خبرگزاری فارس- خراسان جنوبی؛ روزهای تیر و تار در خراسان جنوبی از زمان شروع بادها ۱۲۰ روزه یا به تعبیر دیگر ۱۸۰ روزه، نه خراسان جنوبی درگیر با پدیده گرد‌و‌غبار در اغلب ماه‌های سال بیش‌از‌پیش فزونی یافته است.
همچنین در این روزهای ابتدای تیرماه که گرما هم روند بی‌سابقه‌ای دارد خیزش بادها نیز با سرعتی بالا خراسان جنوبی را در می‌نورد تا همه نقاط خراسان جنوبی تیره‌و‌تار باشد و هوای برخی از نقاط در وضعیت ناسالم قرار گیرد.
هرچند شهرستان‌هایی که چند روزی ست اعلام می‌شود هوای آن‌ها در وضعیت ناسالم و خطرناک قرار دارد دارای ایستگاه پایش هواست و اگر دیگر نقاط خراسان جنوبی هم دارای این ایستگاه‌ها بودند به طور حتم به فهرست این نقاط اضافه می‌شدند.
باید یادمان باشد که زمانی مهمانی بادهای سیستان در سرزمین جنوب شرقی ایران که پس از عبور بیابان تار وارد دشت ناامیدی افغانستان و سپس بیابان‌های خشک دشت‌های کویر و لوت می‌شد به ۱۲۰ روز می‌رسید اما تغییر اقلیم در این سال‌ها که نتیجه قهر آسمان با این مناطق است سبب شده تا به جای این که ۴ ماه مهمان جنوب شرق کشور باشد این روند دو ماه دیگر هم ادامه یابد و بیش از نیمی از سال را سر سفره استان‌های این منطقه باشد.
حضور این مهمان در سال‌هایی که ابرهای باران‌زا از دامنه‌های البرز و زاگرس کمتر به سمت آسمان جنوب شرق می‌آیند سبب بروز هجمه‌های سنگین‌تری از خاک، گرد‌و‌غبار و ریزگرد و گاهی هم توفان‌های سهمگین و مخرب می‌شود طوری که از زمان شروع بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که ۱۵ خرداد است آسمان این مناطق کمتر رنگ روشن به خود می‌بیند و بیشتر روزها تیره‌و‌تار و غبار گرفته است.
هر سال که می‌گذرد از روزهای پاک آسمان این مناطق که خراسان جنوبی هم جزئی از آن است کاسته می‌شود زیرا تداوم خشکسالی‌ها آثار مخرب این پدیده را هر سال افزایش می‌دهد طوری که گاهی آسمان غبار گرفته سبب می‌شود تا حتی پرواز هواپیماها لغو و بسیاری از فعالیت‌ها و کارهای دیگر مختل شود و شهرهایی که شاید در این سال‌ها کمتر روزهای غبارآلود را در کارنامه داشتند نیز به لیست اضافه شوند و بیابان هم خود را هر چه بیشتر به این شهرها نزدیک کند.
خراسان جنوبی در صدر استان‌های غبار خیز
علی محمد طهماسبی بی‌رگانی، دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد‌و‌غبار ۱۳ اردیبهشت ماه امسال در وبینار «آینده‌پژوهشی برنامه‌های حفاظت و احیای دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور» با بیان این که ۲۳ استان کشور دارای کانون گرد‌و‌غبار است اظهارداشت: به ترتیب ۶ استان خراسان جنوبی، کرمان، سیستان‌و‌بلوچستان، خراسان رضوی، خوزستان و هرمزگان ۸۵ درصد غبارخیزی کشور را دارند.
به گفته وی خراسان جنوبی با ۶ میلیون هکتار غبارخیزی در صدر جدول مناطق گرد‌و‌غبار قرار دارد و بالاترین میزان غبارخیزی در این استان در مرز ایران و افغانستان در «یزدان‌آباد» است.
روزهای تیره‌و‌تار سال ۱۴۰۱
سال گذشته در ماه‌های تیر و مهر آسمان خراسان جنوبی روزهای غبارآلود بسیاری را پشت سر گذاشت و روزهای با وضعیت نامطلوب آن به ۸۷ روز در سال رسید یعنی ۳ ماه از سال در خراسان جنوبی تیره‌و‌تار بود.
اما آمار سه ماهه امسال و سال قبل نیز به این صورت است که سال ۱۴۰۱ در این مدت ۳۸ روز وضعیت کیفیت هوا خراسان جنوبی ناسالم بوده اما امسال در همین بازه زمانی ۲۰ روز هوای خراسان جنوبی کیفیت لازم را نداشته است.
هرچند این آمار روند کاهشی را نشان می‌دهد اما هنوز به زمان اوج بادهای از ۱۲۰ روزه که همان تیر و مرداد طی سال‌های گذشته است نرسیده‌ایم تا بتوان آمار قابل‌قبولی از روند وضعیت کیفیت هوای خراسان جنوبی ارائه داد اما همین روزهای تیر و تار و با‌کیفیت ناسالم ابتدای تیرماه حکایت از این دارد که به طور حتم روزهای چندان روشنی در انتظار استان نیست.
۳ ماه ابتدای سال ۱۴۰۲
آن طور که سید هادی هاشم آبادی، رئیس اداره پایش و آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی امروز در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس از بیرجند اظهارداشت: مقایسه وضعیت کیفیت هوا در سه ماه اول سال ۱۴۰۱ با ۱۴۰۲ حکایت از این دارد که در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱، ۳۸ روز و در سه ماهه اول امسال ۲۰ روز با‌کیفیت هوا نامطلوب در شهرهای دارای ایستگاه پایش هوای فعال ثبت شد.
همچنین در روزهای نخست تیرماه سال‌جاری شاهد افزایش تعداد روز با‌کیفیت نامطلوب نسبت به سال گذشته هستیم.
پرسشی که مطرح می‌شود مگر چند ایستگاه پایش هوا در خراسان جنوبی داریم؟
پاسخ وی هم به این پرسش این است که خراسان جنوبی دارای ۴ ایستگاه در شهرستان‌های بیرجند، زیرکوه، سرایان و نهبندان است که اکنون هم مدتی است ایستگاه نهبندان دارای مشکلی فنی است و فقط داده‌های دریافتی مربوط به ایستگاه‌های سه شهرستان دیگر است.
وی این موضوع را هم متذکر شد که طی چند روز آینده مشکل فنی ایستگاه پایش هوای نهبندان هم برطرف می‌شود می‌توان داده آماری آن را هم گزارش کرد.
به گفته وی با توجه به این که فقط سه ایستگاه فعال پایش هوای در خراسان جنوبی داریم براساس داده استخراج شده در ایستگاه حاجی آباد زیرکوه طی سه ماه ابتدای امسال بیشتر از دو شهرستان بیرجند و نهبندان شاهد وضعیت ناسالم هوا در این شهرستان بوده‌ایم.
وی ادامه داد: اما سال گذشته در این مدت شهرستان نهبندان در صدر شهرستان‌های استان از این لحاظ قرار داشت.
پیگیری مجهز شدن دیگر نقاط به ایستگاه پایش
رئیس اداره پایش و آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی اضافه کرد: به جد پیگیری‌ها برای بهره‌مندی دیگر نقاط استان نیز از ایستگاه پایش وضعیت هوا ادامه دارد اما محدودیت‌های اعتباری سبب شده تا به دلیل گرانی امکانات و تجهیزات مورد نیاز این ایستگاه‌ها بقیه نقاط خراسان جنوبی مجهز به این امکان نشوند.
هاشم آبادی، تخصیص منابع ملی را در این زمینه بسیار تاثیرگذار دانست و خاطرنشان کرد : نمی‌شود گفت کدام نقطه از خراسان جنوبی در اولویت برای مجهز شدن به ایستگاه پایش هواست چرا که خراسان جنوبی جزء ۶ استان اول غبار خیز کشور به‌حساب می‌آید اما اگر شهرستان‌های طبس، بشرویه و درمیان از بقیه نقاط استان بیشتر به تجهیز شدن به ایستگاه پایش هوا نیاز دارند.
به گفته وی نمی‌شود پیش‌بینی کرد که وضعیت کیفیت هوا در تیر ماه به چه صورت خواهد بود چرا که این در محدوده اختیارات حفاظت محیط‌زیست نیست و باید سازمان هواشناسی در این زمینه گزارش‌های لازم را ارائه دهد اما تشدید خشکسالی و کاهش بارندگی روند روزهای با‌کیفیت ناسالم را در خراسان جنوبی خیلی بیشتر از قبل کرده است.
شناسایی ۳۵ کانون گرد و غبار
آن طور که اسد الله حاتمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی هم به خبرنگار فارس گفت: منشاء بیشتر گرد و غبارها در استان داخلی است و همانند استان های جنوبی از خارج کشور نیست.
وی با بیان این که خراسان جنوبی در صدر ۶ استان غبار خیز کشور قرار دارد تصریح کرد: بیش از پنج میلیون هکتار از عرصه های زیست محیطی خراسان جنوبی درگیر با پدیده ریزگرد هاست که شامل ۳۵ کانون در شهرستان های زیرکوه، درمیان، سربیشه، نهبندان، بشرویه، طبس، قاینات، سرایان و فردوس است.
به گفته وی شهرستان های خوسف و بیرجند هر چند درگیر پدیده غبار خیزی هستند اما این پدیده منشاء داخلی ندارد وضعیت نامطلوب هوای آن به واسطه دیگر نقاط استان است.
وی با اشاره به این که شهرستان زیرکوه بیشترین کانون های غبار خیزی را در استان به خود اختصاص داده است خاطرنشان کرد: سال گذشته دو میلیارد تومان اعتبار به منظور مقابله با پدیده گرد و غبار در خراسان جنوبی تخصیص یافت برای قرق و حفاظت از کانون های غبار خیز، آبیاری سنواتی، ایجاد هلالی های آبگیر و… هزینه خواهد شد.
شناسایی۴ کانون فرسایش بادی جدید
محمد یوسفی، رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم با اشاره به این که هر چهار سال یک بار آخرین کانون های فرسایش بادی در استان بازنگری می شود گفت: براساس آمار بازنگری کانون های فرسایش بادی در سال ۹۵ خراسان جنوبی دارای ۲۸ کانون فرسایش بادی با مساحت یک میلیون و ۳۸۶ هزار و ۷۴۱ هکتار بود اما این آمار در سال ۹۹ به ۳۲ کانون فرسایش بادی به مساحت دو میلیون و ۱۱۲ هزار هکتار افزایش یافت.
وی با اشاره به افزوده شدن ۴ کانون فرسایش بادی جدید به استان ادامه داد: از ۱۵ میلیون هکتار مساحت خراسان جنوبی در سال ۹۵ سه میلیون و ۱۲۱ هزار هکتار آن تحت تاثیر فرسایش بادی بود که اکنون به چهار میلیون ۱۶۸ هزار و ۲۰۰ هکتار افزایش یافته یعنی یک میلیون ۱۷۰ هزار هکتار به عرصه های بیابانی و مستعد فرسایش بادی استان اضافه شده است.
به گفته وی با توجه به حجم و وسعت بسیار کانون های فرسایش بادی در خراسان جنوبی اکنون عملیات مقابله با بیابان زایی در کانون هایی با شدت زیاد و متوسط انجام می شود.
اعتبارت ناچیز بیابان زدایی
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اعتبارات مصوب سال گذشته برای حوزه بیابان زدایی را در استان ۲۰ میلیارد تومان از سرفصل های مختلف اعلام کرد و گفت: از این میزان اعتبار مصوب ۸ میلیارد و ۸۳۰ میلیون تومان آن یعنی کمتر از ۵۰ درصد این اعتبار تخصیص یافت.
به گفته مهندس یوسفی با این میزان اعتبار نمی توان کار شاخصی را در حوزه بیابان زدایی انجام داد و اعتبار تخصیصی سال قبل صرف مراقبت و نگهداری و… ۸۰۰ هزار هکتار نهالکاری انجام شده در سال های قبل شد.
همچنین برای امسال نیز ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار به منظور مقابله با بیابان زایی در استان پیشنهاد شده که معلوم نیست به چه میزان تخصیص یابد.
نزدیک شدن عرصه بیابانی به زندگی مردم
وی با هشدار به این که عرصه های بیابانی روز به روز به محیط زندگی مردم در نقاطی چون بشرویه، سه قلعه، حاجی آباد زیرکوه، آفریز و چاهک موسویه قاینات، شهر طبس، نهبندان، چاهداشی و سهل آباد و… نزدیک می شود و زندگی مردم را در این نقاط تحت تاثیر قرار داده است تصریح کرد: در صدر عواملی که سبب بیابازایی در خراسان جنوبی شده می توان به پیامدهای ۲۲ ساله خشکسالی اشاره کرد که پیامد های ناشی از آن سبب شده تا روز به روز به وسعت و روند بیابازایی در استان افزوده شود.
وی خاطرنشان کرد: این مسئله را هم باید در نظر داشت که با توجه به تغییر اقلیم روند خشکسالی ها نیز رو به توسعه و پیشرفت است طوری که بیشتر مراتع استان که در گذشته مورد استفاده برای دام ها بود در حال حاضر به بیابان تبدیل شده و هیچ استفاده ای از آن نمی شود بلکه منشاء ریزگردها در دیگر شهرستان هاست.
به عنوان مثال شهرستان بیرجند را در نظر بگیرید شاید ۱۰ تا ۱۵ سال قبل در اثر وزش بادهای ۱۲۰ روزه در مرکز استان شاهد وقوع گرد و خاک بودیم اما سال گذشته در تیرماه یک شبانه روز آن قدر هوای بیرجند تیره و تار شد که کسی نمی توانست در شهر تردد کند.
به نظر وی اگر شرایط به همین وضع ادامه یابد و بیابان زایی با سرعتی که در پیش گرفته افزایش پیدا کند در چند سال آینده شرایطی مانند اهواز و سیستان و بلوچستان در انتظار خراسان جنوبی هم خواهد بود.
علاوه براین فقر عرصه های طبیعی در این سال هایی که قهر طبیعت تمامی ندارد سبب شده تا با کوچک ترین وزش بادی شاهد طوفان و گرد و خاک در استان باشیم.
سخن پایانی:
همه امید خراسان جنوبی ها به آسمان دوخته شده تا به جای آسمان تیره و تار شاهد آسمانی ابرو بارانی باشند و مانند گذشته به جای بوی خاک، بوی باران و طراوات را با همه وجود استشمام کنند.
پایان پیام/۶۹۰۷۵
