تسهیلات پرداختی بانک‌ها و چگونگی کنترل نرخ ارز - افق اقتصادی

بانک مرکزی توانسته است با وجود همه فشار‌ها و عوامل واقعی و روانی، بازار ارز را مدیریت و جهش نرخ دلار را مهار کند. اینکه برخی تصور کنند که جهش ارزی خواهیم داشت، این‌گونه نیست و بازار ارز تحت مدیریت بانک مرکزی قرار دارد. در حقیقت یک نهادی وجود دارد به اسم بانک مرکزی که در زمان مناسب وارد می‌شود و بر اساس سیاست‌های کارشناسی و فنی خود، جهش ارزی را مهار و کنترل می‌کند. در مدت یک‌ساله اخیر نیز، اقدامات بانک مرکزی برای مدیریت و کنترل نرخ ارز موثر واقع شده است. بانک مرکزی یک خط قرمزی را در بازار ارز دارد که اجازه نداده تا نرخ ارز از یک محدوده مشخصی بالاتر برود و از این طریق، کنترل بازار ارز را در اختیار دارد.

اعطای تسهیلات توسط بانک‌ها، باید به ترتیبی صورت گیرد که براساس پیش‌بینی‌های مربوط، اصل منابع تأمین شده برای این تسهیلات و همچنین‌سود مورد انتظار تحقق، در مدت معین قابل برگشت باشد. بر اساس ضوابط تعیین سود و با نرخ بازده مورد انتظار ناشی از تسهیلات اعطایی بانک‌ها و حداقل و حداکثر سود و یا بازده مورد انتظار به تصویب شورای پول و‌اعتبار و تأیید نخست‌وزیر خواهد رسید.

با توجه به ضوابط تعیین مدت و نحوه برگشت اصل و همچنین سود حاصل از تسهیلات اعطایی بانک‌ها به تصویب شورای پول و اعتبار خواهد بود و از طرفی بانک‌ها برحسن اجرای قرارداد‌های منعقده موضوع این آیین‌نامه اعم از نحوه مصرف و بازگشت تسهیلات اعطایی نظارت لازم و کافی به عمل خواهند‌آورد. عملیات بانکی ناشی از اعطای تسهیلات حسب مورد، به تشخیص بانک اعطاکننده تسهیلات در همان بانک متمرکز خواهد شد.

تحلیلگر مسائل مالی با تاکید بر اینکه بازار ارز تحت مدیریت بانک مرکزی قرار دارد، گفت: اینکه برخی تصور کنند که جهش ارزی خواهیم داشت، باید تاکید کنم که این‌گونه نیست و بازار ارز تحت مدیریت قرار دارد و بانک مرکزی هم‌اکنون از ذخایر ارزی مناسب، اقتدار و اختیار لازم برخوردار است.

شاهین شایان آرانی با اشاره به اثر اخبار بر بازار ارز به عنوان عامل روانی تاثیرگذار بر نرخ‌ها، اظهار کرد: خبر‌های منفی با انتشار سریع در فضای مجازی، بر روند بازار ارز موثر است.

وی افزود: جنگ اخیر غزه در خاورمیانه به انتظارات افزایشی نرخ ارز در بازار دامن زد و ما در اینجا با عامل روانی مواجه بودیم که البته به این معنا نیست که نرخ ارز باید افزایش پیدا کند.

این تحلیلگر مسائل مالی گفت: منظور این است که این‌گونه فشار‌ها در تمامی کشور‌ها وجود دارد، ولی ما یک مرجع رسمی به نام بانک مرکزی داریم که وظیفه بازارسازی و کنترل نرخ ارز را بر عهده دارد.

به گفته شایان آرانی، با فشار‌ها برای صعود نرخ ارز به دلایل روانی و…، بانک مرکزی به خوبی وارد عمل شده و به درستی مدیریت بازار ارز را انجام می‌دهد.

وی تاکید کرد: به نظرم بانک مرکزی در شرایط فعلی و همچنین ماه‌های اخیر توانسته است که نرخ ارز را در آستانه و محدوده مشخصی کنترل و مدیریت کند؛ هرچند نرخ ارز نوساناتی را داشته، ولی این نوسانات طبیعی و نرمال است.

این تحلیلگر مسائل مالی با اشاره به اینکه، نکته مهم در شرایط فعلی این است که بانک مرکزی توان، ذخایر ارزی مناسب، اقتدار و اختیار لازم را برای مدیریت موثر بازار ارز دارد، گفت: همچنین در زمان مناسب نیز تدبیر و درایت خود را اعمال خواهد کرد.

شایان آرانی بیان کرد: موضوع حائز اهمیت این است که بانک مرکزی توانسته است با وجود همه فشار‌ها و عوامل واقعی و روانی، بازار ارز را مدیریت و جهش نرخ دلار را مهار کند. اینکه برخی تصور کنند که جهش ارزی خواهیم داشت، باید تاکید کنم که این‌گونه نیست و بازار ارز تحت مدیریت بانک مرکزی قرار دارد.

به گفته وی، در حقیقت یک نهادی وجود دارد به اسم بانک مرکزی که در زمان مناسب وارد می‌شود و بر اساس سیاست‌های کارشناسی و فنی خود، جهش ارزی را مهار و کنترل می‌کند. در مدت یک‌ساله اخیر نیز، اقدامات بانک مرکزی برای مدیریت و کنترل نرخ ارز موثر واقع شده است.

این تحلیلگر مسائل مالی این نکته را نیز افزود که بانک مرکزی یک خط قرمزی را در بازار ارز دارد که اجازه نمی‌دهد تا نرخ ارز از یک محدوده مشخصی بالاتر برود و از این طریق، کنترل بازار ارز را در اختیار دارد.

تسهیلات پرداختی بانک‌ها در۶ ماهه سال ۱۴۰۲ مبلغ ۲۴،۳۶۲.۶ هزار میلیارد ریال است که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل مبلغ ۴،۲۵۶.۶ هزار میلیارد ریال (معادل ۲۱.۲ درصد) افزایش داشت.

از کل تسهیلات پرداختی، مبلغ ۲۰،۳۹۴.۴ هزار میلیارد ریال معادل ۸۳.۷ درصد به صاحبان کسب و کار (حقوقی و غیرحقوقی) و۳،۹۶۸.۲ هزار میلیارد ریال معادل ۱۶.۳ درصد به مصرف کنندگان نهایی (خانوار) تعلق گرفته است. سهم خانوار از کل تسهیلات پرداختی در مدت مشابه سال قبل ۱۴.۹ درصد بوده است.

جدول شماره یک بیانگر هدف از دریافت تسهیلات پرداختی در بخش‌های اقتصادی طی ۶ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۲ است. سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش در کلیه بخش‌های اقتصادی طی ۶ ماهه سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۵،۷۳۶.۲هزار میلیارد ریال معادل ۷۷.۲ درصد کل تسهیلات پرداختی به صاحبان کسب و کار است. همچنین سهم تسهیلات پرداختی در قالب خرید کالای شخصی توسط مصرف کننده نهایی (خانوار) مبلغ ۱،۵۲۳.۲ هزار میلیارد ریال معادل ۳۸.۴ درصد از کل تسهیلات پرداختی به مصرف کنندگان نهایی (خانوار) است.

سهم تسهیلات پرداختی بابت تأمین سرمایه در گردش بخش صنعت و معدن در ۶ ماهه سال ۱۴۰۲ معادل ۵،۹۹۱.۷ هزار میلیارد ریال بوده است که حاکی از تخصیص ۳۸.۱ درصد از منابع تخصیص یافته به سرمایه درگردش کلیه بخش‌های اقتصادی (مبلغ ۱۵،۷۳۶.۲ هزار میلیارد ریال) است. ملاحظه می‌شود از ۷،۲۸۱.۵ هزار میلیارد ریال تسهیلات پرداختی در بخش صنعت و معدن معادل ۸۲.۳ درصد آن (مبلغ ۵،۹۹۱.۷ هزار میلیارد ریال) در تأمین سرمایه در گردش پرداخت شده است که بیانگر توجه و اولویت‌دهی به تأمین منابع برای این بخش توسط بانک‌ها در سال ۱۴۰۲ است.

تسهیلات خرد (کمتر از ۳۰۰۰ میلیون ریال)
 از کل تسهیلات پرداختی در دوره یاد شده، مبلغ ۵،۲۱۰.۷ هزار میلیارد ریال معادل ۲۱.۴ درصد به صورت تسهیلات خرد اعطا شده است. همچنین مبلغ ۴۱۳.۹ هزار میلیارد ریال نیز در قالب کارت‌های اعتباری انجام پذیرفته است، که با احتساب این مبلغ، کل تسهیلات پرداختی خرد (کمتر از سه میلیارد ریال) به مبلغ۵،۶۲۴.۶ هزار میلیارد ریال معادل ۲۲.۷ درصد کل تسهیلات پرداختی را شامل می‌شود. شایان ذکر است با توجه به اینکه تسهیلات پرداختی در قالب کارت‌های اعتباری نیز در بخش خانوار پرداخت شده است، با این اوصاف سهم بخش خانوار از ۱۶.۳ درصد در جدول‏-۱، به ۱۷.۷ درصد کل تسهیلات پرداختی افزایش می‌یابد. (جدول ۲)

شایان ذکر است که همچنان باید در تداوم مسیر جاری، ملاحظات مربوط به کنترل تورم را نیز در نظر گرفت و همواره مراقب قدرت گرفتن پتانسیل تورمی ناشی از فشار تقاضای کل در اقتصاد نیز بود. بر این اساس ضروری است به افزایش توان مالی بانک‌ها از طریق افزایش سرمایه و بهبود کفایت سرمایه بانک‌ها، کاهش تسهیلات غیرجاری و بازگرداندن آن‌ها به مسیر صحیح اعتباردهی بانک‌ها، افزایش بهره‌وری بانک‌ها در تامین سرمایه در گردش تولیدی، پرهیز از فشار‌های مضاعف بر دارایی بانک‌ها و ترغیب بنگاه‌های تولیدی به سمت بازار سرمایه به عنوان یک ابزار مهم درتامین مالی طرح‌های اقتصادی (ایجادی) توجه ویژه‌ای کرد.