژوهشگر شوند. این هم با حرکت به‌سمت کیفیت‌بخشی واقعی به مدرسه محقق می‌شود که در بخشی از آن تجهیزات و امکانات آموزشی و کمک‌آموزشی قرار دارد. آموزش و یادگیری اصل مهمی است که در مدارس و مراکز آموزش باید محقق شود و محور کلیدی در فعالیت‌های آموزش و پرورش است. راهکار حل مشکلات کنونی که فضای آموزشی کشور را تحت‌تاثیر قرار داده، توجه به آموزش واقعی است. اگر به‌معنای واقعی در بین سیاست‌گذاران تا مسئولان و خانواده‌ها، آموزش معنا و جایگاه درست و استاندارد خود را پیدا کند، بخش زیادی از مشکلات این بخش برطرف می‌شود. متاسفانه در برنامه‌های کلان، آموزش‌وپرورش در اولویت نیست در حالی که در دنیا دومین بخشی که بسیار موردتوجه است و اعتبارات زیادی هم به آن اختصاص داده می‌شود، آموزش‌وپرورش است. در یک کلام، آموزش کنش فرهنگی است. در اینجا مطالعات روانشناختی می‌تواند مسیر حرکت را روشن و شفاف کند. در بخش زیادی از هرم مازلو، یعنی بخش تحتانی آن، نیازهای فیزیولوژی است که تا این نیازها چه در سطح جامعه و چه مدرسه برآورده نشود، فرد به لایه‌های بالاتر نخواهد رسید. متاسفانه بیش از ۸۰ تا ۹۰ جامعه ما در سطح نیازهای فیزیولوژی مانده‌اند و تا از این مرحله عبور نکنند، به سطوح بالا نمی‌رسند. در این میان، آموزش در سطوح بالا قرار دارد و این‌گونه است که در جامعه ما برای آموزش و البته آموزش باکیفیت، ارزشی قائل نیستند و در سیاست‌گذاری‌های کلان نیز به این موضوع توجه چندانی نمی‌شود./ روزنامه صمت
