با حمایت شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری و همچنین به همت دانشگاه آزاد، نظام استاد ـ شاگردی در آموزش هنر کشور برای واحد ویژه هنرهای اسلامی ـ ایرانی استاد محمود فرشچیان در رشته نگارگری اخذ و در دفترچه آزمون سراسری ۱۴۰۲ درج شد.
نشست هم‌اندیشی رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها با موضوع اجرایی کردن شیوه نامه نظام استاد و شاگردی در آموزش هنر کشور، روز جاری یکشنبه ۱۹ شهریور ماه برگزار شد.
این نشست با حضور جمعی از اعضای شورای سیاست‌گذاری و راهبردی دانشگاه استاد فرشچیان برگزار شد.
در ابتدای این نشست سجاد یارزاده ـ ریاست واحد ویژه استاد فرشچیان ـ دقایقی صحبت کرد و گفت: بالاخره جامعه هنری و هنرهای اصیل سنتی ایران به حق خود در نظام آموزش هنر دست پیدا کردند. تصویب شیوه‌نامه نظام استاد شاگردی رسالت مهمی بود. هرکدام از اساتید پیگیری‌های بسیار انجام دادند.
او ادامه داد: نظام استاد شاگردی در دفترچه کنکور ۱۴۰۲ ارایه شد که نویدی بود برای حوزه نگارگری که در بحث تغییر نظام آموزشی هنر تغییر مهمی بود. دانشگاه‌های امروز نتوانستند هنرمند به جامعه تحویل دهند. تعداد و کمیت، مسئله اصلی نظام آموزشی هنر بود؛ در حالی که محتوا و مهارت دغدغه اصلی نظام استاد شاگردی است. برای این شیوه کافی نبود که تنها به دنبال یک شیوه‌نامه و تصویب آن باشیم بر همین اساس که به همت استاد رجبی کتاب حکمت و آداب معنوی در هنر اسلامی را تدوین کردیم که یکی از متون مرجع و درس اخلاق در هنر خواهد بود. رسالت دانشگاه جذب نخبگان هنری هم بود.
۹ نفر نخبه هنری را در این شیوه نامه جذب کردیم که برای اولین بار در دانشگاه آزاد اتفاق افتاده است. درجه هنری آنان برای ما مهم بود. شیوه، مجوز لازم، متون هنری مرجع و نخبگانی که این متون را تدریس کنند را در دست داریم.
پس از او حسن بلخاری از اساتید پیوسته فرهنگستان هنر گفت: امسال برای اولین بار در این رشته دانشجوی رسمی گرفته می‌شود و از سوی نظام علمی کشور به رسمیت شناخته شد که نکته مهمی است. من به عنوان کسی که سال‌ها است در فرهنگستان هنر نیز پیگیر بحث هنرهای سنتی بوده است با این دانشگاه زیست داشته‌ام. من این دانشگاه را حکمت بنیان و سنت محور می‌دانم.
او گفت: حکمت یکی از کلیدواژه‌های بنیادین اندیشه اسلامی است. از این رو حکمت یک اصطلاح قرآنی است و جامعیت ویژه‌ای از جمله علم، عمل و اخلاق را در ذات خود دارد.
بلخاری ادامه داد: نظام استاد شاگردی نیز از مفاهیم سنت ما است که وحی جاریه‌ای است که در زندگی ما تجسم دارد. یکی از ابعاد و جوانب این نظام سنت محور مسئله استاد شاگردی است. دانشگاه استاد فرشچیان به وجود آمد تا در قلمرویی که دانشگاه‌ها بر اساس ترم و واحد حرکت می‌کنند، نظام استاد شاگردی را پایه گذاری کند. در این نظام زمان محوریت ندارد و آنچه که مهم است ایجاد رابطه‌ای فرزند و پدری میان استاد و شاگرد است که شاگرد خود را در یک نظام اخلاقی یا مناسک‌وار ببیند.
او گفت: در نظام استاد شاگردی بر بنیاد سنت‌های گذشته، نظام جدیدی حاصل می شود که اول و به ذات اخلاق و حرکت جاری است و از دل آن فرم زاییده می شود. در اندیشه شرقی، ایده بر فرم مقدم است. ما اول و به ذات ایده، نظریه و حکمت توجه می‌کنیم و پس از آن فرم ایجاد می‌شود که فرم های به دست آمده از این موارد، فرم‌های پایدار و جاودانی هستند.
پس از او محمدعلی رجبی، هنرمند نقاش و پژوهشگر که عضو شورای سیاست‌گذاری و راهبردی واحد ویژه استاد فرشچیان است نیز اظهار کرد: کاری که در آن تجربه نداریم بسیار سخت است؛ چراکه میان آن، صدها سال فاصله افتاده است.
او گفت: از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، استاد فرشچیان با مسئولان نامه‌نگاری کردند که مرکزی را نیاز داریم که به صورت آکادمیک باشد اما به سمت ما آموزش دهد.
رجبی در توضیح نظام استاد شاگردی خاطرنشان کرد: استاد و شاگرد در اینجا گویی در یک مقام و شأن قرار دارند. اساس این تفکر بر این است که استاد درس نمی‌دهد بلکه می‌داند که علم و دانش در وجود شاگرد است پس تمام زحمت استاد در این است که شاگرد داشته الهی خود را ظاهر کند؛ وگرنه در همه جای عالم تا به امروز استاد بوده و درسی وجود داشته است. البته هر شاگردی هم توانایی سیر و سلوک در این زمینه را ندارد.
رجبی اظهار کرد: اخلاق به معنای رعایت برخی مناسبات اجتماعی که امروزه می‌شناسیم نیست و به معنای از خُلق به خَلق رفتن است. این در اصطلاح قرآنی فطرت نام دارد که بازگشت به فطرت اخلاق نامیده شده است.
او با اشاره به اینکه برخی از آموزه‌ها اکتسابی نیست و از ذات هر موجودی برآمده است گفت: علم در فرهنگ اسلامی به معنای معرفت است. این معرفت را خدا در وجود ما قرار داده که ما از آن غفلت می‌کنیم. وظیفه معلم و انبیاء و اولیاء نیز همواره این بوده که به آن چیزی که داریم تاکید کنند. هیچ اضافه‌ای بر ما نخواهد آمد چراکه هر چه که به ما اضافه شود را ما پس می‌زنیم. در نظام استاد شاگردی گفته می‌شود که باید به کودکی بازگردیم.
محمدعلی رجبی سپس ادامه داد: نظام استاد شاگردی بازگشت به فطرت است که در این مسیر اخلاق مطرح می‌شود. این روش خاص است و خوشبخت هستیم که بالاخره با مساعدت وزیر محترم علوم و شورای هنر، پذیرفتند که برای اولین بار نظام استاد شاگردی تحت عنوان یک رشته رسمی و علمی مطرح شود که برای جهانیان نیز اعتبار خواهد داشت. برای این دانشگاه آرزوی توفیق داریم که ذیل نام استاد فرشچیان توفیقات خود را به دست بیاورد.
در ادامه مراسم، محمدحسین ایمانی خوشخو، عضو شورای سیاست‌گذاری و راهبردی واحد ویژه استاد فرشچیان اظهار کرد: ایده اصلی این دانشگاه مستقیما به استاد فرشچیان باز می‌گردد و از آرزوهای ایشان بود که این شیوه آموزشی عملیاتی شود. از سال‌های دهه ۸۰ به هر دری می زدیم بسته می شد که بالاخره این گردونه چرخید و راه باز شد. نظام آموزشی ما در مقابل سنت دیرپا مقاومت می‌کرد تا به این دولت رسید و موضوع در شورای هنر مطرح شد. نهایتا با پیگیری‌های صورت گرفته و مساعدت تصویب شد و حالا نظام آموزش عالی ما مدرک نظام آموزشی استاد شاگردی را قبول خواهد کرد.
او گفت: همچنین به دلیل حضور رسانه‌ها جا دارد این خبر را اعلام کنم که بعد از چهل سال سند موسیقی کشور در این شورای هنر به اتمام رسیده و تصویب خواهد شد که حقوق تهیه‌کنندگان، مردم و … در آن دیده شده است. فردا جلسه آخر آن برگزار خواهد شد. ضمن اینکه بنیاد پویانمایی و جایزه معماری انقلاب اسلامی نیز طراحی و راه‌اندازی خواهد شد. جایزه‌ای هم به عنوان نشان ایران فرهنگ نیز در نظر گرفته شده است. اتفاقات خوبی در عرصه فرهنگ در این دولت در حال انجام است که نمود شاخص آن دانشگاه استاد فرشچیان است. تمام هنرمندان شاخص کشور از سیستم استاد شاگردی بیرون آمدند. امیدواریم بتوانیم فرهنگ خود را هم‌تراز پیشرفت‌های دیگر در عرصه علم ببینیم و بهتر به دنیا عرضه کنیم.
بار دیگر سجاد محمد یارزاده در سخنانی اظهار کرد: نوع نگاه به هنر باید تغییر کند و ما به دنبال تغییر شیوه هستیم. امروز استعداد هنری و استعدادیابی در این شیوه صورت می‌گیرد که سرکلانتر این رشته زیر نظر استاد، هنر پژوه پایه‌ها را به صورت ترمیک پیش خواهد برد. این شیوه در واقع احیای گذشته نیست. شیوه‌ای است که امروز هم پاسخ نظام هنر را می‌دهد. سرمشق شدن، راهنمایی، بیان، بازاندیشی، استعدادیابی و … در این شیوه به کار گرفته می‌شود.
او با تاکید بر اینکه احیاء، امضای کار این دانشگاه است گفت: حالا حراج‌های هنری و تمام اقتصاد هنر به دنبال امضاء است. این شیوه نیز ما را به سمت امضاء خواهد بود.
او با اشاره به وجود یک رابطه پدر و فرزندی میان استاد و شاگرد اظهار کرد: در پایه‌های مختلف این شیوه به استعدادیابی، خلاقیت، متون ادبی و… اشاره کرده‌ایم. یک هنرمند باید ذوالفنون باشد که به متون اولیه هنری اشراف دارد.
او با تاکید بر نقش رسانه بر تثبیت سبک استاد شاگردی در نظام آموزشی گفت: اگر ما ذات خود را بشناسیم در این شیوه بسیار موفق خواهیم بود. این شیوه خودشناسی در ذات هنر را آموزش می‌دهد. ما نمی‌توانیم با شیوه ترمی واحدی نظام غرب، هنرمند به جامعه تحویل دهیم.
او در پاسخ به سوالی درباره شیوه پذیرش دانشجو در این دانشگاه اظهار کرد: در این شیوه در واقع نظام پایه محور در هر دوره را دنبال می‌کنیم. چهار گرایش نگارگری، تذهیب، تشعیر و صور خیالی اخذ شده که در طول هر پایه تحت نظر سه یا چهار استاد اصلی استعدادیابی خواهند شد. در پایان ترم تمامی اساتید در فرایند پایان دوره اعمال نظر خواهند داشت. این دوره قائل به زمان ثابت نیست و هر زمان صلاحیت اخذ اجازه‌نامه داشت می توان گفت دوره را گذرانده است. ظرفیت ۴۰ نفره‌ای را برای این دوره گرفته‌ایم.
یارزاده در پایان گفت: اخیرا با همکاری دانشگاه‌های دیگر به بحث معماری سنتی و مرمت نیز پرداختیم که این موارد را نیز در برنامه بعدی دانشگاه خواهیم داشت.
