افزایش شمار داروخانه ها؛ دامن زدن به کمبودهای دارویی یا دسترسی بهتر به دارو؟ - افق اقتصادی

بازار؛ گروه صنعت: کافی است به یکی از مراکزی که چندین ساختمان پزشکان یا مطب پزشک جای گرفته مراجعه کنید، خواهید دید شمار قابل توجهی داروخانه در آن مناطق حضور دارند و نکته جالب اینکه در همگی آن ها صفی عریض و طویل برای دریافت نسخه وجود دارد.

حالا این موضوع که چرا در برخی از مناطق با تراکم قابل توجه داروخانه ها روبه رو هستیم به موضوعی تبدیل شده که مسئولان از آن به عنوان مقصر کمبودهای دارویی یاد کنند؛ کمبودهایی که متعلق به یک هفته و حتی چند ماه اخیر که اهدای مجوز داروخانه ها و تاسیس آن ها افزایش یافته نیست.

با این حال باز هم محمد مهدی ناصحی مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران همچون بعضی دیگر از متولیان معتقد است که یکی از علل کمبود دارویی همین تعدد داروخانه ‌ها در کشور است. وی در این باره با اشاره به اینکه تعداد داروخانه ها سه برابر شده است افزود: انبارهای داروخانه‌ های جدید باید پر می ‌شدند و به دپوی بیش از پیش دارو نیاز داشتیم.

مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران با اشاره به تدابیری که باید برای این داروخانه ها در راستای رفع مشکلات کمبود دارویی در نتیجه انبارش اندیشید ادامه داد: سیاست افزایش تعداد داروخانه ‌ها در راستای اشتغالزایی و افزایش دسترسی مردم بوده و این نقصان را هم باید با توزیع مناسب دارو و سامانه‌ هایی که اطلاع می ‌دهند دارو در کدام داروخانه موجود است، برطرف کنیم.

دفاع وزیر بهداشت از افزایش داروخانه ها

البته در این رابطه موضع بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور نیز قابل توجه است که گفته: مخالف افزایش تأسیس داروخانه نیستیم. بیش از ۱۵ هزار داروخانه داریم و افزایش داروخانه باید به اندازه تولید باشد.

اما دلیل آنچه که به افزایش تراکم داروخانه ها انتقاد می شود همین کمبودهای دارویی است؛ کمبودهایی که بخش مهمی از آن در نتیجه بودجه های ناکافی برای دارو است؛ به طوری که امسال ۶۹ همت بودجه برای دارو در نظر گرفته شد در حالی که نه تنها این رغم نسبت به سال گذشته چند هزار میلیارد تومان کمتر است بلکه با اجرای طرح دارویار به اعتقاد کارشناسان حداقل بودجه باید ۱۰۵ همت در نظر گرفته می شود.

امین لو: اینکه داروها از طریق هزار داروخانه توزیع شوند یا ۱۳ هزار داروخانه چندان تاثیری بر روی تامین دارو ندارد

در این رابطه کسری امین لو فعال صنعت دارو به بازار گفت: کمبودهای دارویی خارج از مجموعه وزارت بهداشت رخ می دهد و اینکه می گویند در حوزه دارو انحصار وجود دارد حقیقت ندارد. همچنین برخی افزایش شمار داروخانه ها را مقصر کمبودها می دانند که این موضوع صحت ندارد.

وی در پاسخ به کسانی که افزایش داروخانه ها مقصر کمبودهای دارویی را می دانند افزود: خروجی مشخصی در واردات و تولید داخلی دارو داریم که این داروها در کل کشور توزیع می شوند بنابراین اینکه داروها از طریق هزار داروخانه توزیع شوند یا ۱۳ هزار داروخانه چندان تاثیری بر روی تامین دارو ندارد.

افزایش تراکم داروخانه ها دسترسی به دارو را افزایش داده

امین لو با اشاره به اینکه افزایش تعداد داروخانه ها تاثیری بر روی کمیت ندارد و نباید در خصوص موضوع افزایش ۳۰ درصدی تعداد داروخانه ها بزرگ نمایی کرد افزود: تعداد تولید و واردات هیچ ارتباطی به تعداد داروخانه ها ندارد و چه یک داروخانه و چه ۱۰۰ هزار داروخانه باشد عملا فقط موضوع کمبودها در موضوع بودجه دارویی باید مورد توجه قرار بگیرد؛ یعنی بودجه ای که پیش بینی شده و اختصاص داده می شود فقط بر روی کمبودها تاثیر می گذارد.

این داروساز ادامه داد: همچنین این نکته حائز اهمیت است که با افزایش تعداد داروخانه ها دسترسی هم خیلی بهتر شده است. بر اساس آماری که از شهرها و حاشیه های آن گرفته شده عملا افزایش ۳۰ درصدی در تعداد داروخانه ها در مناطق شاهد هستیم که این موضوع نیز در نتیجه تراکم پزشک در برخی از مناطق است.

وی افزود: برای مثال در مناطقی در تهران شاهدیم که تراکم پزشک زیاد است و به طبع تعداد داروخانه ها هم افزایش می یابد. همچنین در خصوص مناطق حاشیه ای نیز اگر در گذشته ۱۰ داروخانه داشتیم الان تعداد آن ها نیز افزایش یافته است. البته که تراکم داروخانه های جدید در مناطقی با تراکم پزشک بیشتر است و همین تراکم باعث شده دسترسی بهتر به دارو شده است.

کمبودهای دارویی موقت با افزایش داروخانه ها

حسن کربکندی عضو داروساز هیئت مدیره نظام پزشکی اصفهان نیز در خصوص ادعای کمبودهای دارویی در نتیجه افزایش داروخانه ها نیز به بازار گفت: هرچند می توان گفت کمبود دارو در نتیجه افزایش تعداد داروخانه ها وجود دارد اما علت اصلی نیست؛ مسلم است که وقتی مقدار کمی آب داشته باشید و تعداد کاسه ها را زیاد کنید بیشتر آب به جداره ها می ماند و چیزی نصیب شما نمی شود.

کربکندی: متاسفانه داروخانه هایی که در بخش های محروم بودند نیز با استفاده از آیین نامه به شهرهای بزرگ و مناطق خاص جابه جا شدند

وی افزود: متاسفانه به صورت بی رویه مجوز داروخانه داده شده که تبعات دیگری هم داشته است. اما بهانه ای که این آیین نامه تصویب شد این بود که دسترسی مردم را به دارو زیاد کنیم و متاسفانه بعد از آن شاهد بودیم که داروخانه هایی که در بخش های محروم بودند نیز با استفاده از همین آیین نامه به شهرهای بزرگ و مناطق خاص جابه جا شدند. بنابراین در عمل مناطق محروم محروم تر شدند. بنابراین اینطور نیست که کسی با این پروانه جدید در مناطق محروم فعالیت کند.

کربکندی ادامه داد: متاسفانه آیین نامه مشکل داری بود و به مشکلات دامن زد. برای مثال در شهرهای شمالی به فاصله هر چند متر داروخانه دیده می شود اما در روستاهای آن، داروخانه ها جمع کرده اند و به مسیرهای مسافری منتقل شده اند. در مجموع صدور پروانه ها می تواند باعث کمبود شود اما علت اصلی نیست و علت اصلی این است که به موقع بودجه ای که باید تامین می شد نشد.

کمبودهای دارویی با بودجه و قیمت گذاری نامناسب

این داروساز تاکید کرد: همچنین همکاری برای تامین ارز و نقدینگی شرکت ها وجود ندارد و حتی قیمت گذاری های غیر صحیح دستوری باعث شد که کارخانه متضرر شوند و برای جلوگیری از ادامه زیان، خطوط تولید با قیمت های نامناسب را متوقف کرده اند که الان کمبودها را شاهد هستیم.

عضو داروساز هیئت مدیره نظام پزشکی اصفهان افزود: علاوه بر مشکلاتی که تاکنون باید مدیریت می شدند و حالا نتایج آن ها را شاهد هستیم مشکل گمرک هم اضافه کنید که هنوز درگیر آن هستیم. برای مثال در بازده ای از زمان کشور دچار کمبود سرم شد و جای تاسف دارد که مقدار زیادی سرم در گمرک از بین رفت و مشخص نشد کم کاری از کدام سازمان بوده است؟

وی ادامه داد: نه سازمان غذا و دارو و نه گمرک هم هیچ کجا برای معدوم شدن سرم ها محکوم نشدند. البته مشکلات گمرک به همین جا محدود نمی شود و در موارد دیگری هم شاهد هستیم که داروها از گمرک ترخیص نشدند و از بین رفتند.

کربکندی بیان داشت: رفع مجموع این مسائل می طلبد افرادی که به این سازمان ها می آیند تجربه باشند و از کسانی استفاده شود که بتوانند این حوزه را مدیریت کنند. با این حال به نظر می رسد در سازمان غذا و دارو بیشتر نیروها جوان و کم تجربه باشند و از نخبگان داروسازی نیز استفاده نشده باشد.

بهبود دسترسی به دارو حتی در مناطق کم برخوردار

امین لو فعال صنعت دارو در بخش دیگری از صحبت هایش در خصوص افزایش تعداد داروخانه ها در راستای بهبود دسترسی مردم به دارو بیان داشت: در راستای بهبود دسترسی بر اساس اطلاعات سامانه فارماسی (hix)، افزایش تقاضا برای مناطق محروم بیشتر از مناطق برخوردار بوده است؛ به طوری که تقاضای تاسیس داروخانه در مناطق کم برخوردار یعنی روستاها و شهرهایی با جمعیت کمتر ۵۰ هزار نفر ۴۱ درصد و در مناطق برخوردار یعنی شهرهایی با بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت ۲۸ درصد بوده است.

وی افزود: بر فرض اینکه در مناطقی کم برخوردار نیز داروخانه ای به مراکز استان انتقال پیدا کرده باشد حداقل یک یا ۲ داروخانه به جای آن داروخانه تاسیس شده و همچنان افزایش دسترسی را شاهد هستیم؛ برای مثال شهرستان شبستر ۴۵۰ درصد افزایش در تعداد داروخانه داشته است.

امین لو با اشاره به موارد دیگری از افزایش دسترسی به دارو با افزوده شدن تعداد داروخانه ادامه داد: همچنین در شهرستان های نهبندان ۳۰ درصد، زابل ۵۰ درصد، ماکو ۸۵ درصد و تمامی شهرهای برخوردار و کم برخوردار با افزایش قابل توجهی در دسترسی مواجه شده اند.

امین لو تاکید کرد:  به طور میانگین در کل کشور ۳۰ درصد افزایش داروخانه داشته ایم که به معنای این است که آئین نامه ی جدید در بحث افزایش دسترسی به خوبی به اهداف خود رسیده و هنوز جا دارند که بیشتر هم بشود و تمامی این داده ها قابل دسترسی در سامانه فارماسی هستند.

با این تفاسیر همانطور که اشاره شد شاید افزایش ناگهانی تراکم داروخانه ها منجر به کمبودهایی شود اما این کمبودها موقتی هستند و بیشتر موضوع به سیاست گذاری های حوزه دارو و مهمتر از آن بودجه سالانه دارو بر می گردد.