به نقل از فواد شیرانی؛ در دنیای متغیر و پرتحول امروز، آنچه که در عرصه اقتصادی و کسب‌وکار بیش از همه به چشم می‌آید، رابطه پیچیده میان سیاست‌ها، جنگ‌ها و تحولات جهانی است.
در دنیای متغیر و پرتحول امروز، آنچه که در عرصه اقتصادی و کسب‌وکار بیش از همه به چشم می‌آید، رابطه پیچیده میان سیاست‌ها، جنگ‌ها و تحولات جهانی است. در این راستا، وضعیت اقتصادی ایران و اسرائیل به‌ویژه در پی تحولات اخیر و درگیری‌های نظامی جدید، به یکی از موضوعات حیاتی تبدیل شده است. وضعیت اقتصادی این دو کشور، به‌ویژه در زمینه‌های کارآفرینی و نوآوری‌های فناورانه، در آینده‌ای نه چندان دور با توجه به شرایط جغرافیایی و تحولات سیاسی جهانی، تأثیرات عمیقی بر بازارهای جهانی خواهد گذاشت. با توجه به همه این تحولات، چه در سطح ایران و چه اسرائیل، به نظر می‌رسد که در نهایت، همواره نوآوری و کارآفرینی به‌عنوان مهم‌ترین پیش‌شرط‌های رشد اقتصادی و پایداری در این شرایط بحران‌زده، مطرح خواهند شد.
در این مقاله، تحلیل دقیقی از وضعیت فعلی اقتصادی ایران و اسرائیل ارائه خواهد شد و به بررسی تأثیرات اقتصادی و کارآفرینی آن‌ها در سایه تحولات جدید جهانی و منطقه‌ای پرداخته خواهد شد.
تحولات اقتصادی اسرائیل؛ از بحران تا معجزه اقتصادی
در دهه ۱۹۸۰، اسرائیل در معرض یک بحران اقتصادی جدی قرار گرفت. تورم بالای ۴۰۰ درصد، پایین بودن میزان سرمایه‌گذاری و سلطه انحصاری دولت بر صنایع کلیدی، این کشور را به سمت اصلاحات اقتصادی گسترده سوق داد. در این میان، برنامه‌های اصلاحی سال ۱۹۸۵ اسرائیل، تحت رهبری ییتساک شامیر، نخست‌وزیر وقت، شامل کاهش هزینه‌های دولتی، سیاست‌های مالی انقباضی و مهار تورم از طریق بسته‌های مالی مبتنی بر اصلاحات بود. این تغییرات نه تنها باعث تثبیت وضعیت اقتصادی اسرائیل شد بلکه بنیان‌گذار موجی از نوآوری‌ها و رشد اقتصادی در دهه‌های بعد شد.
در دهه ۱۹۹۰، بنیامین نتانیاهو به‌عنوان وزیر دارایی و سپس نخست‌وزیر، تحولی بزرگ در بخش‌های اقتصادی اسرائیل به‌وجود آورد. یکی از مهم‌ترین اقدامات او، خصوصی‌سازی صنایع دولتی بود که شامل بانک‌ها، شرکت‌های هواپیمایی، شرکت‌های مخابراتی و سایر صنایع کلیدی بود. این تغییرات به شکلی گسترده، فعالیت‌های کارآفرینی و کسب‌وکارهای جدید را رونق داد و اسرائیل را به یک قطب اقتصادی و فناوری تبدیل کرد. علاوه بر این، اصلاحات مالی و کاهش مالیات شرکت‌ها از ۳۶ درصد به ۲۵ درصد، فضای مناسبی برای رشد استارتاپ‌ها و جذب سرمایه‌گذاران خارجی فراهم آورد. ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری یوزما در ۱۹۹۳، جهش بزرگی در حمایت از کارآفرینی و جذب سرمایه‌های خارجی به ارمغان آورد که اسرائیل را به عنوان یک “منطقه استارتاپی” در دنیا معرفی کرد.
اما آنچه که در دهه اخیر تحت رهبری نتانیاهو و سیاست‌های اقتصادی دولت او مشهود بوده، این است که اسرائیل با تحولات داخلی و بحران‌های اقتصادی مواجه شده است. بحران سیاسی و اجتماعی داخلی، همراه با سیاست‌های خصمانه‌ای که نتانیاهو در پیش گرفته، منجر به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، انزوای بین‌المللی و افت سطح نوآوری در برخی حوزه‌ها شده است. در کنار این بحران‌ها، وضعیت ژئوپولتیک منطقه، به‌ویژه رابطه با فلسطینیان، چالش‌های عمده‌ای برای اسرائیل ایجاد کرده است. این وضعیت، باعث کاهش اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی به بازار اسرائیل و تشدید نوسانات اقتصادی در داخل آن شده است.
اقتصاد ایران؛ از بحران به سمت رشد؛ نیازمند تحول در کارآفرینی و نوآوری
در ایران، شرایط اقتصادی از ابتدای دهه ۲۰۰۰ تا به امروز تحت تأثیر تحریم‌ها، سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها و ناآرامی‌های داخلی و خارجی قرار داشته است. این کشور در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی مانند تورم بالا، بیکاری، کاهش تولیدات داخلی و وابستگی به درآمدهای نفتی روبه‌رو بوده است. البته ایران در برخی از حوزه‌ها، به‌ویژه در فناوری‌های نوین و صنعت‌های پیشرفته مانند موشک‌سازی، فناوری‌های هسته‌ای و پهپادها، پیشرفت‌هایی داشته که این امر به‌ویژه در رقابت‌های نظامی و ژئوپولتیک منطقه‌ای مشهود بوده است. با این حال، تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی باعث شده‌اند که این کشور نتواند به‌طور کامل از توانمندی‌های اقتصادی خود بهره‌برداری کند.
یکی از بزرگترین چالش‌های اقتصادی ایران، عدم دسترسی به فناوری‌های روز جهانی است. این کشور با محدودیت‌های شدیدی در زمینه انتقال تکنولوژی روبه‌روست و به همین دلیل نتوانسته است در بسیاری از بخش‌ها، به‌ویژه صنعت فناوری اطلاعات و نوآوری‌های دیجیتال، با کشورهای پیشرفته رقابت کند. این امر باعث شده که ایران نتواند از استارتاپ‌ها و کارآفرینی‌های نوآورانه به‌عنوان محرک رشد اقتصادی استفاده کند.
اما با توجه به پیشرفت‌های اخیر ایران در حوزه‌های فناوری نظامی و تحولات جغرافیایی مانند احتمال توافق با آمریکا، وضعیت اقتصادی ایران می‌تواند در سال‌های آینده به‌طور چشمگیری بهبود یابد. در صورت کاهش تحریم‌ها و ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ایران می‌تواند گام‌های بلندی در مسیر نوآوری‌های فناوری و کارآفرینی بردارد. به‌ویژه اگر توافقی با آمریکا و کشورهای غربی صورت گیرد، ایران می‌تواند به سرعت خود را به عنوان یک قطب نوآوری در منطقه معرفی کند.
یکی از موانع اصلی بر سر راه رشد اقتصادی ایران، بحران‌های سیاسی و داخلی است که سرمایه‌گذاران خارجی را از ورود به این بازار بازمی‌دارد. اگر ایران بتواند به ثبات داخلی دست یابد و روابط خارجی خود را بهبود بخشد، احتمالاً شاهد رشد چشمگیر استارتاپ‌ها و کارآفرینی در این کشور خواهیم بود.
آینده اسرائیل و ایران؛ دوراهی بحران یا تحول اقتصادی؟
در حالی که اسرائیل در سال‌های اخیر تحت تأثیر بحران‌های سیاسی داخلی قرار گرفته و در حوزه‌های اقتصادی و کارآفرینی با مشکلاتی روبه‌رو است، ایران در حال عبور از بحران‌های اقتصادی خود و آماده پذیرش تحولات بزرگ در زمینه نوآوری و فناوری است. البته وضعیت جهانی و تنش‌های موجود در منطقه، به‌ویژه در خاورمیانه، تأثیرات مستقیمی بر اقتصاد این دو خواهد گذاشت. با این حال، به‌نظر می‌رسد که در صورت کاهش بحران‌ها و ایجاد توافق‌های بین‌المللی، هر دو خواهند توانست در حوزه‌های کارآفرینی و نوآوری‌های فناورانه به موفقیت‌های بزرگی دست یابند. در شرایط بحرانی، کشورها به سمت تقویت اقتصاد مقاومتی می‌روند و در تلاش برای ایجاد تنوع در منابع درآمدی و تقویت صنایع داخلی هستند. در ایران، تقویت این روند می‌تواند به رشد صنعت‌هایی مانند صنعت دیجیتال، صنایع فناوری اطلاعات و ارتباطات و داروسازی منجر شود. در اسرائیل نیز ممکن است تمرکز بیشتری بر نوآوری‌های نظامی و فناوری‌های پیشرفته باشد که علاوه بر ارتقاء امنیت، زمینه‌ساز رشد اقتصادی در این بخش‌ها شود.
با توجه به شرایط کنونی، آینده اقتصادی ایران و اسرائیل به‌شدت به تحولات سیاسی، مذاکرات بین‌المللی و چگونگی مدیریت بحران‌های داخلی بستگی دارد. در این میان، توانمندی‌های کارآفرینی و استارتاپی به‌عنوان موتور محرک اقتصادی هر دو کشور می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده‌ای نزدیک داشته باشد. به‌ویژه با توجه به گسترش روزافزون فناوری‌های نوین و مدیریت بحران‌های اقتصادی و سیاسی، هر دو ممکن است به‌طور همزمان به قطب‌های نوآوری و کارآفرینی در خاورمیانه تبدیل شوند.
در پایان، باید گفت که وضعیت اقتصادی آن‌ها تحت تأثیر تحولات نظامی و سیاسی، همزمان با پیشرفت‌های فناوری، نوآوری‌های دیجیتال و کارآفرینی، می‌تواند به یکی از بزرگترین چالش‌ها و فرصت‌ها در منطقه تبدیل شود.
نویسنده: فواد شیرانی
