بانک صادرکننده چک، خدمات چک‌های قدیمی را انجام می‌دهند - افق اقتصادی

در سال‌های گذشته صدور چک بی محل و موارد مانند آن، موجب ضرر‌های جبران‌ناپذیری به مردم شد. با تصویب قانون جدید چک، روند صدور چک و پیگیری آن به صورت مدون و با نظم خاصی انجام می‌شود.

چک به عنوان یکی از سند‌های تجاری، در زندگی مردم و اقتصاد کشور، نقش قابل‌توجهی دارد. بسیاری از مردم و تاجران، دادوستد‌های خود را با چک انجام می‌دهند. همچنین بعضی از مردم از چک برای خرید‌های مدت‌دار یا تضمین استفاده می‌کنند. در واقع می‌توان گفت چک پس از پول، مهم‌ترین نقش را در مبادلات اقتصادی کشور ما دارد. همین موضوع سبب بروز مشکلات و آشفتگی‌هایی در مورد این سند تجاری شده بود. قانون‌گذار با هدف شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی و نظم بخشیدن به نحوه صدور چک و دریافت وجه آن، قانون جدید چک را تصویب کرد.

قانون جدید صدور چک چیست؟

یکی از قوانین جدیدی که در عرصه مبادلات بانکی تصویب شده، قانون صدور چک است. بر اساس این قانون، صادرکننده مکلف به ثبت چک خواهد بود. همچنین او موظف است در زمان ثبت چک و در تاریخ سررسید آن که بر روی چک مندرج شده است، مبلغی معادل وجه چک در حساب خود داشته باشد. مطابق قانون چک صیاد، همه چک‌ها به صورت یکپارچه صادر می‌شوند. همچنین نحوه صدور و پیگیری چک‌های پرداخت‌نشده نیز شکل تازه‌ای پیدا کرده است.

یکی از نوآوری‌های قانون جدید چک این است که اگر شخصی چکی را صادر کند و در تاریخ مندرج بر روی چک در حساب خود وجه موردنظر را نداشته باشد، مبلغ چک از سایر حساب‌های او به دارنده چک پرداخت می‌شود. این اقدام در جهت حمایت از حق دارنده چک مطرح شده است.

به عنوان مثال، شخصی را در نظر بگیرید که چکی را با مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان صادر می‌کند. او در زمان سررسید چک، این مبلغ را در حساب جاری خود ندارد. مطابق قانون جدید چک، تمامی حساب‌های متعلق به این شخص مسدود خواهد شد. سپس وجه موردنظر از سایر حساب‌های او به دارنده چک پرداخت می‌شود.

یکی دیگر از نکات مهم قانون چک صیاد، صدور اجراییه است. صدور اجراییه موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های دارنده چک می‌شود. دارنده چک بدون طی کردن تشریفات زمان‌بر قانونی، می‌تواند برای دریافت وجه آن اقدام کند.

مطابق قانون جدید چک، افرادی که چک آن‌ها برگشت خورده باشد، امکان دریافت دسته چک تا زمان رفع سوء اثر از آن وجود ندارد.

سامانه صیاد چیست؟

مطابق قانون جدید چک، تمامی چک‌ها باید در سامانه صیاد ثبت شوند. سامانه صیاد به منظور جلوگیری از صدور چک‌های فاقد اعتبار، اصلاح روند صدور چک و نظم بخشیدن به فرآیند آن معرفی شده است. چکی که در این سامانه ثبت نشود، فاقد اعتبار است. در این سامانه مشخصات صادرکننده و دارنده چک به همراه مبلغ، شماره چک، تاریخ صدور و سررسید آن ثبت خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین خصوصیات قانون جدید چک این است که چک‌های حامل و چک‌های سفیدامضا، قابل ثبت در سامانه صیاد نیستند. یعنی لازم است که حتماً مبلغ چک و مشخصات دارنده در سامانه صیاد ثبت شود. به همین جهت مطابق قانون چک صیاد، دیگر چک سفیدامضا و چک حامل صادر نخواهد شد.

سامانه صیاد موجب یکپارچه‌سازی و نظم بخشیدن به روند صدور چک و کاهش صدور چک‌های برگشتی شده است. مطابق قانون جدید چک، صدور دسته‌چک برای افرادی که سابقه صدور چک برگشتی دارند، با محدودیت‌هایی مواجه شد.

ضرورت ثبت اطلاعات در سامانه صیاد

با توجه به قانون جدید چک صیاد، افرادی که قصد صدور چک دارند، باید تمام مشخصات چک را به همراه مشخصات دارنده در سامانه صیاد ثبت کنند. حتی اگر دارنده قصد انتقال چک را داشته باشد، باید مشخصات فردی که چک را به او منتقل می‌کند را در این سامانه ثبت کند. در واقع با صدور قانون جدید چک، ظهرنویسی به صورت دستی حذف شد و تمام اقدامات مربوط به چک، باید از طریق سامانه صیاد انجام شود.

یکی دیگر از موارد ضروری در قانون جدید چک، ثبت مشخصات دارنده آن است. با این اقدام، چک حامل صادر نخواهد شد. چک حامل به چکی گفته می‌شود که مبلغ در آن نوشته شده، ولی نام دارنده یا ذی‌نفع در آن ثبت نشده است. این چک برای صادرکننده و دارنده، مشکل‌ساز بود. زیرا اگر چک توسط سارق ربوده می‌شد و او آن را به بانک می‌برد، وجه چک به او پرداخت می‌شد. چون نام ذی‌نفع یا دارنده چک در آن ثبت نشده بود.

ویژگی‌های ظاهری چک جدید

مهم‌ترین ویژگی چک‌های جدید، رنگ واحد آن‌ها است. همه چک‌های صیادی به رنگ بنفش هستند و یک شماره ۱۶ رقمی صیاد دارند. در چک‌های مربوط به هر بانک، کد اختصاصی آن بانک به رنگ نامرئی سبز ثبت شده که در سیستم قابل رؤیت است. در این چک‌ها لوگوی مربوط به چکاوک نیز وجود دارد که می‌توان آن را با نور ماوراء بنفش مشاهده کرد.

الزامات چک‌های جدید

مطابق قانون جدید چک، صادرکننده و انتقال‌دهنده یا ذی‌نفع باید صدور، تأیید دریافت و انتقال چک صیادی را در سامانه صیاد ثبت کنند. در قانون جدید چک، محدودیت‌ها و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای ثبت چک پیش‌بینی‌شده است. به دلیل یکپارچه‌سازی بانک مرکزی، غیرقابل پرداخت بودن یا کسری وجه چک به صورت آنلاین به کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع داده می‌شود. این بانک‌ها مکلف هستند از افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید یا المثنی برای صادرکننده چک خودداری کنند.

همچنین تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی فردی که چک او برگشت خورده است، مسدود خواهد شد. هر گونه پرداخت تسهیلات، صدور ضمانت‌نامه ارزی یا ریالی برای این شخص ممنوع خواهد بود. هیچ اعتبار اسناد ریالی و ارزی برای او قابل گشایش نیست.

مطابق قانون جدید چک، افراد ورشکسته و کسانی که چک برگشتی رفع سوءاثرنشده دارند، حق دریافت دسته‌چک نخواهند داشت.

افرادی که به حکم مراجع قضایی یا به دلایل قانونی از داشتن دسته چک محروم هستند یا دسته‌چک آن‌ها مسدود شده، نمی‌توانند چک صیادی دریافت کنند.

بانک مرکزی اعلام کرد: در حال حاضر و با گذشت دو سال و نیم از اجرای قانون جدید چک، حدود ۹۰ درصد چک‌های در گردش از چک‌های جدید است. به بیان دیگر براساس آخرین آمار (تیر امسال) سهم چک‌های جدید از کل چک‌های وصول شده در سامانه چکاوک حدود ۹۰ درصد بوده است.

بر همین اساس، پذیرش و تبادل چک‌های قدیمی از مهر امسال صرفا در بانک صادرکننده چک قابل انجام است و درصد اندک دارندگان این دسته‌چک‌ها تا پایان شهریورماه سال جاری می‌توانند به شعب خود مراجعه کرده و نسبت به تعویض دسته‌چک خود با دسته‌چک‌های جدید اقدام کنند.