طی روزهای اخیر طوفان گرد و خاک چند مرحله منطقه سیستان را فرا گرفت و مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان کانون گرد و غبار را در خاک کشور افغانستان دانست؛ اما آیا این موضوع صحیح است؟
– اخبار استانها – به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، طی روزهای اخیر طوفان گرد و خاک چند مرحله منطقه سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز واقع در شمال استان را فرا گرفت، طوفانی که چندین بار سرعت آن از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت عبور کرد و پراکنده شدن ریزگردها ناشی از این شرایط جوی نامساعد، شرایطی بحرانی در منطقه رقم زد به نحوی که رسانه‌ها از فیلم‌های منتشر شده از این شرایط تحت عنوان «تصاویر آخرالزمانی» یاد کردند.در این شرایط مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان با انتشار دو تصویر ماهواره‌ای، کانون گرد و غبار را ناشی از بستر خشکیده «هامون پوزک» و منطقه «برینگک» در خاک کشور افغانستان دانست و عنوان کرد «این مناطق به دلیل قرار داشتن در خاک کشور همسایه خارج از دسترس اقدامات حفاظتی ایران است و طی سال‌های اخیر نیز آبگیری نشده است»؛ مطلبی که به نظر می‌رسد دنبال فرافکنی است!منشأ غالب ریزگردهای سیستان، تالاب بین‌المللی هامون است و با توجه به شدت و ضعف کریدور بادی، برخی اوقات کاملاً از روی تالاب «هامون سابوری» می‌گذرد و گاه هامون پوزک را تحت تاثیر قرار می‌دهد و گاهی اوقات نیز غبار هر دو تالاب یا بخشی از آنان را به سمت سیستان سوق می‌دهد.همانطور که در تصویر ماهواره‌ای روز دوم خرداد که توسط محیط زیست استان منتشر شده مشخص است، گرد و غبار هامون پوزک و بخشی از بستر هامون سابوری وارد سیستان شده و شرایط اسفناکی را خلق کرده، اما مدیرکل محیط زیست استان برای محدود کردن منشأ گرد و غبار به هامون پوزک، بدون اشاره به هامون سابوری، به منطقه شمالی برینگ اشاره داشته است. حدفاصل هامون سابوری تا هامون پوزک را منطقه برینگک می‌نامند.حدود ۱۰ درصد هامون پوزک در خاک‌ایران واقع شده و از رودهای «خاشرود، خوسپاس و پریان» مشترک، آبگیری می‌شود.ورود توده گرد و غبار از منشأ هامون پوزک یا سابوری افغانستان با خاستگاه‌های داخلی گرد و غبار ترکیب شده و موجب افزایش توده زرات گرد و غبار می‌شود. این‌که وضعیت بحرانی ناشی از طوفان‌های گردوخاک سیستان را صرفاً متوجه توده گرد و غبار ورودی از افغانستان دانست، مصداق فرافکنی است. از طرفی در تالاب هامون سابوری با توجه به ورود دایک مرزی و حفر کانال، به صورت دالان باریک آبگیری شده است. مدیرکل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان چندی قبل مدعی مرطوب‌سازی کانون‌های گرد و غبار بستر تالاب هامون شده بود، اما تاکنون شاهد استقرار هیچگونه ایستگاه پمپاژ در تالاب نبوده‌‌ایم، از آب دپو شده در دوگوره‌ای ادیمی به جز آبیاری محدود نهال‌های حاشیه تالاب، هیچ بهره‌برداری زیست محیطی نشده و احتمال می‌رود انتقال آب از طریق کانال انجام شده که با توجه به وجود «چونگ‌ها» در بستر تالاب، امکان مرطوب‌سازی نقاط مختلف کانون‌های گرد و غبار را غیرممکن کرده است؛ با توجه به گستردگی و وسعت کانون‌های بحرانی، ابتدا برنامه‌ریزی دقیقی مطابق مطالعات سطح‌سنجی بستر تالاب انجام داد.پس از ورود سیلاب به سیستان، اعتبار قابل توجهی به اداره‌کل محیط‌زیست استان تخصیص پیدا کرده است. با توجه به این‌که طبق قطعنامه‌های شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل، حقوق زیست محیطی در دسته حقوق بشر قرار گرفته، بنابراین اداره‌کل محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌توانست پیامدهای زیست‌محیطی سدسازی‌های افغانستان روی رود هیرمند، خاشرود، فراه‌رود و خوسپاس را با اعتبارات در اختیار مطالعه کند تا دستگاه دیپلماسی از ماحصل مطالعات به عنوان یک مرجع علمی برای پیگیری حقوقی و سیاسی حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب هامون بهره ببرد.از طرفی به نظر می‌رسد اخراج کاروان‌های شتر از بستر تالاب هامون که به طور مستمر از سوی اداره‌کل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان رسانه‌ای می‌شود، اقدام چندان موثری نباشد؛ چرا که مرز خاصی میان دشت و تالاب وجود ندارد و پس از اخراج کاروان‌های شتر، برگشت شترها محتمل است. برخی از شترها فاقد پلاک هستند و طبق قانون، دام فاقد پلاک مصداق دام قاچاق است؛ یگان حفاظت محیط زیست می‌تواند با بهره‌گیری از این قانون، دام‌های فاقد پلاک را به نفع دولت مصادره کند و از آنجا که صاحب شتران پلاک کوبی شده قابلیت ردیابی دارد، از ورود آنان جلوگیری کرد.برای تغییر در رویکرد مدیریت تالاب هامون، بررسی ترک فعل اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست در ابعاد مختلف نیز خالی از لطف نیست!فرشید عابدیانتهای پیام/
