به مناسبت درگذشت مریم میرزاخانی به معرفی کوتاهی از این دانشمند برجسته ایرانی پرداختیم و بررسی کردیم که چه عواملی در پرورش زنان موفق ایرانی موثر هستند. با ما همراه باشید.
تفاوت بین زنان و مردان دانشمند در ایران، مانند دیگر کشورها، به علت تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و ساختاری وجود دارد. در جامعه‌ی ایران، به دلیل محدودیت‌های قانونی و فرهنگی، زنان به مشکلات بیشتری برای دستیابی به شغل‌های علمی و دانشگاهی برخورد می‌کنند.
به طور کلی، در ایران، تعداد زنانی که به عنوان دانشمند، محقق و استاد در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی فعالیت می‌کنند، کمتر از مردان است. عواملی مانند تبعیض جنسیتی در دسترسی به منابع و فرصت‌های آموزشی، تبعیض در دریافت حقوق و دستمزد، نبود تعادل بین کار و زندگی، وعدم تشویق زنان به فعالیت در حوزه علم و فناوری، می‌تواند عامل اصلی این تفاوت باشد.
از سوی دیگر، تلاش‌هایی برای افزایش حضور زنان در علوم و فناوری در ایران نیز صورت گرفته است. برنامه‌هایی مانند ایجاد کمیته‌هایی برای ترویج حضور زنان در علوم و فناوری، تشویق زنان به شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی، تخصیص پذیرش‌های دانشجویی و موسسه‌های پژوهشی به زنان، از جمله اقداماتی است که در ایران برای افزایش حضور زنان در علوم و فناوری انجام شده است.
حضور زنان در سطوح علمی
تلاش برای افزایش حضور زنان موفق در سطوح علمی، به منظور تحقق تعادل جنسیتی و افزایش تنوع و نوآوری در حوزه‌های علمی و فنی، اهمیت بسیاری دارد. برای افزایش حضور زنان موفق در سطوح علمی، نیاز است تا برنامه‌ها و سیاست‌هایی اجرا شود که بتواند زمینه‌های مناسبی برای تحقق این هدف فراهم کرد.
از جمله برنامه‌ها و سیاست هایی که می تواند به این هدف نزدیک مان کند می توان به افزایش تعداد دانشجویان و تحصیلکرد زن در حوزه‌های علمی و فنی، تخصیص بودجه برای تحقیقات و پژوهش‌هایی که توسط زنان انجام می‌شود، ارائه بورس‌هایی برای تشویق زنان به حضور در دوره‌های تحصیلی علوم و فناوری، تشویق زنان به شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی و ترویج حضور آنان در این رویدادها، تشویق زنان به تاسیس شرکت‌های فناوری و شرکت در برنامه‌های شتابدهی و کارآفرینی، تعیین سیاست‌هایی برای کاهش تبعیض جنسیتی در حوزه‌های علمی و فنی، مانند تسهیل در دسترسی به منابع و فرصت‌های آموزشی، تسهیل در دریافت حقوق و دستمزد، و ارائه حمایت برای مرخصی‌های بارداری و مراقبت از کودکان اشاره کرد.
معرفی ۵ زن دانشمند ایرانی در سطح جهان
بسیاری از زنان دانشمند ایران در دوران معاصر شایسته شناخت هستند، اما در بین زنان دانشمند ایرانی می‌توان به پنج زن در دوران معاصر اشاره کرد.
مریم میرزاخانی: مریم میرزاخانی فیزیکدان برجسته ایرانی است که در زمینه فیزیک ذرات فعالیت دارد. او اولین زن ایرانی بود که موفق به کسب مدال فیلدز در سال ۲۰۱۴ شد.
ماندانا آدرنی: ماندانا آدرنی دانشمند شیمی ایرانی است که در زمینه تحقیقات سرطان فعالیت دارد. او برنده جایزه لورآل در سال ۲۰۱۰ برای کارهایش در زمینه شیمی کاربردی شد.
ناهید شهبازی: ناهید شهبازی دانشمند ایرانی است که در زمینه اخترفیزیک فعالیت دارد. او در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، تحصیل کرده است و از سال ۲۰۱۳ به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه رایس فعالیت می‌کند.
شیرین مجتهدی: شیرین مجتهدی دانشمند ایرانی است که در زمینه فیزیک مواد فعالیت دارد. او برنده جایزه لورآل در سال ۲۰۱۸ برای کارهایش در زمینه فیزیک مواد شد.
مریم صادقی: مریم صادقی دانشمند ایرانی است که در زمینه تحقیقات بر روی سیستم‌های بیولوژیکی فعالیت دارد. او در دانشگاه هاروارد تحصیل کرده است و در سال ۲۰۱۸ برنده جایزه نوبل شیمی بود
بیوگرافی کوتاهی از مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی در تهران، ایران، در سال ۱۹۸۷ به دنیا آمد. پدر مریم فیزیکدان بوده و او را به علوم پایه علاقمند کرده بود. میرزاخانی در دبیرستان علامه حلی ۲ در تهران تحصیل کرد و پس از فارغ‌التحصیلی، به دانشگاه شریف برای تحصیل در رشته فیزیک رفت. در سال ۲۰۰۸، او با درجه بالایی در آزمون کنکور دانشگاهی قبول شد و در دانشگاه آمپر در نیویورک تحصیلات خود را ادامه داد.
مریم، اولین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران موفق به کسب مدال طلا شد. او به عنوان اولین شخصی که دو سال متوالی مدال طلا را به دست آورد، در تاریخ المپیاد ریاضی ایران جاودانه ماند. همچنین، مریم اولین دانش‌آموز شرکت‌کننده از ایران بود که در آزمون المپیاد ریاضی، نمره کامل را کسب کرد.
میرزاخانی در زمینه فیزیک ذرات فعالیت داشت و به خاطر کشف بوزون هیگز، که یکی از پرچمداران کشف‌های فیزیک نظری و تجربی در دهه ۲۰۰۰ بود، شناخته می‌شود. در سال ۲۰۱۴، او به عنوان اولین زن ایرانی مدال فیلدز را دریافت کرد.
میرزاخانی در دوره‌ای به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه پرینستون در آمریکا فعالیت داشت. وی همچنین عضو هیئت مدیره بنیاد شیمیایی و فیزیکی سیمونز بود و هدف آن ترویج علوم پایه و فرهنگ علمی در جوامع آمریکایی بود.
میرزاخانی علاوه بر موفقیت‌های علمی و پژوهشی خود، به عنوان نماینده ایران در کنفرانس‌های بین‌المللی علمی و فناوری شناخته می‌شد و در حوزه ترویج علم و دانش در جامعه نیز فعالیت داشت.
در تیر ۱۳۹۶، خبری منتشر شد که مریم میرزاخانی به دلیل ابتلا به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری شده است. وی از چهار سال پیش به سرطان پستان مبتلا بود و این بیماری به استخوان و مغز او گسترش یافته بود. برای مراقبت از وی، پدر و مادرش به آمریکا سفر کرده بودند.پمتأسفانه، در ۲۳ تیر ۱۳۹۶، مریم میرزاخانی در سن ۴۰ سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت. این خبر برای جامعهٔ علمی و فرهنگی ایران و جهانیان علاقمند به ریاضیات، خبری تلخ بود که خالی از احساس نبود.
خانه ریاضیات اصفهان
خانه ریاضیات اصفهان به نام مریم میرزاخانی، دانشمند زن بلندپایه ایرانی، در بیستم مرداد ۱۳۹۵ توسط هیئت امنای آن تصویب شد. این خانه شامل تالارهای همایش و کنگره برای برگزاری برنامه‌های علمی است.
همچنین، استلاجیک، شرکتی فعال در زمینه تصویربرداری و تحلیل دیدبانی، میکروماهواره‌ای را به فضا پرتاب کرد که به نام مریم میرزاخانی نامگذاری شده است. سیارک ۳۲۱۳۵۷ نیز به یاد او نامگذاری شده است تا به افتخار و یادآوری دستاوردهای او در زمینه علوم ریاضی، این نام‌گذاری‌ها انجام شده‌اند.
برای افزایش آگاهی عمومی درباره دستاوردهای مریم میرزاخانی، روز تولد او به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات توسط اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان نامگذاری شده است.
افتخارات مریم میرزاخانی
مدال طلا. المپیاد جهانی ریاضی (هنگ‌کنگ ۱۹۹۴)
مدال طلا (با نمرهٔ کامل). المپیاد جهانی ریاضی (کانادا ۱۹۹۵)
همکار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، تهران، ایران از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
جایزهٔ افتخاری دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
جایزهٔ برترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
جایزهٔ پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۰۴
جایزهٔ ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹
دعوت به کنگره بین‌المللی ریاضیات در سال ۲۰۱۰ برای سخنرانی در مورد «توپولوژی و سیستم‌های پویا و معادله دیفرانسیل معمولی»
جایزه ستر از طرف انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳
انتخاب به عنوان یکی از ده فرد مهم سال ۲۰۱۴ از سوی مجله نیچر
جایزه بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۱۴
سخنران مدعو کنگرهٔ بین‌المللی ریاضی (۲۰۱۴)
مدال فیلدز سال ۲۰۱۴ سئول
عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال ۲۰۱۵
عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال ۲۰۱۵
عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۲۰۱۶
عضویت در فرهنگستان هنر و علوم در سال ۲۰۱۷
