بازار دلار از هیجان فاصله گرفت/ بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری بلندمدت چیست؟ - افق اقتصادی

روند نزولی نرخ ارز ادامه دارد. بررسی‌های به‌عمل آمده از هسته مرکزی بازار ارز تهران گویای آن است که جو افزایشی روز‌های ابتدایی هفته دیگر در بازار مشاهده نمی‌شود و میل به فروش در میان معامله‌گران افزایش یافته است. برخی از این افراد معتقد بودند که سطوح قیمتی بالاتر از ۶۶ هزار تومان مکان مناسبی جهت تخلیه دارایی‌ها در سقف قیمتی بوده است. در نتیجه مال‌دار‌ها با هدف کسب سود اقدام به عرضه دارایی‌های خود کرده و موجب ریزش قیمت شدند. در این میان تاثیر فروکش کردن ریسک‌های سیاسی و انتظارات تورمی نیز با این افزایش عرضه همراه شد تا روند کاهشی نرخ ارز قوت بیشتری بگیرد.

در نتیجه به عقیده بسیاری از فعالان و کارشناسان، بازار در حال فاصله گرفتن از روز‌های هیجانی خود (به شرط عدم انتشار سیگنال منفی جدید) است. احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز روز گذشته در نشست سخنگوی اقتصادی دولت در رابطه با مساله ثبات در بازار ارز گفت: «دلیل تاخیر نهایی شدن قانون بودجه ۱۴۰۳ اجرای آیین‌نامه مجلس شورای اسلامی برای بررسی ۲ شوری بودجه است. اما این تاخیر ارتباطی با نوسانات اخیر بازار‌ها ندارد. متاسفانه این رویکرد که دولت به دلیل تامین بودجه خود تن به افزایش قیمت ارز می‌دهد یک رویکرد اشتباه است.

دولت، نفت خود را با نرخ ارزی تسعیر می‌کند که در بودجه مشخص شده و سایر قیمت‌ها هیچ نفعی برای دولت ندارد. علاوه بر آن ملاحظات سیاسی دولت‌ها و همچنین ملاحظات اجتماعی نیز دولت‌ها را به سمت ثبات بازار‌ها هدایت می‌کند.» به عقیده برخی از تحلیلگران، پس از عبور کشور از ریسک‌های سیاسی اخیر، بازارساز مانند سال گذشته با تشدید سیاست‌های تثبیتی خود اقدام به کنترل نوسانات نرخ ارز خواهد کرد. سال گذشته نیز پس از اتمام نوسانات ماه‌های ابتدایی سال، با شروع تابستان کنترلگری‌ها نسبت به نرخ ارز افزایش یافت و نوسانات آن تا میزان چشمگیری مهار شد.

دیروز سه‌شنبه ۲۸ فروردین ماه روند نرخ شاخص‌های ارزی در بازار تهران کاهشی بود. هر برگ اسکناس دلار آزاد که در بازار روز دوشنبه با افت قیمت خود به پله‌های انتهایی کانال ۶۵ هزار تومانی رسیده بود در بازار روز گذشته نیز حدود ۶۰۰ تومان کاهش یافت تا در رقم ۶۵ هزار و ۳۰۰ تومان معامله شود. علاوه بر آن یورو و پوند نیز در بازار روز گذشته دچار افت قیمت شدند. اما این در حالی است که نرخ قطعات مختلف سکه طلا در بازار روز گذشته افزایشی بود. هر قطعه سکه طلا طرح جدید در روز گذشته با رشد یک میلیون و ۳۸۰ هزار تومانی در رقم ۴۴ میلیون و ۱۸۰ هزار تومان به فروش رسید.

کاهش هیجانات بازار ارز با توقف شوک‌های سیاسی

آنچه نرخ ارز را در بلندمدت تعیین می‌کند، میزان رشد کل‌های پولی است. محمد قزلباش؛ کارشناس بازار پول و ارز در خصوص نوسانات ا خیر نرخ ارز اظهار کرد: اساسا نرخ ارز یکی از مهمترین متغیر‌های اقتصادی است، زیرا به راحتی انواع شوک‌های اقتصادی، سیاسی و … را جذب می‌کند تا اجازه ندهد ساز و کار‌های تخصیص بین زمانی آحاد اقتصادی دچار اخلال شود و مانند هر دارایی دیگری نوسانات زیادی دارد و این موضوع در ادبیات اقتصادی عجیب نیست.

وی افزود: ما وقتی می‌گوییم نظام ارزی کشور شناور مدیریت‌شده است به این معنا است که ما اجازه نوسانات را به ارز می‌دهیم، اما قرار نیست نسبت به دامنه نوسانات و اندازه سطح آن بی‌توجه باشیم و گرنه اساسا سیاست‌گذاری ارزی بی‌معنی می‌شود.

این کارشناس اقتصادی در ادامه به نقش سیاست‌گذار پولی در بازار ارز اشاره کرد و گفت: در این شرایط طبعاً سیاست‌گذار پولی نیز از ابزار‌های خود، با توجه به شدت و اهمیت مساله، استفاده کرده است. می‌توان گفت اقدامات سال گذشته بانک مرکزی در مورد انتشار گواهی سپرده خاص تا حدی به این موضوع مرتبط است به نحوی که با افزایش محدود و مدیریت‌شده نرخ سود بدون ریسک بخشی از انتظارات عمومی را مدیریت کرده است.

قزلباش تصریح کرد: می‌توان انتظار داشت که با کاهش شوک‌های سیاسی و اخبار منفی منطقه‌ای، هیجانات بازار ارز نیز کاهش یابد.

عامل اصلی تعیین‌کننده‌ی نرخ ارز

مدیر توسعه و مطالعات بازار ارز مرکز مبادله ایران به آخرین آمار‌های نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی نیز اشاره‌ای داشت و گفت: در بلندمدت آنچه نرخ ارز را تعیین می‌کند میزان رشد کل‌های پولی است. این متغیر‌ها هنگامی که در تقاطع با بخش واقعی اقتصاد قرار می‌گیرند قیمت‌های داخلی را شکل می‌دهند و آنچه نسبت قیمت‌های داخلی با قیمت‌های خارجی را تعدیل می‌کند نرخ اسمی ارز خواهد بود که این موضوع به خوبی خود را در داده‌های اقتصاد ایران نیز نشان می‌دهد؛ البته فارغ از شرایط سیاسی-نظامی که بر اقتصاد حاکم خواهد شد.

وی تاکید کرد: حتی اگر ما بخواهیم بر فروض مبنای این ادعا هم شک بکنیم، خوشبختانه داده‌های مربوط به اقتصاد ایران به خوبی رابطه نرخ ارز و نقدینگی را نشان می‌دهد و جای تردیدی در آن نیست. در چنین فضایی، کاهش نرخ رشد نقدینگی به ۲۴.۳ درصد و پایه پولی به ۲۹.۶ درصد موضوع بااهمیتی است. کاهش رشد نقدینگی به وضوح ناشی از محدودیت مقداری بر سقف رشد ترازنامه بانک‌هاست که به خوبی توسط سیاست‌گذار پولی پیگیری شده است.

مزیت انتشار گواهی سپرده خاص

مدیر توسعه و مطالعات بازار ارز مرکز مبادله ایران در ادامه به انتشار گواهی سپرده خاص پرداخت و گفت: در اقتصاد‌هایی که ابزار‌های مبتنی بر نرخ بهره کارکرد جدی دارد اصلا بانک مرکزی نیازی به انتشار گواهی سپرده ندارد، نرخ بهره سیاستی را تغییر می‌دهد و به طور خودکار سمت تسهیلات و سپرده در نظام بانکی تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ اما در کشور ما به دلیل اینکه رابطه نرخ بهره سیاستی با سپرده و تسهیلات چندان مشخص نیست و از طرفی تابع تقاضای پول هم به نرخ بهره حساسیت اندکی دارد، بانک مرکزی به خوبی از ابزار گواهی سپرده استفاده کرد تا مستقیم روی هدف خود متمرکز شود.

بازار ارز و طلا گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیست

قزلباش باتوجه به بازدهی پایین دلار نسبت به سایر بازارها، پیشنهاداتی برای سرمایه‌گذاری بهتر داشت و در این زمینه اظهار کرد: طی سال‌های اخیر بازدهی برابری دلار به ریال به این دلیل نسبت به سایر بازار‌ها کم‌تر بوده است که تحولات اقتصاد جهانی روی سایر بازار‌ها تاثیرات مهمی گذاشت؛ به عنوان مثال کالایی مثل طلا هم از انس جهانی تاثیر می‌گیرد و هم از دلار که این انس طی ۱۵ سال اخیر، از ۴۰۰ دلار به بیش از ۲۳۰۰ دلار رسیده است. این موضوع برای سایر بازار‌ها همچون بازار سهام نیز صادق است و رشد شدید بازار‌های کامودیتی بعد از بحران مالی ۲۰۰۸ و بعد از کرونا بخشی از بازدهی این بازار را توضیح می‌دهد.

وی افزود: بازار مسکن نیز به دلیل اینکه ابعاد بیماری هلندی در اقتصاد ایران را نمایندگی می‌کند، طی سال‌های اخیر افزایش قیمت داشته است. همچنین به دلیل وجود شوک‌های ارزی، بخش مسکن علاوه بر مورد فوق، با مشکل افزایش تقاضای موثر و کاهش عرضه موثر بافت مسکونی به خوبی نقش پوشش‌دهنده ریسک تورمی را ایفا کرده است. البته شواهدی از جمله نسبت بالای قیمت به اجاره در مسکن شهر‌های بزرگ و نیز نسبت بسیار بالای بازار مسکن به اندازه تولید ناخالص ملی شک و شبهه‌های جدی بر رشد بلندمدت این بازار ایجاد کرده است.

مدیر توسعه و مطالعات بازار ارز مرکز مبادله ایران در پایان به سرمایه‌گذاری در بازار سهام اشاره کرد و گفت: بازار سهام نیز علاوه بر فشار در سمت بازار جهانی به دلیل افزایش نرخ‌های بهره، با مشکل افزایش نرخ سود بدون ریسک داخلی و کاهش کلیت مقدار نقدینگی کشور مواجه است که در کوتاه‌مدت بازده جدی آن را مشکل خواهد کرد. با این حال، صنایعی که طرح‌های توسعه دارند و آن‌ها را در سود سهام نشان می‌دهند همچنان قابلیت‌های جدی اخذ بازدهی دلاری دارند و مهم‌ترین گزینه برای پول‌های حجیمی است که قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت را دارند.