رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، با بیان اینکه کتاب‌های آموزش دینی، «دین و زندگی» و «پیام‌های آسمان» بیش از ۱۰ سال است در مدارس تدریس می‌شود، گفت: دانش آموزان احساس نیازی در حوزه معارف دینی می‌کنند که شاید بشود گفت به آن میزانی که انتظار می‌رفت، این نیاز را تامین نکرده‌ایم.
علی لطیفی اظهار کرد: کتاب‌های آموزش دینی، کتاب‌های دین و زندگی و پیام‌های آسمان ما بیش از ۱۰ سال است که در مدارس تدریس می‌شود.
وی با بیان اینکه زمانه تغییراتی کرده است، ادامه داد: دانش آموزان احساس نیازی در حوزه معارف دینی می‌کنند که شاید بشود گفت به صورت کلی در حوزه دینداری و سبک زندگی دینی در کتاب‌ها، به آن میزانی که انتظار می‌رفت، این نیاز را تامین نکرده‌ایم. علی‌القاعده برای این دوره جدید و در پاسخ به این نیاز جدید، باید طرحی نو دراندازیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در بخش دیگر سخنان خود در پاسخ به سوالی درباره چرایی ضعف در آموزش زبان انگلیسی در مدارس توضیح داد: ما در اجرا ضعف داریم. مقرر شده است در بازه شش ماهه گزارشی درباره وضعیت کیفیت آموزش زبان در مدارس آماده شود تا بر پایه آن، مجموعه‌ای از تصمیمات را اتخاذ کنیم. در این زمینه ضعف داریم و عمده آن به نحوه اجرا باز می‌گردد. رویکرد فعلی کتب زبان انگلیسی در مدارس رویکرد ارتباطی است که از طریق آن گام‌های خوبی برداشته شده است.
لطیفی تاکید کرد: می‌توان گفت از جمله مهمترین عوامل اجرای ضعیف آموزش زبان انگلیسی در مدارس حجم زمانی است که برای آموزش این زبان در مدارس اختصاص داده شده است و از سوی دیگر به اندازه کافی از دبیر باکیفیت نیز برخوردار نیستیم.
آموزش زبان‌های جدید در مدارس سیاسی نیست
وی همچنین در پاسخ به چرایی تصویب آموزش زبان‌های خارجی جدید اعم از چینی در مدارس و مختار بودن دانش آموزان در خصوص انتخاب بین زبان انگلیسی و سایر زبان‌ها برای آموزش در مدرسه، تصریح کرد: در حال حاضر در برنامه درسی خیلی از کشورها در زمینه آموزش زبان، شاهد تنوع هستیم. دانش آموزان برخی کشورها از بین ۱۰ الی ۱۵ زبان مختلف می‌توانند انتخاب کنند که کدام یک را در مدارس آموزش ببینند.
معاون وزیر آموزش و پرورش، تاکید کرد: بنابراین اصل اینکه ما این امکان را قانونی فراهم کنیم تا دانش آموزانی که می خواهند انگلیسی را انتخاب نکنند و به جای آن زبان دیگری را انتخاب کنند، یک فرصت قانونی و نقطه مثبتی است. برخی می گویند این اتفاقی سیاسی است درحالی که اصلا این اتفاق سیاسی نیست.
آماده اجرای آموزش «زبان‌های خارجی جدید» نیستیم
لطیفی با بیان اینکه درباره آموزش زبان‌های غیر از انگلیسی، باید برخی تمهیدات و طراحی‌ها را در سطح تولید محتوا و برنامه ریزی داشته باشیم، ادامه داد: مسئولیت اجرا این مصوبه را بر عهده نداریم اما تولید محتوا و برنامه ریزی در این زمینه ماموریت سازمان است. سازمان برای زبان آلمانی و فرانسه هم این کار را انجام داده است و برای زبان‌های جدید نیز برنامه ریزی خواهد داشت. البته برای زبان‌های جدید به این شکل که خودمان تولید کننده باشیم پیش نخواهیم رفت بلکه استانداردهایی را عرضه می‌کنیم تا دیگر تولید کنندگان محتوا و کسانی که در زمینه آموزش زبان کار کرده‌اند، محتوا را تولید کنند.
وی در پاسخ به این انتقاد که به نظر نمی‌رسد آموزش زبان‌های خارجه غیر از انگلیسی موفق پیش رود چراکه هم‌اکنون در زمینه آموزش زبان انگلیسی نیز ضعف داریم، تاکید کرد: ماموریت سازمان تولید محتوا در زمینه آموزش زبان‌های خارجه جدید و نه اجرای این مصوبه است. در حال حاضر صرفا چشم انداز و ذهنیت برای اجرای این امر داریم. از جمله مهم ترین پیشنهادها استفاده از ظرفیت‌های آموزش غیر حضوری و تکمیل آن به کمک برخی از آموزشگاه‌های زبان است که این امر نیز نیازمند همت جدی در اجراست. به نظر من آموزش و پرورش در وضعیت فعلی برای اجرا این مصوبه به صورت کامل آماده نیست.
آموزش زبان آلمانی و فرانسه که هنوز محقق نشده!
کتاب آموزش زبان آلمانی توسط آموزش و پرورش تولید شده اما امکانات تدریس در مدارس نداریم
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، یادآور شد: علیرغم تولید محتوای زبان آلمانی و فرانسه در سازمان، شاید موانعی در این چند سال وجود داشته که باعث شده اجرای زبان آلمانی و فرانسه نیز رخ ندهد. در حال حاضر ما کتاب آموزش آلمانی پایه هفتم را در سازمان داریم. کتاب خوبی هم تولید شده است یعنی اساتید دانشگاهی فعال در زمینه آموزش زبان آلمانی در این کتاب سرمایه گذاری کرده‌اند اما چون امکانات اجرا (تدریس) در مدارس فراهم نبوده این اتفاق رخ نداده است.
برای آموزش زبان‌های خارجی جدید با مطلوب فاصله داریم
معاون وزیر آموزش و پرورش عنوان کرد: آموزش و پرورش در زمینه تمهید شرایط برای اجرای مناسب این مصوبه (آموزش زبان‌های خارجی جدید مثل چینی در مدارس) با وضعیت مطلوب فاصله دارد. سال گذشته تعاملاتی با معاونت متوسطه و سازمان مدارس غیر دولتی داشتیم و اعلام کردیم که حاضریم برای آموزش دبیرانی که می‌خواهند این دروس آلمانی و فرانسه را تدریس کنند، کمک کنیم اما موانعی پیش آمد و این اتفاق نیافتاد.
کمبود کتاب درسی نداریم و بعضا بیش از نیاز کتاب درسی چاپ کردیم
لطیفی در بخش دیگر سخنان خود درباره آخرین وضعیت ثبت سفارش کتب درسی بیان کرد: از لحاظ کمبود کتاب مشکلی نداریم. کتاب‌ها به تعداد کافی چاپ شده‌اند و حتی بر اساس برآوردها ما هر سال کمی بیشتر از نیاز، کتاب درسی چاپ می‌کنیم.
سامانه ثبت سفارش کتب درسی تا ابتدای سال تحصیلی باز است اما زودتر ثبت سفارش کنید!
وی با اشاره به اینکه دانش آموزان باید ابتدا ثبت نام خود را در مدارس قطعی کرده و سپس ثبت سفارش کتاب را انجام دهند، خاطر نشان کرد: ما سامانه ثبت سفارش کتب درسی را تا ابتدای سال تحصیلی باز نگه می داریم اما خواهش داریم خانواده‌ها هرچه زودتر سفارش کتب درسی را ثبت و نهایی کنند. ما کتب درسی را به مدارس ارسال می‌کنیم و مدارس به دانش آموزان توزیع می‌کنند. از این رو پیش نیاز ثبت سفارش کتب درسی، ثبت نام قطعی دانش آموز در مدرسه است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، روند ثبت سفارش کتب درسی را مثبت دانست و افزود: ثبت سفارش کتب درسی لزوما از سوی مدرسه انجام نمی‌شود و خانواده‌ها می‌توانند خودشان وارد سامانه ثبت سفارش کتب درسی شوند و کتاب سفارش دهند.
معاون وزیر آموزش و پرورش درباره تامین کاغذ کتب‌های امسال افزود: کتاب‌های درسی امسال که دانش آموزان از مهر ۱۴۰۲ در مدرسه می‌بینند، با حدود ۷۰ درصد کاغذ و ۱۰۰ درصد مقوای جلدِ تولید داخل عرضه شده است. این میزان توزیع کتب با کاغذ داخل برای اولین بار است که محقق می‌شود. برای کتب سال بعد که الان کاغذ آن را خریداری می‌کنیم نیز شرکت‌های داخلی تولید کاغذ تعهد داده‌اند که ۱۰۰ درصد نیاز ما را تامین کنند. بنابراین سال بعد کلیه کتب درسی با کاغذ ایرانی تامین می‌شود و این در حالی است که سال‌های قبل برای واردات کاغذ مشکلاتی داشتیم، اما اکنون ما در تامین کاغذ خودکفا می‌شویم.
به گزارش ایسنا، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش دربخش دیگر سخنان خود توضیح داد: سال گذشته اقداماتی برای به‌سازی بصری و زیبایی شناختی کتب درسی انجام دادیم و امسال هم این امر را در دستور کار داریم.
حدود هشت کتاب ارتقاء هنری داشتند
سال آینده ۸۰ تا ۱۰۰ عنوان کتاب به‌سازی و ارتقای هنری می‌شوند
وی ادامه داد: در اردیبهشت و خرداد امسال بخش قابل توجهی از کتاب‌های درسی را چاپ‌سپاری کردیم و امسال تعدادی از کتاب‌هایی را که پارسال به‌سازی زیبایی شناختی آنها را انجام داده بودیم ارائه می‌دهیم. حدود هفت الی هشت کتاب اصلاح و ارتقای هنری داشتند.
معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه امسال برنامه ریزی کرده‌ایم تا تعداد بیشتری از کتب‌ها را به‌سازی زیبایی شناختی کنیم، گفت: اینکه چه تعداد از کتاب‌ها را به سازی زیبایی کنیم بستگی به نحوه رعایت کردن زمان‌بندی چاپ‌سپاری دارد اما در حال حاضر برنامه داریم برای حدود ۸۰ الی ۱۰۰ عنوان کتاب کار، ارتقای هنری را انجام دهیم و اگر برنامه‌ریزی را درست رعایت کنیم سال آینده این تعداد کتاب را با ارتقای هنری خواهیم داشت.
لطیفی با بیان اینکه امسال ۹۹۰ عنوان کتاب چاپ کردیم، ادامه داد: در زمینه‌های رایج دانشی و به جز کتب مربوط به رشته فنی و حرفه‌ای که با توجه به تحولات علمی و آموزشی، کتب این رشته نیاز به تغییرات دارند، برای ایجاد تغییر در کتب یک عمر پنج تا ۱۰ ساله را در نظر می‌گیریم. از این رو به روز رسانی و تغییر در کتب درسی بخش ضروری فرآیند تعلیم و تربیت است. زمانی می‌توان گفت که این تغییرات در کتب درسی باعث اختلال می‌شود که هر سال این تغییرات را انجام دهیم.
به گفته وی در حال حاضر وضعیت کتب درسی به گونه‌ای است که از تالیف عمده آنها چیزی در حدود پنج تا ۱۰ سال گذشته است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: الان در دوره‌ای قرار داریم که باید به طور طبیعی انتظار ایجاد تحول اساسی در کتب درسی را داشته باشیم. بخشی از برنامه ریزی فعلی ما در سازمان نیز طراحی برای چنین تحولی است، یعنی در سازمان برای آماده سازی اسناد میانی و برنامه درسی و نقشه پشت کتب درسی طراحی می‌کنیم.
اعضای شوراهای تالیف کتب درسی مادام العمر عضو شورا نیستند
معاون وزیرآموزش و پرورش درباره نحوه به کارگیری اعضای شورای تالیف کتب درسی که تغییرات کتب درسی را انجام می دهند، توضیح داد: در سازمان با توجه به تنوع رشته‌ها و دروس، بیش از ده‌ها شورای تالیف داریم. در شورای تالیف چارچوب کلی مشخص می‌شود اما بسیاری از اعضای شورای تالیف از مجموعه‌های خارج از سازمان هستند. احکام اعضای این شوراها معمولا دو ساله است و اینطور نیست که اعضاء، مادام‌العمرعضو شورای تالیف باشند.
وی در پاسخ به سوالی درباره اهمیت به روز بودن اعضای شورای تالیف کتب درسی برای ایجاد تغییرات متناسب با علم روز در کتب درسی، گفت: ما برای انتخاب این اعضاء معیارهایی داریم اما چه بسا افرادی هستند که خود را به روز نگه می‌دارند. ادامه همکاری با این اعضاء تصمیمی است که سازمان طی فرآیندی با توجه به بازخورد اعضای شورا اتخاذ می‌کند. اینکه اعضاء تعامل خوبی داشته باشند، به اقتضای آموزشی کردن فرآیند تالیف کتب تن دهند و اینکه خود را به روز نگه دارند از جمله مسائل مهمی است که باعث می‌شود آنها تثبیت شوند و یا تصمیم بر تغییر آنها گرفته شود.
لطیفی در عین حال تاکید کرد: البته انکار نمی‌کنم که با توجه به تنوع عناوین درسی، نیازمند اصلاح و ارتقای برخی از این زمینه‌ها باشیم. زمانی آمار گرفتم و متوجه شدم حدود ۴۰۰۰ نفر کارشناس بیرون سازمانی با شوراهای تالیف در سازمان همکاری می‌کنند. بنابراین با توجه به این حجم، همیشه امکان ارتقاء داریم و این دغدغه در سازمان به صورت جدی است که خود را به روز کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به سوال دیگری درباره مواد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنی بر اینکه حداقل ۱۰ و حداکثر ۲۰ درصد محتواهای کتب درسی باید متناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی دانش آموزان باشد، اظهار کرد: این الزامی است که باید آن را محقق کنیم. دلیل آن نیز این است که ما در مناطق و فرهنگ‌ها و اقلیم‌های مختلف شرایطی داریم که نمی‌توان به صورت متمرکز از تهران برای همه آنها تصمیم گرفت. باید برای این موضوعات هدف گذاری را از سازمان و ستاد به صورت متمرکز انجام دهیم اما چگونگی اجرا و نوع محتوای انتخابی را بر عهده مناطق بگذاریم. در واقع هدف از این امر نوعی کاستن از تمرکزگرایی حداکثری است که الان در آموزش و پرورش وجود دارد.
وی ادامه داد: دراین راستا سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برنامه “بوم” به معنای برنامه ویژه مدرسه را آماده کرد. از طرف دیگر در برخی کتب مثل فارسی درس‌های آزاد تدوین شد تا معلمان و مدارس به اقتضای مسائل فرهنگی در بوم خود محتواها را تولید کنند. در عین حال معتقدیم اجرای این بند از سند تحول آنگونه که باید و شاید خوب پیش نرفته است چراکه در جدول عناوین دروس که زمان کلی آموزش را برای مدرسه مشخص می‌شود، پیش بینی قدرتمندی را نسبت به این بند نداشتیم.
معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: از این رو به دنبال این هستیم آزادسازی برنامه درسی را به صورت نسبی محقق کنیم و چارچوبی را به مدرسه دهیم تا متناسب با شرایط خود طراحی محتوا داشته باشد. بنابراین اینگونه نیست که ما کتاب مجزایی برای استان ها تالیف کنیم. این امر همانند کتاب جغرافیای استان‌ها است که در استان‌ها اجرا می‌شود و بخشی از درس جغرافیای عمومی دانش آموزان محسوب می‌شود اما چارچوب آن را سازمان پژوهش مشخص کرده و هر استانی خودش کتاب جغرافیای استان خود را تالیف کرده و اصلاحات آن را انجام می‌دهد.
محتوای زائد در کتب درسی داریم؟
لطفی در پاسخ به سوال دیگری درباره محتوای زائد کتب درسی، عنوان کرد: این یک سوال چالشی است چراکه این امر بستگی به این دارد که ما چه معیاری را برای زائد بودن محتواها در نظر بگیریم. مثلا از یک منظر برخی بحث‌های تخصصی که در کتب زیست شناسی و ریاضی و فیزیک مطرح می‌شود از نظر عموم مردم زائد است اما همین بحث‌ها و محتواها از نظر متخصصان موضوعی، زمینه‌ای برای تحصیلات دانشگاهی است و زائد نیست.
وی در عین حال اظهار کرد: باید این امر را بپذیریم که بخشی از محتواهایی که در کتب درسی داریم، یا نافع نیستند یا به تعبیر دقیق‌تر اولویت آموزش نیستند. این وضعیت واقعی ما است اما اینکه چرا به این وضعیت گرفتار شدیم خیلی مهم است. یکی از دلایل این امر آن است که جهت‌گیری غالب نظام آموزشی ما متاسفانه به سمت آموزش عالی است و ما باید این امر را اصلاح کنیم. نقطه تمرکز اساسی نظام آموزش عمومی باید آماده کردن دانش آموزان برای بهره‌مندی و کسب یک سری از شایستگی‌های پایه و عمومی باشد. نظام آموزشی باید به این چرخش تن دهد. ما بخش قابل توجهی از انرژی خود را در سازمان برای فراهم کردن شریط تحقق این چرخش قرار داده‌ایم اما کار بسیار دشواری است.
لطیفی گفت: هم نظام آموزش عالی و هم نظام سنجش کنکور و امتحانات ما بر اساس این ذهنیت آماده شده است که دانش آموز درس می‌خواند تا به دانشگاه برود اما واقعا این انگاره زیر سوال است. البته که بخشی از دانش آموزان باید وارد نظام آموزش عالی شوند و می‌شوند، اما بخش قابل توجهی از آنها نمی‌خواهند وارد آن نظام شوند و یا زمینه اشتغال برای آنها پس از دیپلم آماده می‌شود و نیازی به این تحصیلات ندارند.
