می‌گویند سالی که نکوست از بهارش پیداست. نفت در نخستین روز معاملات جهانی خود در سال جدید با کاهش قیمت به استقبال سال ۲۰۲۴ رفت. در روز سه‌شنبه ۲ ژانویه، نفت برنت با ۷۵.۸۹ دلار و نفت غرب نگزاس با ۷۰.۳۸ دلار در هر بشکه به ثبت رسیدند. این در حالی است که در همین روز یعنی در ۲ ژانویه ۲۰۲۳، قیمت جهانی نفت برنت در مرز ۸۶ و دقیقا ۸۵.۹۱ دلار و نفت غرب تگزاس در ۷۶.۹۲ قرار داشت.
در آخرین جلسه معاملاتی در روز جمعه ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳، نفت برنت با قیمت ۷۷.۱۵ دلار، و نفت غرب تگزاس با قیمت ۷۱.۶۵ دلار در هر بشکه بسته شدند. این در حالی بود که نفت برنت با ۸۳.۴۶ دلار و نفت تگزاس با قیمت ۸۰.۲۶ دلار در هر بشکه واپسین روز معاملاتی سال ۲۰۲۲ را پشت‌سر گذاشته بودند.
همین دو مقایسه کافی است تا نشان دهد بازار جهانی نفت در سالی که در پیش رو داریم از رونق سال‌های گذشته فاصله خواهد داشت. نفت از ماه‌های پایانی سال گذشته در حالی به فاصله گرفتن از رونق قیمت تمایل نشان داد که جهان در معرض شدیدترین التهاب‌های ژئوپولیتیکی قرار داشت. جنگ روسیه با اوکراین از یک سو، جنگ غزه و التهاب در باب‌المندب و دریای سرخ هر کدام می‌توانست نفت را در بحرانی‌ترین وضعیت ممکن قرار دهد. اما با کمال حیرت شاهد آن هستیم که حتی بحران در دریای سرخ هم نه تنها نتوانست بر قیمت نفت تاثیر بگذارد بلکه نفت مسیر کاهشی را در پیش گرفت.
چنان که جولین ماتوئیه، یکی از تحلیل‌گران اقتصادی بازارهای نفت اظهار داشت گویی که همه نگرانی‌های ژئوپولیتک قیمت‌گذاری شده‌اند و قیمت هیچ‌یک از آنها در شرایط کنونی جهان، جهیدن بهای نفت به مرزهای دور و دراز نیست.
هر دو شاخص بین‌المللی برنت و نفت غرب تگزاس، سال ۲۰۲۳ را حدود ده درصد کمتر از سال ۲۰۲۲ به پایان رساندند و عملا افزایش ده درصدی سال ۲۰۲۲ را معکوس کردند. نفت برنت در سال ۲۰۲۳ فراز و فرودی از ۷۰ تا ۹۶ دلار در هر بشکه را از سر گذراند و در نهایت به طور میانگین کل سال را در ۸۲.۱۷ دلار در هر بشکه به سر رساند در حالی که میانگین نفت برنت در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۱۰۱ دلار در هر بشکه بود. یعنی ۱۹ دلار اختلاف بین سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ می‌تواند بیانگر وضعیتی باشد که نفت با آن رو‌به‌رو است.
اکنون سوال این است که با توجه به حقایقی که گفته شد، پیش‌بینی‌ها از وضعیت قیمت نفت در طول سال ۲۰۲۴ چگونه خواهد بود؟ این دقیقا همان سوالی است که فدرال رزرو دالاس در یک نظرسنجی از مدیران ۱۴۳ شرکت نفت و گاز پرسید. فدرال رزرو دالاس در این نظرسنجی پرسشی را مطرح کرد که تا کنون در نظرسنجی‌هایی از این دست رایج نبود. از مدیران پرسیده شد که انتظار دارند قیمت نفت تگزاس در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ در چه حدودی ممکن است باشد؟
پاسخ رقم ۷۷.۶۸ دلار در هر بشکه بود. این نظرسنجی همچنین نشان داد که میانگین قیمت نفت میانه غرب تگزاس در سال ۲۰۲۴ در محدوده ۷۰ تا ۷۱ دلار در هر بشکه خواهد بود.
برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین چشم‌انداز کوتاه مدت انرژی خود که در ماه دسامبر منتشر شد، این است که میانگین قیمت نفت شاخص آمریکا در سه ماهه چهارم سال جاری ۷۶.۵۰ دلار در هر بشکه باشد.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین گزارش خود پیش‌بینی کرد میانگین نفت دریای شمال در سال ۲۰۲۴ در سطح ۸۲.۵۷ دلار و میانگین نفت شاخص آمریکا ۷۸.۰۷ دلار در هر بشکه خواهد بود.
رویترز که دست از سر آن ۳۴ اقتصاددان و تحلیلگر مسائل اقتصادی خود برنمی‌دارد، در اینجا نیز سراغ آنها رفته و در یک نظرسنجی که در پیش رویشان قرار داد از آنان خواست میانگین قیمت نفت پرچمدار برنت را در سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی نمایند. پیش‌بینی تحلیل‌گران رویترز از میانگین بهای پرچمدار در سالی که در پیش رو داریم ۸۲.۵۶ دلار در هر بشکه است. یعنی چیزی برابر با همان میانگین قیمت پرچمدار در سال ۲۰۲۳ که ۸۲.۱۷ دلار اعلام شده بود.
اقتصاددان‌های رویترز نطرشان در مورد نفت میانه غرب تگزاس این است که به طور میانگین در سال ۲۰۲۴ ۷۸.۸۴ دلار در هر بشکه باشد.
اما الکساندر نواک روسیه هم از قافله پیش‌بینی‌ها عقب نماند. از او که تا کنون مرسوم نبود، رودربایستی را کنار گذاشت و در جلو دوربین آمد و در جمع کارشناسان و تحلیل‌گران بازار انرژی خود را جای داد و اظهار کرد میانگین قیمت نفت برنت در سال ۲۰۲۴ بین ۸۰ تا ۸۵ دلار در هر بشکه خواهد بود.
وضعیت نفت اوپک در سال ۲۰۲۴
اوپک و ائتلاف همراه آنان به رهبری روسیه که جمع اوپک پلاس را تشکیل می‌دهند، روز یکم ژانویه ۲۰۲۴ را با شروع کاهش داوطلبانه ۲.۲ میلیون بشکه آغاز کردند. در ۳۶مین نشست اوپک پلاس در ماه دسامبر مقرر شده بود اعضا رقم‌های داوطلبانه‌ای را برای کاهش در سال ۲۰۲۴ اعلام نمایند. در نهایت اعلام شد که اعضا موافقت کردند در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ در مجموع ۲.۲ میلیون بشکه از تولید خود را بکاهند.
به گزارش خبرگزاری تاس، حجم کلی کاهش داوطلبانه و سهمیه‌ای اوپک‌پلاس تا پایان سال ۲۰۲۴ در سطح ۳.۸۶ میلیون بشکه در روز خواهد بود.
کارشناسان انرژی رویترز باور دارند اوپک در نیمه اول سال ۲۰۲۴ با تضعیف تقاضا برای نفت خام خود رو‌به‌رو خواهد شد. این در حالی است که سهم بازار جهانی اوپک به کمترین میزان از زمان کوید۱۹ رسیده است.
خروج آنگولا از یکم ژانویه ۲۰۲۴ از اوپک، این گروه صادر‌کننده نفت را با ۱۲ عضو باقی می‌گذارد و مجموع تولید آن را به زیر ۲۷ میلیون بشکه در روز می‌رساند. این میزان تولید، کمتر از ۲۷ درصد از کل عرضه ۱۰۲ میلیون بشکه‌ای جهان در روز است.
آخرین باری که سهم اوپک در بازار به ۲۷ درصد کاهش یافت در طول همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ بود که تقاضای جهانی نفت بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش یافته بود. از آن زمان تا کنون تقاضای جهانی به سطح بی سابقه‌ای پرواز کرده است اما سهم اوپک از این بازار افزایش پیدا نکرد. این معادله می‌رساند که رقیبان گسترده‌ای در بازار سربرآورده‌اند و سهم اوپک را از آن خود ساخته‌اند.
دادههای موسسه معتبر و مبنایی نفت جهان یعنی اساندپی گلوبال نشان می‌دهد که رشد عرضه غیر اوپک در سال ۲۰۲۴ از میزان رشد کند تقاضای جهانی نفت پیشی خواهد گرفت.
اظهار نظر اساندپی گلوبال آنجایی بشدت تامل‌برانگیز می‌شود که می‌گوید حتی با وجود کاهش داوطلبانه ۲.۲ میلیون بشکه در روز اوپک پلاس، در بازار اما در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ همچنان ۲.۲ میلیون بشکه در روز مازاد مایعات وجود دارد. بعلاوه دادههای این موسسه نشان می‌دهد که از یک سو میزان ذخایر نفت جهان در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته و از سوی دیگر انتظار می‌رود میزان تولید نیز در اوایل سال ۲۰۲۴ افزایش یابد.
اساندپی گلوبال می‌گوید این برآمدگی عرضه جوانه‌زده، به شکل‌گیری پدیده کانتانگوی نفتی در بازار معاملاتی نفت منجر می‌شود. کانتانگو حالتی است که معامله‌گران بازار کاغذی نفت با رسیدن سررسید، در شرایطی که بهای نفت کاهش دارد، تقاضای استمهال سررسید معامله کاغذی خود را از بازار سهام می‌کنند. کانتانگو حالتی است که می‌رساند اوضاع قیمت نفت در بازار مساعد نیست و جریانی رو به کاهش دارد.
التهاب در دریای سرخ
نکته دیگری که توجه بازار نفت را در سال ۲۰۲۴ به خود جلب می‌کند، اتفاق‌هایی است که در دریای سرخ می‌افتد. دادههای اساندپی گلوبال نشان می‌دهد از ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۳ حدود ۸.۲۵۱ میلیون بشکه در روز نفت خام و فراورده از کانال سوئز و دریای سرخ عبور کرده است. از این میزان، ۴.۷۲ میلیون بشکه در روز به مقصد جنوب بود که ۲.۷ میلیون بشکه آن نفت خام بود. همچنین ۳.۵۳۱ میلیون بشکه در روز به سمت شمال جریان داشت که ۱.۲۷۵ میلیون بشکه آن شامل نفت خام می‌شد.
هر چند قیمت‌هایی که در کشورهای تولیدکننده نفت در بودجه‌های سالانه برای نفت اعلام می‌شود، همواره بیان کننده تمام واقعیت‌ها نیست، اما با این همه پرداختن به قیمت‌های پیش‌بینی شده نفت در بودجه سال ۲۰۲۴ تعدادی از کشورهای عرب تولید کننده نفت خالی از لطف نخواهد بود.
کشور عراق با میانگین صادرات ۳.۴ میلیون بشکه در روز، قیمت ۷۰ دلار را برای نفت در بودجه سال ۲۰۲۴ در نظر گرفته است.
الجزایر در بودجه سالی که در پیش دارد، نفت ۶۰ دلاری را به عنوان قیمت مرجع، و نفت ۷۰ دلاری را به عنوان قیمت تخمینی منظور کرده است. کویت ۷۰ دلار، عمان و قطر ۶۰ دلار را برای بودجه انتخاب کردند.
آینده نفت
اما در پایان این نوشتار اگر بخواهیم جمع‌بندی مختصری از اوضاع کلی نفت داشته باشیم، باید بگوییم اصل اساسی و مهم اما ساده اقتصاد یعنی همان عبارت آشنای تعیین‌کننده همه چیز، حتی اثرگذاری التهاب‌های مهم ژئوپولیتیک خواهد بود. سالی که در پیش رو داریم، سال افزایش عرضه، کندی تقاضا و رشد کم اقتصاد جهان است. از این رو دور از انتظار نیست که نفت در بازار سال ۲۰۲۴ هرگز به رونق سالی که گذشت و سال قبل‌تر از آن نباشد.
اما نکته‌مهم‌تر از وضعیت نفت در سال جاری، تصور وضعیت آن در سال‌های آینده است. واقعیت این است که تولیدکنندگان زیادی به بازار پیوسته‌اند و هیچ تمایلی به کنترل تولید ندارند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در بخش تجدیدپذیرها به گونه‌ای است که با سرعت انواع سوخت‌های نو پا به عرصه وجود می‌گذارند.
این دو وضعیت حالتی را به طور طبیعی در بازار ایجاد می‌کند که پیشی گرفتن هر چه بیشتر عرضه نفت از تقاضای آن است. پس بی جهت نیست که مورگان استنلی قیمت برنت را در اوایل سال ۲۰۲۴ حدود ۸۰ دلار می‌داند اما پیش‌بینی می‌کند در سال ۲۰۲۵ به پایین‌ترین حد از دهه ۱۹۷۰ برسد. بنابراین در یک نگاه واقع‌بینانه باید در سال‌های آینده با قیمت‌های پایین نفت عادت کرد.
