روز گذشته فهرست اطلاعات تسهیلات کلان جاری و غیرجاری و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط تنها ۶ بانک در فصل پاییز منتشر شد انتشار فهرستی که به گفته کارشناسان انتشار کامل آن می‌تواند کمک به کاهش انحراف منابع و افزایش شفافیت کند.
۲۳ آبان سال ۱۴۰۰ بود که برای نخستین‌بار موضوع افشای لیست اسامی ابربدهکاران بانکی را سید احسان خاندوزی مطرح کرد.
او در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: در نامه رسمی به بانک مرکزی خواستم که بانک‌ها هر سه ماه فهرست ابربدهکاران را در سایت خود منتشر کنند تا به جای اشخاص معدود دسترسی به تسهیلات برای طیف وسیع‌تری از تولیدکنندگان و مردم فراهم آید.
به این ترتیب بر اساس تبصره ۱۶ قانون بودجه ۱۴۰۱ در نهایت بانک مرکزی موظف شد تا اطلاعات کاملی مانند میزان وام‌های دریافتی، اسامی دقیق دریافت کنندگان تسهیلات و وثایق اخذ شده را به صورت فصلی در سامانه اطلاعاتی خود منتشر کند.
سرانجام ۳۱ فروردین ۱۴۰۱، بانک مرکزی برای نخستین بار لیست اسامی ۱۴ بانک دولتی و خصوصی از مجموع ۲۴ بانک را منتشر کرد و اعلام کرد لیست کامل خواهد شد در نهایت هم ۲۱ تیر بانک مرکزی اعلام کرد فهرست اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان و اشخاص مرتبط بانک‌هایی که در پایان سه ماه اول امسال مورد بررسی نهایی قرار گرفته اند به روزرسانی و منتشر شد.
انتشار فهرست اطلاعات تسهیلات کلان شبکه بانکی که در بودجه ۱۴۰۲ هم بر اساس بنده ط تبصره ۱۶ بر آن تاکید شد و بر این اساس بانک مرکزی مکلف شد اقدامات زیر را انجام دهد؛
۱- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است با استفاده از سامانه اطلاعاتی خود و اطلاعات دریافتی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی (موضوع جزء «۲» این بند)، موارد ذیل را به تفکیک هر یک از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی بر تارنمای خود در دسترس عموم قرار داده و حداکثر سه هفته پس از اتمام هر فصل به روزرسانی نماید.
۱-۱- اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات کلان و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با تعریف شورای پول و اعتبار (مرتبط یا ذینفع واحد)، به تفکیک هر یک از اشخاص، شامل میزان پرداختی و مانده به تفکیک ارزی یا ریالی، نرخ سود، مدت بازپرداخت، دوره تنفس، وضعیت بازپرداخت (جاری، سررسید گذشته، معوق یا مشکوک‌الوصول)، نوع و میزان وثیقه دریافت شده؛ در صورتی که به دلیل عدم کفایت سرمایه بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی تعریف بانک مرکزی از حدود و مصادیق تسهیلات کلان قابل استفاده نباشد، بانک مرکزی موظف است تسهیلات و تعهدات بالای پانصد میلیارد (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال هر ذینفع واحد را منتشر نماید.
۱-۲- اطلاعات مربوط به اموال غیرمنقول به تفکیک هر یک از آن‌ها شامل سال و نحوه تملک، ارزش دفتری و برآورد ارزش روز، کاربری، وضعیت بهره‌برداری فعلی (شعبه، ستاد، منازل سازمانی، استیجاری و مانند آن) و اقدامات انجام شده برای واگذاری یا مولدسازی را منتشر نماید.
۱-۳- اطلاعات مربوط به مالکیت بیش از بیست درصد (۲۰ ٪ به صورت مستقیم یا غیرمستقیم) سهام شرکت‌ها یا سایر اشخاص حقوقی به تفکیک هر یک از آن‌ها شامل سال و نحوه تملک، ارزش دفتری و برآورد ارزش روز و شاخص‌های کلیدی عملکرد اعم از نرخ بازدهی سرمایه؛ بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی با همکاری بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار موظفند صورت‌های مالی حسابرسی‌شده این شرکت‌ها را در سامانه کدال منتشر نمایند.
۱-۴- میزان تسهیلات یا تعهدات پرداختی به هریک از دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۲۹) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (به تفکیک دستگاه) توسط بانک مرکزی یا بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی به همراه نرخ سود، میزان دوره بازپرداخت و تنفس، وثیقه یا ضمانتنامه دریافتی، وضعیت بازپرداخت (به‌تفکیک جاری، سررسیدگذشته، معوق یا مشکوک‌الوصول) و مقرره مبنای پرداخت را در تارنمای بانک مرکزی و در دسترس عموم قرار داده و به‌صورت فصلی به‌روزرسانی نماید.
انتشار اطلاعات تسهیلات کلان شبکه بانکی که پیش از این کارشناس امور بانکی فرزانی به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: انتشار این لیست پرداخت تسهیلات کلان یکی از وظایف قانونی بانک مرکزی است که سبب پاسخگویی بانک‌ها نسبت به عملکرد خود به جامعه در این حوزه می‌شود و به عبارتی یک جریان سازی مطالبه گرانه است. مورد دیگر این که انتشار این لیست‌ها سبب فشار بر بدهکاران کلان بانکی می‌شود تا سریع‌تر بدهی خود را بازگردانند همچنین سایر بانک‌ها نیز در خصوص عملکرد خود نسبت به پرداخت تسهیلات کلان مراقب‌های بیشتری می‌کنند.
در ادامه هم سیاوش غیبی پور کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: انتشار فهرست تسهیلات کلان پرداختی شبکه بانکی دو مقصود عالی را می‌تواند دنبال کند اول این که صاحبان سهام بانک‌ها متوجه می‌شوند منابع بانکی برای چه مواردی هزینه شده است مورد بعدی هم این که انتشار اطلاعات سبب افزایش شفافیت خواهد شد؛ شفافیتی که کمک می‌کند شاهد کاهش انحراف منابع باشیم و بخش‌های نظارتی می‌توانند نظارت دقیق‌تر و پیگیرانه تری از بانک که تسهیلات پرداخت کرده و هم از دریافت کننده این تسهیلات که با این دریافتی چه اقدامی را انجام داده است و آیا این تسهیلات به‌درستی به گروه هدف رسیده است؟ داشته باشند.
این کارشناس اقتصادی در ادامه بیان کرد: شفافیت سبب می‌شود آمار‌های ارائه شده دقیق‌تر باشد و زمانی هم که داده‌ها و آمار‌ها انحراف نداشته و دقیق باشند می‌توانیم به سمت بهره‌وری حرکت کنیم. اما نکته مهم این روند نقش بانک مرکزی یه عنوان نهاد ناظر است که با توجه به وظیفه خود باید در انتشار و دریافت این اطلاعات از بانک‌ها آن هم به شکل کامل توجه ویژه ای داشته باشد.
انتشار فهرست تسهیلات کلان پرداختی شبکه بانکی که براساس قانون بودجه حالا روز گذشته بانک مرکزی اطلاعات مربوط به تسهیلات کلان جاری و غیر جاری و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط شش بانک ایران زمین، پارسیان، پست بانک، تجارت، دی و ملل را منتشر کرده است؛ فهرستی که علی‌رغم تاکید قانون همچنان کامل نیست!
